Υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση)

Συμπτώματα

Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι έχει υψηλή αρτηριακή πίεση;

Γενικά, η υψηλή αρτηριακή πίεση αποτελεί μια πάθηση που αναπτύσσεται σταδιακά και συνήθως εμφανίζει τα πρώτα συμπτώματα όταν έχει ήδη φτάσει σε αρκετά σοβαρά επίπεδα. Ως εκ τούτου, τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μετά από αρκετά χρόνια που το άτομο βιώνει την πάθηση και μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

• Πονοκέφαλος
• Αιμορραγία της μύτης
• Ζαλάδα
• Πόνος στο στήθος
• Κομμένη ανάσα
• Κοκκίνισμα, ειδικά στο κεφάλι
• Αίμα στα ούρα
• Αλλαγές στην όραση

Τα συμπτώματα αυτά είναι εύκολο να μπερδευτούν με κάποια άλλη πάθηση, και συνήθως εμφανίζονται όταν είναι ήδη πολύ αργά για το άτομο, ενώ συχνά δεν εμφανίζονται  και ποτέ. 

Επομένως, ο καλύτερος τρόπος να αντιληφθεί κάποιος ότι πάσχει από υπέρταση είναι να πραγματοποιεί συχνές μετρήσεις της πίεσης του, ιδιαίτερα αν έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, όπως για παράδειγμα αν έχει ιστορικό υπέρτασης στην οικογένεια του. 

Αίτια

Ποια είναι τα είδη της υπέρτασης και ποιοι παράγοντες ευθύνονται για την εμφάνιση της;

Η υπέρταση διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή ανάλογα με τα αίτια που την προκάλεσαν και το πόσο γρήγορα εξελίσσεται.

Πρωτογενή: Η πρωτογενή υπέρταση αναπτύσσεται σταδιακά και τα αίτια της δεν έχουν προσδιοριστεί μέχρι σήμερα. Παρ' όλα αυτά, διάφοροι παράγοντες θα μπορούσαν να ενοχοποιηθούν για την εμφάνιση της, όπως:

• Γενετική προδιάθεση, που μπορεί να έχει κληρονομηθεί από κάποιο γονέα ή να προέκυψε από επίκτητες μεταλλαγές στο DNA, μεταλλαγές δηλαδή που συνέβησαν αργότερα στο άτομο λόγω έκθεσης του σε κάποιο μεταλλαξιγόνο παράγοντα. 
• Άλλες παθήσεις του ατόμου, όπως για παράδειγμα προβλήματα στα νεφρά μπορεί να επηρεάσουν την σύσταση του αίματος και αυτή με την σειρά της την αρτηριακή πίεση.  Ακόμη, ορμονικά προβλήματα μπορούν επίσης να απορρυθμίσουν την πίεση. 
• Ο τρόπος ζωής, όπως η ανθυγιεινή διατροφή και η έλλειψη σωματικής άσκησης μπορούν να λειτουργήσουν αρνητικά στον οργανισμό μας, προκαλώντας παχυσαρκία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης.

Δευτερογενή: Η δευτερογενή υπέρταση παρουσιάζεται απότομα και μπορεί να εξελιχθεί πολύ πιο σοβαρή από την πρωτογενή, ενώ πιθανές αιτίες για την εμφάνιση της είναι:

• Νεφρικές παθήσεις.
• Παρενέργειες φαρμάκων.
• Χρόνια κατανάλωση αλκοόλ σε μεγάλες ποσότητες.
• Χρήση ναρκωτικών ουσιών.
• Όγκος στο ενδοκρινικό σύστημα.
• Δυσλειτουργίες στα επινεφρίδια, που είναι μικροί αδένες πάνω από τα νεφρά, οι οποίοι εκκρίνουν σημαντικές ορμόνες.
• Προβλήματα με τον θυρεοειδή αδένα.
• Εκ γενετής καρδιακές δυσλειτουργίες.
• Αποφρακτική άπνοια κατά τον ύπνο, η οποία είναι όταν διακόπτεται απότομα η αναπνοή κατά τον ύπνο.

