Γιατί είναι πιο πιθανό οι άνδρες να εμφανίσουν αλεξιθυμία;

Στις ρομαντικές σχέσεις των ενηλίκων, είναι πολύ συνηθισμένο να συναντάμε δύο ανθρώπους των οποίων οι τρόποι διαχείρισης των συναισθημάτων διαφέρουν κατά πολύ. Άνθρωποι που συναισθάνονται εξωτερικά και άνθρωποι που αποσύρονται και κλείνουν μέσα τους τα συναισθήματά τους μπορεί να βρεθούν να αγωνίζονται να συνδεθούν ή να διατηρήσουν αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ τους.

Οι ανταγωνιστικές ανάγκες και οι διαφορετικές στρατηγικές συναισθηματικής ρύθμισης μπορεί να αφήσουν τους συντρόφους να παρερμηνεύουν τις ψυχολογικές δεξιότητες επιβίωσης ως προσωπικές επιθέσεις ή εγκατάλειψη. Αυτό το χάσμα στην επικοινωνία συχνά ενισχύεται εάν ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι πάσχουν από αλεξιθυμία.

Τι είναι η αλεξιθυμία;

Η λέξη “αλεξιθυμία” σημαίνει “χωρίς λέξεις για τα συναισθήματα” (Soni et al., 2018). Αυτό σημαίνει, ουσιαστικά, ότι το άτομο δυσκολεύεται να κατανοήσει, να επεξεργαστεί ή να περιγράψει τα συναισθήματά του (Panahi et al., 2018).

Η αλεξιθυμία χρησιμεύει ως μια προσωρινή, αν και σχολαστική, άμυνα απέναντι στον συναισθηματικό πόνο, με την οποία το άτομο καταστέλλει ή καταπιέζει τη συνειδητή εμπειρία της οδύνης. Η τυπική συναισθηματική λειτουργία επανέρχεται όταν ο στρεσογόνος παράγοντας ή η απειλή υποχωρήσει ή καθώς το άτομο αναπτύσσει πιο εξελιγμένες δεξιότητες αντιμετώπισης (Soni et al., 2018).

Η αλεξιθυμία μπορεί να οδηγήσει σε ανασφαλή στυλ προσκόλλησης στις ρομαντικές σχέσεις των ενηλίκων, καθώς τα παιδιά που αναπτύσσουν αλεξιθυμία μπορεί να είχαν γονείς που ήταν αμφίθυμοι, απορριπτικοί ή συναισθηματικά μη διαθέσιμοι (Scigala et al., 2021).

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αλεξιθυμίας;

Η αλεξιθυμία μπορεί να παρουσιάζεται σε διαφορετικά άτομα με ποικίλο αστερισμό συμπτωμάτων. Σύμφωνα με τους Panahi et al. (2018) και Scigala et al. (2021), μερικοί από τους πιο κοινούς δείκτες της αλεξιθυμίας περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων γενικά
• Αυξημένη δυσκολία με τη διέγερση και τη συναισθηματική ρύθμιση στις στενές σχέσεις
• Χρήση στρατηγικών αποστασιοποίησης ή αποκοπής
• Δυσκολία να παραμείνουν ευθυγραμμισμένοι με τις δικές τους αξίες και πεποιθήσεις
• Ενισχυμένη προτίμηση για αυτονομία
• Φόβος της συναισθηματικής οικειότητας
• Δυσκολία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους στον εαυτό τους ή σε άλλους ανθρώπους
• Αναστολή της συναισθηματικής έκφρασης
• Έλλειψη εσωτερικής φαντασίας
• Δυσφορία σε κοινωνικά περιβάλλοντα
• Χρόνια αρνητική διάθεση
• Περιορισμένη ικανότητα ενσυναίσθησης
• Κανονική ανδρική αλεξιθυμία

Γιατί η αλεξιθυμία ειναι πιο σύνηθες φαινόμενο στους άνδρες;

Οι έρευνες δείχνουν ότι η αλεξιθυμία εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες (Leonard, 2019). Για τους άνδρες, η επιτελεστική φύση του ανδρισμού μπορεί να είναι εξαντλητική. Ενώ το φύλο σημειώνεται κατά τη γέννηση, το φύλο είναι μια κοινωνικοποιημένη κατασκευή. Πολλοί άνδρες μαθαίνουν τους κανόνες της τοξικής αρρενωπότητας – κυριαρχία, ανταγωνισμός, επιθετικότητα και στωικότητα (Murti, 2020) – νωρίς στη ζωή τους.

