Ποια είναι τα πέντε εμπόδια στην κριτική σκέψη;

Το συναίσθημα θεωρείται όλο και περισσότερο ανταγωνιστής της κριτικής σκέψης. Τιμούμε τη “βιωματική εμπειρία”, το “αίσθημα προσβολής” και υποκύπτουμε στη ρητορική του ψεύδους. Μπορείτε να γίνετε καλύτεροι στοχαστές και κατ’ επέκταση καλύτεροι πράττοντες αν γνωρίζετε τους ακόλουθους πέντε ανασταλτικούς παράγοντες της κριτικής σκέψης:

1. Προκατάληψη επιβεβαίωσης

Είναι ανακουφιστικό να συμφωνείτε με την άποψη του άλλου. Έτσι, τείνουμε να βλέπουμε πιο κριτικά τις ιδέες που δεν συνάδουν με τις πεποιθήσεις μας. Αν δεν θέλετε να είστε υποκριτές όταν υμνείτε την αγορά ιδεών και την ιδεολογική ποικιλομορφία, θα πρέπει να έχετε επίγνωση της προκατάληψης επιβεβαίωσης ,η οποία ορίζεται ως η τάση των ανθρώπων να ερμηνεύουν και να ανακαλούν πληροφορίες με τρόπο που να ταυτίζονται με τις προϋπάρχουσες αντιλήψεις ή πεποιθήσεις τους, με αποτέλεσμα να εξετάζετε, σαν κριτές, σαν πολιτικοί, τους ισχυρισμούς επί της ουσίας.

2. Γνωστική ασυμφωνία

Αυτό αναφέρεται στην κατοχή δύο ή περισσότερων αντικρουόμενων πεποιθήσεων ή συμπεριφορών. Για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεστε ντροπή να ισχυρίζεστε ότι είστε περιβαλλοντολόγος, ενώ ζείτε σε ένα μεγάλο σπίτι και οδηγείτε ένα SUV που καταβροχθίζει βενζίνη. Ή μπορεί να εκλογικεύετε την κατάχρηση μιας ουσίας επειδή κάνετε μια δίαιτα με λίγες θερμίδες. Ή μπορεί να κρύβετε τη γνωστική σας ασυμφωνία, πιστεύοντας ιδιωτικά ένα πράγμα, για παράδειγμα, για τον Αθεϊσμό , αλλά ομολογώντας ένα άλλο, ώστε να αποφύγετε τη λογοκρισία.

Μια ένδειξη ότι μπορεί να βιώνετε γνωστική ασυμφωνία είναι όταν αισθάνεστε άβολα για κάτι που κάνετε ή πρόκειται να κάνετε. Αν νιώθετε έτσι, ρωτήστε τον εαυτό σας πώς η λογική μέσα σας θα έλυνε τη σύγκρουση. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι μπαίνετε στον πειρασμό να κακολογήσετε άδικα έναν συνάδελφο σε μια προσπάθεια να πάρετε μια προαγωγή για την οποία και οι δύο διεκδικείτε. Τελικά, δεν θα αισθανόσασταν καλύτερα αν ακολουθούσατε μια ηθική προσέγγιση για την επίλυση της σύγκρουσης; Για παράδειγμα, μπορείτε να προσπαθήσετε να αναβαθμίσετε τις δεξιότητές σας, να εργαστείτε πιο επιμελώς, να αναζητήσετε άλλη θέση εργασίας όπου οι προοπτικές σας για προαγωγή είναι καλύτερες ή να αποδεχτείτε ότι η δικαιοσύνη θα αποδοθεί πιο εύκολα αν μείνετε άπραγοι.

3. Προκατάληψη δέσμευσης

Η προκατάληψη δέσμευσης είναι το φαινόμενο του να κάνετε ένα πράγμα που σας κάνει πιθανόν να θέλετε να κάνετε περισσότερα από αυτό το πράγμα. Για παράδειγμα, η εγγραφή σε μια πρώτη συνεδρία ψυχανάλυσης σας κάνει πιο πιθανό να εγγραφείτε σε μια δεύτερη, ακόμη και αν η πρώτη δεν σας άρεσε.

4. Προκατάληψη της πηγής

Η προκατάληψη είναι αναπόφευκτη- όλοι μας έχουμε προκαταλήψεις. Βασίζονται στο οικογενειακό μας υπόβαθρο, στην κουλτούρα, στην εκπαίδευση, στην έκθεση στα μέσα ενημέρωσης και στο πνεύμα της εποχής. Το τελευταίο αντανακλά τη συλλογική επίδραση όλων αυτών σε μια κοινωνία. Όμως ο ηθικός άνθρωπος, όταν επιχειρηματολογεί για κάτι, προσπαθεί να παραμερίσει τις προκαταλήψεις του υπέρ μιας δίκαιης παρουσίασης της πιο αξιόλογης προοπτικής , ακόμη και αν δεν είναι η δική του. Δυστυχώς, πολύ συχνά υποκύπτουμε στις προκαταλήψεις μας. Φυσικά, αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο όταν το άτομο έχει κάποια εξουσία: δάσκαλοι, καθηγητές και μέσα ενημέρωσης. Προσπαθήστε να σκέφτεστε λιγότερο σαν ακτιβιστής και περισσότερο σαν πολιτικός.

5. Εγωκεντρική φύση και πρότυπα σκέψης

Η εγωκεντρική φύση ή συμπεριφορά είναι μια φυσική τάση και πολλές φορές είναι δύσκολο να ξεπεραστεί. Ένα τέτοιο εμπόδιο κάνει το άτομο να σκέφτεται τον εαυτό του και οδηγεί στην ανικανότητα να μη συμπάσχει με τους άλλους για να κατανοήσει τα θέματα και τα προβλήματά τους. Τέτοιοι άνθρωποι στερούνται να αξιολογήσουν την προοπτική και τα συναισθήματα των άλλων και καθιστούν ενοχλητική τη συνεργασία άλλων ανθρώπων μαζί τους σε μια ομάδα.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να παρακάμψετε τα εμπόδια της κριτικής σκέψης.Ο πιο σημαντικός τρόπος για να διδαχθείτε δεξιότητες κριτικής σκέψης είναι να επισημάνετε στον εαυτό σας πώς μια κακή απόφαση μπορεί να οδηγήσει σε κακό αποτέλεσμα. Ο στόχος είναι να δεχθείτε ότι το να κάνετε λάθη και να υφίστασθε τις συνέπειες είναι φυσικό μέρος της λήψης αποφάσεων.

Η κριτική σκέψη είναι πολύπλοκη και ακόμη πιο δύσκολο να μεταφερθεί σε διάφορους τομείς. Η διαδικασία να σκέφτεστε κριτικά απαιτεί ρητή και σκόπιμη συμπεριφορά.