Διάγνωση

Πώς γίνεται η διάγνωση της υπέρτασης από τον ιατρό;

Η διάγνωση της υπέρτασης είναι αρκετά εύκολη διαδικασία και περιλαμβάνει την διεξαγωγή μετρήσεων της πίεσης. Κάθε τυπική επίσκεψη σε ιατρό θα πρέπει να περιλαμβάνει μια τέτοια μέτρηση, ενώ αν υπάρχει υποψία υπέρτασης ο ιατρός πιθανόν να ζητήσει να διεξαχθούν τακτικές μετρήσεις μέσα στις επόμενες μέρες. Αυτό συμβαίνει, διότι η υπέρταση σχετίζεται με μόνιμα υψηλή πίεση και επομένως σπάνια μπορεί να διαγνωστεί από μια μεμονωμένη μέτρηση. Γενικά, υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη πίεση κατά την διάρκεια της μέρας, η ο οποία όμως επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα και δεν αποτελεί ένδειξη παθολογικής κατάστασης.

Εφόσον, ο ιατρός καταλήξει στη διάγνωση πιθανό να συστήσει κάποιες περαιτέρω εξετάσεις προκειμένου να διερευνήσει την ύπαρξη και άλλων παθολογικών καταστάσεων που θα μπορούσαν να ευθύνονται για την υπέρταση ή να συνυπάρχουν με αυτήν.

Τέτοιες εξετάσεις είναι:

• Αναλύσεις ούρων.
• Μετρήσεις χοληστερίνης.
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Ταυτόχρονα, μπορεί να αρχίσει και η θεραπευτική αγωγή προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος περαιτέρω προβλημάτων στον οργανισμό.

Θεραπεία

Ποια θεραπευτική προσέγγιση ακολουθείται για την αντιμετώπιση της υπέρτασης;

Η θεραπεία που ακολουθείται σε περίπτωση αυξημένης αρτηριακής πίεσης εξαρτάται κυρίως από το είδος της υπέρτασης, αλλά και από την γενικότερη κλινική εικόνα του ασθενούς.

Για την πρωτογενή υπέρταση, αρχικά συστήνεται βελτίωση του τρόπου ζωής και μόνο εφόσον αυτή δεν φέρει αποτέλεσμα χορηγείται φαρμακευτική αγωγή.

Αντίθετα, για τη δευτερογενή υπέρταση η θεραπεία εστιάζει κυρίως στην αντιμετώπιση της παθολογικής κατάστασης που ευθύνεται για την υψηλή πίεση. Εάν αυτό δεν οδηγήσει σε μείωση της πίεσης μπορεί να προταθούν επιπλέον αλλαγές στον τρόπο ζωής ή και φαρμακευτική αγωγή, αν αυτό θεωρηθεί απαραίτητο.

Είναι σημαντικό, ακόμα, να τονιστεί ότι για την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης δεν ακολουθείται ένα στατικό πλάνο αλλά υπάρχει συνεχής προσαρμογή κατά την διάρκεια της θεραπείας ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς. Ενώ, μια αγωγή που αρχικά λειτουργεί αποτελεσματικά είναι πιθανό στην πορεία να καταλήξει ανεπαρκής. 

Τι φαρμακευτική αγωγή μπορεί να χορηγηθεί;

Υπάρχουν ποίκιλα φάρμακα που μπορεί να χορηγηθούν από τον ιατρό και αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί δεν λειτουργούν όλα σε όλους τους ασθενείς με τον ίδιο τρόπο και είναι πιθανόν να χρειαστούν διάφορες δοκιμές έως ότου προσδιοριστεί η αγωγή που λειτουργεί καλύτερα για ένα συγκεκριμένο άτομο.

Πιθανά σκευάσματα είναι: 

