Στις μέρες μας, είναι σύνηθες με την λήψη μιας αντιβίωσης να μας προτείνεται και η λήψη προβιοτικών ή πρεβιοτικών συμπληρωμάτων για να μην μας πονέσει το στομάχι μας. Ομολογουμένως, τα αντιβιοτικά συχνά μπορεί να είναι καταστρεπτικά για ορισμένους πληθυσμούς του εντερικού μικροβιώματός μας. Αυτό καθιστά το γαστρεντερικό μας σύστημα πιο ευαίσθητο, και μπορεί να προκληθεί δυσφορία στο στομάχι και διάρροια.

Σε πρόσφατη ανασκόπηση της έρευνας του 2020 που διεξήχθη από επιστήμονες του Centre for Academic Primare Care στο Bristol, στο Ηνωμένο Βασίλειο, έγινε εξέταση των αλλαγών στα βακτήρια του εντέρου μετά τη χρήση κοινώς χρησιμοποιούμενων αντιβιοτικών που συνταγογραφούνται για λοιμώξεις του αναπνευστικού και του ουροποιητικού συστήματος.

Από την ανασκόπηση αναδείχθηκαν στοιχεία που φανερώνουν ότι ορισμένοι τύποι «κακών» μικροοργανισμών αυξήθηκαν, ενώ μερικοί «καλοί» μειώθηκαν. Παρόλο που συνήθως το μικροβίωμα ανακάμπτει λίγο καιρό μετά τη θεραπεία, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι ορισμένα αντιβιοτικά μπορούν να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ισορροπία των μικροοργανισμών (2-6 μήνες).

Τι είναι τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά είναι συνδυασμός ζωντανών βακτηρίων ή/και ζυμών που ζουν φυσικά στο σώμα. Μπορεί  να βρίσκονται στο έντερο, το στόμα, τον κόλπο, το ουροποιητικό σύστημα, το δέρμα και τους πνεύμονες. Αυτά, βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού και στην ρύθμιση μιας φλεγμονής, πολεμώντας τα «κακά» βακτήρια. Μάλιστα κάποιοι τύποι προβιοτικών βακτηρίων, έχουν και επιπρόσθετες ικανότητες, όπως το να βοηθούν στην πέψη του φαγητού, να μην επιτρέπουν στα κακά βακτήρια να αυξάνεται ο πληθυσμός τους, να συμβάλλουν στη σύνθεση βιταμινών και να διασπούν και να απορροφούν τα φάρμακα. Ακόμη υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι αυτά τα βακτήρια μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης καθώς και να βοηθήσουν στην διαχείριση της παχυσαρκίας.

Τα προβιοτικά βρίσκονται συνήθως σε τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως γιαούρτια, κεφιρ, τουρσί και ξινόγαλο.

Για να θεωρηθούν προβιοτικά, πρέπει να είναι σε θέση να αντιστέκονται στο οξύ του στομάχου και στις πεπτικές διεργασίες και, στη συνέχεια, να μπορούν να προσκολλώνται στα τοιχώματα του εντέρου και να πολλαπλασιάζονται, χωρίς να προκαλούν προβλήματα στο τοίχωμα του εντέρου. Πρέπει επίσης να ελέγχονται για ασφάλεια και αποτελεσματικότητα σε ελεγχόμενες δοκιμές.

Τα περισσότερα γιαούρτια περιέχουν “καλά βακτήρια” αλλά δεν μπορούν να επιβιώσουν την οξύτητα του οξέος του στομάχου ή ακόμη και αν φτάσουν στο έντερο δεν θα μπορέσουν να αναπτυχθούν, επομένως δεν υπάρχει προβιοτικό όφελος.

Για να ασκήσουν τα προβιοτικά αυτά τα ευεργετικά αποτελέσματα, όχι μόνο πρέπει να φτάσουν στο παχύ έντερο, αλλά μόλις φτάσουν εκεί χρειάζονται το σωστό καύσιμο για να αναπτυχθούν καλά. Εκεί ακριβώς συμμετέχουν τα πρεβιοτικά.

Τα προβιοτικά πρέπει να καταναλώνονται με φειδώ, καθώς παρά τις ευεργετικές τους ιδιότητες δεν έχουν πάντα θετική επίδραση στον οργανισμό. Αν μη τι άλλο όμως, προτείνεται σε άτομα που μπορεί να παρουσιάσουν διάρροια με τη χρήση αντιβιοτικών, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ηλικιωμένους ή ασθενείς στο νοσοκομείο.

Η ανασκόπηση έδειξε ότι οι παρενέργειες που προκαλούνται από την λήψη αντιβιοτικών όπως διαταραχές της γεύσης, ναυτία, κράμπες στην κοιλιά, μαλακά κόπρανα, πυρετό και μετεωρισμό, μειώνονται αν ταυτόχρονα λαμβάνονται και προβιοτικά.

Τι είναι τα πρεβιοτικά;

Τα πρεβιοτικά είναι ενώσεις που βοηθούν τα προβιοτικά να αναπτυχθούν και να επιβιώσουν. Περιέχουν σύνθετους υδατάνθρακες που δεν μπορούν να αφομοιωθούν και διαιτητικές ίνες που αντιστέκονται στις πεπτικές διεργασίες του στομαχιού και του λεπτού εντέρου. Φτάνοντας στο παχύ έντερο, ζυμώνονται από τα υγιή «καλά» βακτήρια.

Για να ονομαστούν πρεβιοτικά, πρέπει να υποβληθούν στις παραπάνω διαδικασίες και να φανεί σε κλινικές δοκιμές ότι βελτιώνουν επιλεκτικά τη σύνθεση των μικροοργανισμών στο έντερο.

Δεν είναι όλες οι διαιτητικές ίνες πρεβιοτικές. Συνήθως περιλαμβάνουν σύνθετους υδατάνθρακες που ονομάζονται ολιγοσακχαρίτες, ινουλίνη και ανθεκτικό άμυλο.

Καθημερινές τροφές που τα περιέχουν είναι τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, η βρώμη, τα όσπρια, τα λαχανικά τα φρούτα και οι ξηροί καρποί.

Πρόσθετες πηγές ανθεκτικού αμύλου περιλαμβάνουν τις μη ώριμες μπανάνες, το μαγειρεμένο και κρύο ρύζι, το αραβόσιτο, τις μαγειρεμένες και τις παγωμένες πατάτες.

Τα πρεβιοτικά τρόφιμα είναι καλά για όλους, περιέχουν μια σειρά από θρεπτικά συστατικά και συμβάλλουν στο υγιές εντερικό μικροβίωμα.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ο συνδυασμός συγκεκριμένων προβιοτικών και πρεβιοτικών μπορεί να αυξήσει τα ευεργετικά αποτελέσματα και των δύο. Τόσο τα προ- όσο και τα πρεβιοτικά θα μπορούσαν να προστεθούν στο ένα φαγητό, που ονομάζεται «συνβιοτικό», ή θα μπορούσαν να προέρχονται από ξεχωριστές πηγές αλλά να τρώγονται μαζί.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι η λήψη αντιβιοτικών πρέπει να γίνεται μόνο όταν είναι απαραίτητη και εφόσον το κρίνει ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός σας. Ακόμη τα αντιβιοτικά είναι δραστικά μόνο ενάντια σε βακτήρια και σίγουρα όχι σε ιογενείς λοιμώξεις, αφού δεν μπορούν να σκοτώσουν ιούς όπως το κοινό κρυολόγημα ή τον COVID-19.