Ο DeAngelis (2001) σημείωσε ότι μέχρι την ηλικία των δύο ετών, τα αγόρια είναι συνήθως λιγότερο λεκτικά εκφραστικά σε σύγκριση με τα κορίτσια. Ίσως λόγω κοινωνικοποίησης, τα αγόρια είναι λιγότερο εκφραστικά στο πρόσωπο μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών, σε σύγκριση με τα κορίτσια της ίδιας ηλικίας. Οι συνομήλικοι και άλλοι άνδρες στο σχολείο, την οικογένεια και τις φιλικές ομάδες μπορεί να ενισχύουν τους κανόνες του ανδρισμού και να εκφοβίζουν τα αγόρια που δεν συμμορφώνονται. Από φόβο μήπως θεωρηθούν ότι δεν είναι αρκετά αρρενωπά, απαιτείται μια υπερβολική αίσθηση συναισθηματικής καταπίεσης, ώστε να μην κινδυνεύσουν να αποκλειστούν από τη λέσχη των ανδρών (Reeser & Gottzén, 2018).

Οι οικογένειες που διατηρούν πιο παραδοσιακές ή άκαμπτες προσδοκίες για τους ρόλους των φύλων τείνουν να αποθαρρύνουν τους γιους από το να εκφράζουν ευάλωτα συναισθήματα, ενώ ταυτόχρονα ενθαρρύνουν την έκφραση για τις κόρες τους. Αν και δεν έχει τις ρίζες της σε άμεσο σχεσιακό τραύμα, η κοινωνικοποίηση του ανδρικού ρόλου του φύλου διδάσκει στα αγόρια να καταπιέζουν τα συναισθήματα και να αρνούνται τα συναισθήματα που έχουν για ευαλωτότητα, παθητικότητα ή τρυφερότητα (DeAngelis, 2001). Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει σημαντική συναισθηματική δυσφορία, ενώ ταυτόχρονα στερεί από τα αγόρια την ικανότητα να αναγνωρίζουν, να χαρακτηρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με εποικοδομητικό τρόπο.

Διαπιστώθηκε ότι τα υποκλινικά επίπεδα αλεξιθυμίας είναι πιο διαδεδομένα στους άνδρες. Αν και δεν είναι “φυσιολογικό”, το χαρακτηριστικό έχει γίνει “κανονικοποιημένο” λόγω της ενισχυτικής φύσης της επιτελεστικής αρρενωπότητας που απαιτεί στωικότητα. Αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα μπορούν στη συνέχεια να εκδηλωθούν με το προσωπείο του θυμού, δεδομένου ότι η επιθετικότητα είναι μια εγκεκριμένη έκφραση των συναισθημάτων στο πλαίσιο της παραδοσιακής αρρενωπότητας.

Λόγω των ενισχυτικών αφηγήσεων του στωικισμού και του ατομικισμού, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνδρες τείνουν να χρησιμοποιούν μια στρατηγική αποκοπής για τη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Όσον αφορά την προσκόλληση, αναφέρεται ότι οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη επικράτηση της αποφευκτικής προσκόλλησης από ό,τι οι γυναίκες, καθώς μαθαίνουν να ελαχιστοποιούν τις ανάγκες προσκόλλησης για να αποφύγουν να θεωρηθούν αδύναμοι ή ανδροπρεπείς.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αλεξιθυμίας σε ένα ζευγάρι;