• Β-αναστολείς: επιβραδύνουν τον ρυθμό που η καρδιά στέλνει αίμα στις αρτηρίες, επομένως μειώνει και η αρτηριακή πίεση, αφού οι αρτηρίες θα έχουν κάθε στιγμή λιγότερη ποσότητα αίματος.
• Διουρητικά: δρουν στα νεφρά ενισχύοντας την αποβολή αλάτων, όπως το νάτριο από τον οργανισμό και με αυτόν το τρόπο αποβάλλεται και σημαντική ποσότητα υγρών. Η αποβολή υγρών από το σώμα οδηγεί σε μείωση της αρτηριακής πίεσης.
• Αναστολείς ενζύμου μετατροπής της αγγειοτενσίνης (ΑCE): Η αγγειοτενσίνη είναι μια ορμόνη που προάγει την στένωση και σκλήρυνση των αγγείων και επομένως την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Αναστέλλοντας τη λειτουργία του ACE, το οποίο είναι απαραίτητο για την παραγωγή της ορμόνης αυτής, μειώνονται τα επίπεδα αγγειοτενσίνης στο αίμα και ως εκ τούτου τα αγγεία χαλαρώνουν και η πίεση μειώνεται.
• Αναστολείς του υποδοχέα της αγγειοτενσίνης ΙΙ (ΑRBs): δρουν επίσης παρεμποδίζοντας την δράση της αγγειοτενσίνης, αποτρέποντας την από το να συνδεθεί στον κατάλληλο υποδοχέα για να προκαλέσει στένωση των αγγείων. Σαν αποτέλεσμα,, τα αγγεία χαλαρώνουν και η πίεση μειώνει.
• Αναστολείς των καναλιών ασβεστίου: Η απελευθέρωση ασβεστίου στον καρδιακό μυ προωθεί εντονότερη σύσπαση και επομένως περισσότερη δύναμη με την οποία στέλνεται το αίμα στις αρτηρίες. Οι αναστολείς αυτοί μειώνουν τα επίπεδα ασβεστίου και επομένως η καρδιά χρησιμοποιεί μικρότερη πίεση κατά την εξώθηση του αίματος και άρα δημιουργείται μικρότερη πίεση στις αρτηρίες.

• Αγωνιστές Α2: δρουν στους νευρώνες και επιβραδύνουν το ρυθμό με τον οποίο αυτοί δίνουν εντολή για σκλήρυνση των αγγείων. Ως αποτέλεσμα οι μυς των αγγείων είναι πιο χαλαροί, φέρουν μικρότερη αντίσταση και η πίεση μειώνεται.

Πώς μπορεί κάποιος να μειώσει την αρτηριακή πίεση χωρίς φαρμακευτική αγωγή;

Η αρτηριακή πίεση μπορεί να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα αλλάζοντας τον τρόπο ζωής και βελτιώνοντας απλά πράγματα της καθημερινότητας. 

Για παράδειγμα, κάποιες από τις αλλαγές που συστήνονται συνήθως είναι:

• Ισορροπημένη διατροφή: η σωστή διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την καλή υγεία του ατόμου και μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών της νόσου. Μια τέτοια διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει: πολλά λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως και πρωτεΐνες χαμηλών λιπαρών.
• Σωματική άσκηση: η φυσική άσκηση μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη στο ανθρώπινο σώμα μεταξύ των οποίων είναι η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, η μείωση του άγχους, η ενδυνάμωση του καρδιαγγειακού συστήματος και η φυσική μείωση της αρτηριακής πίεσης. Συστήνεται να κάνει κάποιος περίπου 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση την εβδομάδα ή 30 λεπτά την ημέρα για 5 ημέρες την εβδομάδα. 
• Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους: τα υπέρβαρα άτομα τείνουν να έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση, επομένως, η μείωση του σωματικού βάρους αποτελεί επιτακτική ανάγκη, εφόσον αυτοί εμφανίζουν υπέρταση.
• Μείωση του άγχους: η μείωση του καθημερινού άγχους μπορεί να οδηγήσει σε χαλάρωση του ατόμου, η οποία επιφέρει μείωση της πίεσης του αίματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εκτός από την φυσική άσκηση, με μασάζ, βαθιές αναπνοές, φαρμακευτική αγωγή, μυϊκή χαλάρωση, επαρκή ύπνο και ξεκούραση.
• Διακοπή εθισμών: Το τσιγάρο, όπως και το αλκοόλ αποτελούν ιδιαίτερα επιβαρυντικούς παράγοντες για τον οργανισμό. Συγκεκριμένα, ο καπνός του τσιγάρου δρα πάνω στα τοιχώματα των αγγείων προκαλώντας σκλήρυνση αυτών και αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση, ενώ και το αλκοόλ φαίνεται να αυξάνει την πίεση. 

Ποια διατροφή συστήνεται για την μείωση της αρτηριακής πίεσης;

Η αρτηριακή πίεση μπορεί σε μεγάλο βαθμό να ρυθμιστεί από μια ισορροπημένη και κατάλληλα σχεδιασμένη διατροφή, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών στο άτομο. Μια τέτοια διατροφή περιλαμβάνει:

• Μειωμένη κατανάλωση κρέατος και αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η οποία οδηγεί σε μειωμένη πρόληψη νατρίου και κορεσμένων λιπαρών.
• Μειωμένη πρόσληψη νατρίου, η οποία δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 1.500mg  ή αλλιώς το 1,5g την ημέρα, ειδικότερα για άτομα με υπέρταση ή κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με κατανάλωση σπιτικού φαγητού με ελάχιστο αλάτι, καθώς τα έτοιμα φαγητά περιέχουν συχνά πολύ μεγάλες ποσότητες νατρίου.
• Μειωμένη κατανάλωση γλυκών, τα γλυκά όπως και τα αλκοολούχα ποτά περιέχουν μεγάλη ποσότητα θερμίδων χωρίς να είναι θρεπτικά για τον οργανισμό. Εάν, το άτομο επιθυμεί κάτι γλυκό μπορεί να προτιμήσει φρούτα ή μαύρη σοκολάτα χωρίς πρόσθετα σάκχαρα, η οποία φαίνεται να βοηθάει στην μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Υψηλή πίεση και εγκυμοσύνη

Μπορεί μια γυναίκα με υπέρταση να γεννήσει ένα υγιές μωρό;

Φυσικά, μια γυναίκα με αυξημένη πίεση μπορεί να γεννήσει ένα υγιές μωρό, αλλά χρειάζεται περισσότερη προσοχή και συνεχής έλεγχος της πίεσης προκειμένου να αποφευχθούν επιπλοκές που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή της μητέρας αλλά και του βρέφους. Τέτοιες ανεπιθύμητες επιπλοκές μπορεί να είναι, η μειωμένη νεφρική λειτουργία της μητέρας, ο πρόωρος τοκετός ή η γέννηση βρέφους με μειωμένο σωματικό βάρος. 

Μπορεί μια γυναίκα να αποκτήσει υπέρταση κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης;

Ναι, η υπέρταση μπορεί να προκληθεί κατά την διάρκεια της κύησης και συνήθως υποχωρεί μετά τον τοκετό. Μπορεί, όμως να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης υπέρτασης για την γυναίκα αργότερα στην ζωή της αλλά και να δημιουργήσει επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη, όπως είναι η προεκλαμψία.

Τι είναι η προεκλαμψία και τι επιπλοκές μπορεί να επιφέρει;

H προεκλαμψία σχετίζεται με υψηλή αρτηριακή πίεση της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη, η οποία προκαλεί προβλήματα στην νεφρική λειτουργία της και αύξηση της αποβολής πρωτεϊνών από τα ούρα. Εάν, η κατάσταση αυτή δεν αντιμετωπιστεί άμεσα αυτό μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπλοκές,  όπως επιληπτικές κρίσεις για την μητέρα, μειωμένο βάρος βρέφους, πρόωρη γέννα ή και θνησιμότητα του βρέφους ή της μητέρας. Στην Αμερική η προεκλαμψία θεωρείται η δεύτερη αιτία μητρικής θνησιμότητας κατά την εγκυμοσύνη και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τρόπος πρόβλεψης αυτής, ενώ η μόνη αποτελεσματική θεραπεία είναι ο τοκετός του μωρού. Ως αποτέλεσμα, εφόσον μια γυναίκα εμφανίσει προεκλαμψία το μόνο που μπορεί να κάνει ο ιατρός είναι να παρακολουθεί στενά την κατάσταση της ώστε να προλάβει τυχόν επιπλοκές.

Επιπλοκές

Τι προβλήματα μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό;

Με δεδομένο ότι η υπέρταση μπορεί να υπάρχει στο άτομο για αρκετά χρόνια πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων που θα οδηγήσουν στην διάγνωση της, στο διάστημα αυτό μπορεί να προκληθούν ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία του ατόμου. 