Σε μια ρομαντική σχέση, η αλεξιθυμία παρουσιάζει πλήθος προκλήσεων, οι οποίες ενισχύονται όταν συνδυάζονται με τις άκαμπτες προσδοκίες των ρόλων των δύο φύλων, εφόσον αυτές υπάρχουν στη σχέση. Η επιθυμία του ενός συντρόφου να συν-ρυθμίσει τα μεγάλα συναισθήματα με τον σύντροφό του μπορεί να αισθάνεται συντριπτική ή απειλητική για τον σύντροφο με αλεξιθυμία. Ο σύντροφος με αλεξιθυμία όχι μόνο δυσκολεύεται να αναγνωρίσει, να εκφράσει ή να διακρίνει τα συναισθήματά του, αλλά συχνά είναι τόσο συγκλονισμένος από το έργο της σκέψης για τα συναισθήματά του που προκαλεί συναισθηματική και σχεσιακή αποκοπή.

Ο σύντροφος με αλεξιθυμία τείνει περισσότερο προς την αυτορρύθμιση, την τάση να ρυθμίζει τα συναισθήματα χωρίς να εμπλέκει τους άλλους. Μπορεί επίσης να δυσκολεύεται να δείξει ενσυναίσθηση με έναν σύντροφο που μπορεί να είναι πολύ πιο εκφραστικός συναισθηματικά και να έχει ανάγκη από συν-ρύθμιση για παρηγοριά. Ο σύντροφος κάποιου ατόμου με αλεξιθυμία μπορεί να αισθάνεται εγκαταλελειμμένος σε κοινή θέα, καθώς συχνά προκαλεί άγχος, και φόβους απόρριψης ή εγκατάλειψης (Scigala et al., 2021).

Η αλεξιθυμία έχει αποδειχθεί ότι έχει αρνητική συσχέτιση με τη σωματική στοργή, καθώς και με την ποιότητα και την ικανοποίηση που νιώθει μέσα σε μια σχέση (Panahi et al., 2018). Όταν ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι έχουν μη αντιμετωπισμένη αλεξιθυμία, τα ζευγάρια μπορεί να δυσκολεύονται να νιώσουν ασφάλεια, επικύρωση, ακρόαση ή θέαση και μπορεί να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν μια αίσθηση σκοπού, προστασίας και σύνδεσης. Τα ελλείμματα στη συναισθηματική έκφραση, την επικοινωνία, τη σύνδεση και τη ρύθμιση αποτελούν άμεση απειλή για την ασφαλή λειτουργία του ζευγαριού.

Τα συναισθήματα είναι μια βιολογική επιταγή, απαραίτητη για την επιβίωση. Η συναισθηματική επίγνωση και νοημοσύνη είναι εξελικτικές στρατηγικές που μπορούν να μάθουν, ακόμη και αργότερα στη ζωή. Η εργασία για την αποδόμηση της περιοριστικής αυτοέκφρασης που απαιτεί ο άκαμπτος ανδρισμός δίνει στους άνδρες τη δυνατότητα να βιώσουν ένα πλήρες φάσμα των συναισθημάτων τους. Οι άνδρες αξίζουν να τους βλέπουν και να επικυρώνουν τα συναισθήματά τους, χωρίς να αμφισβητείται ο ανδρισμός τους.

Η ατομική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την αναζήτηση, διδάσκοντας στους άνδρες τις δεξιότητες συναισθηματικής ρύθμισης που τους βοηθούν να γίνουν ισχυρότεροι επικοινωνιολόγοι. Η θεραπεία ζεύγους μπορεί να βοηθήσει να έρθουν οι σύντροφοι πιο κοντά και να ευθυγραμμιστούν ξανά με τους κοινούς σχεσιακούς τους στόχους. Η ανάπτυξη μιας αμοιβαίας κατανόησης και των δεξιοτήτων για την αποτελεσματική κάλυψη των αναγκών του άλλου, είναι η απελευθέρωση που χρειάζονται οι σύντροφοι για να απελευθερωθούν από τα πρότυπα αυτοπροστασίας που απομονώνουν τους συντρόφους, αντί να τους συνδέουν.