Τέτοιες επιπλοκές είναι:

• Βλάβες στα αρτηριακά τοιχώματα: Οι υγιείς αρτηρίες έχουν ελαστικά και ισχυρά τοιχώματα τα οποία επιτρέπουν την ανεμπόδιστη ροή του αίματος μέσα από αυτές. Από την άλλη, στα άτομα με υπέρταση μπορεί να προκληθεί σκλήρυνση και λέπτυνση των τοιχωμάτων δυσχεραίνοντας την ροή του αίματος. Επιπλέον, τα αυξημένα λιπαρά της διατροφής είναι δυνατόν να προσκολληθούν στα τοιχώματα των αγγείων παρεμποδίζοντας την ροή του αίματος σε αυτά, γεγονός που αυξάνει περαιτέρω την αρτηριακή πίεση. Όλα αυτά μπορεί να έχουν θανατηφόρες συνέπειες για τον οργανισμό προκαλώντας σοβαρές παθήσεις, όπως ανεύρυσμα, εγκεφαλικό ή καρδιακή προσβολή.
• Καρδιαγγειακά προβλήματα: Η αυξημένη πίεση του αίματος αναγκάζει την καρδιά να δουλεύει πιο γρήγορα και με περισσότερη δύναμη απ' ότι φυσιολογικά θα έπρεπε και αυτό μακροπρόθεσμα μπορεί να επιφέρει σοβαρές βλάβες στον καρδιακό ιστό. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μεγαλοκαρδία ή διευρυμένη καρδιά και αυξάνει σημαντικά το κίνδυνο εμφάνισης: καρδιακής προσβολής, αρρυθμίας, συγκοπής και ξαφνικού καρδιακού θανάτου.
• Βλάβες στον εγκέφαλο: Η υψηλή αρτηριακή πίεση μειώνει την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, κάτι το οποίο μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για την φυσιολογική λειτουργία του. Συγκεκριμένα, μπορεί να επηρεαστεί η μνήμη και η ικανότητα μάθησης, ομιλίας και λογικής σκέψης, ενώ είναι πιθανό να προκληθούν και πιο σοβαρές επιπλοκές, όπως παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ή εγκεφαλικό. Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπιση της υπέρτασης δεν μπορεί να εξαλείψει τα προβλήματα που έχουν ήδη δημιουργηθεί, αλλά μπορεί να προλάβει σε μεγάλο βαθμό περαιτέρω βλάβες στον οργανισμό.

Πρόληψη

Τι μπορεί να κάνει κάποιος προκειμένου να αποφύγει την πιθανότητα υπέρτασης;

Εάν κάποιος έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης συνίσταται να ακολουθήσει κάποια προληπτικά μέτρα, προκειμένου να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης αυτής. 

• Προσθήκη υγιεινών τροφών στην διατροφή του, όπως η κατανάλωση περισσότερων από 7 μερίδων από φρούτα και λαχανικά κάθε μέρα.
• Αλλαγή των αναλογιών του γεύματος, έτσι ώστε η σαλάτα να είναι το κύριο συστατικό του γεύματος, ενώ οι ζωικές πρωτεΐνες να είναι σε μικρές ποσότητες ως συνοδευτικό. 
• Κατανάλωση λιγότερων σακχάρων, αποφεύγοντας τροφές που φέρουν πρόσθετα περιττά σάκχαρα, όπως τα έτοιμα φαγητά, τα δημητριακά κ.α.
• Συγκεκριμένοι στόχοι για τη μείωση του σωματικού βάρους, αποτελούμενοι από μικρά, ρεαλιστικά  βήματα. Για παράδειγμα, αρχικά το άτομο μπορεί να επιλέξει να ασκηθεί μια ώρα περισσότερο απ' ότι ασκείται τώρα και όταν μπορεί να ακολουθήσει το πρόγραμμα αυτό με ευκολία να προσθέσει ακόμα μια ώρα.
• Τακτικός έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, αυτό μπορεί να γίνει είτε με τακτικές επισκέψεις στον ιατρό είτε στο σπίτι εάν το άτομο μπορεί να αγοράσει και να χρησιμοποιήσει ένα πιεσόμετρο. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου.