Σκωληκοειδίτιδα

Συμπτώματα

Ποια είναι τα συμπτώματα της σκωληκοειδίτιδας;

Αν έχετε σκωληκοειδίτιδα, μπορεί να βιώσετε ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Πόνο στην κάτω δεξιά πλευρά της κοιλιάς
• Πόνο στην άνω κοιλιακή χώρα ή γύρω από τον ομφαλό
• Ναυτία
• Εμετό
• Διάρροια
• Χαμηλό πυρετό
• Απώλεια όρεξης
• Πρήξιμο στην κοιλιακή χώρα
• Δυσπεψία
• Δυσκοιλιότητα
• Αδυναμία αποβολής αερίων

Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να ξεκινά ως μια ήπια κράμπα, η οποία γίνεται πιο έντονη με την πάροδο του χρόνου. Συνήθως ξεκινά στην άνω κοιλιακή χώρα ή στην περιοχή του ομφαλού πριν προχωρήσει στο κάτω δεξιό τεταρτημόριο της κοιλιάς.

Αν έχετε δυσκοιλιότητα και υποψιάζεστε ότι μπορεί να έχετε σκωληκοειδίτιδα, αποφύγετε τη λήψη καθαρτικών ή τη χρήση κλύσματος, διότι αυτά μπορεί να προκαλέσουν ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης.

Επικοινωνήστε με το γιατρό σας αν αισθάνεστε ευαισθησία στη δεξιά πλευρά της κοιλιακής χώρας σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα συμπτώματα σκωληκοειδίτιδας. Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί πολύ γρήγορα να γίνει επείγον ιατρικό περιστατικό.

Αίτια

Ποιες είναι οι αιτίες της σκωληκοειδίτιδας;

Σε πολλές περιπτώσεις η ακριβής αιτία της σκωληκοειδίτιδας παραμένει άγνωστη. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι αναπτύσσεται όταν μέρος της σκωληκοειδούς απόφυσης φράσσει.

Πιθανές αιτίες απόφραξης της σκωληκοειδούς απόφυσης περιλαμβάνουν:

• Όγκους
• Συσσώρευση σκληρών κοπράνων
• Τραυματισμό
• Εντερικά παράσιτα
• Διογκωμένα λεμφοειδή θυλάκια

Όταν η απόφυση φράσσει, τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται εντός της. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό πύου και σε οίδημα, καταλήγοντας σε πόνο και πίεση στην κοιλιακή χώρα.

Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για τη σκωληκοειδίτιδα;

Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να επηρεάσει τον οποιονδήποτε. Ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν την πάθηση απ’ ότι άλλοι. Για παράδειγμα, οι προδιαθεσικοί παράγοντες για τη σκωληκοειδίτιδα περιλαμβάνουν:

• Το φύλο: Η σκωληκοειδίτιδα είναι πιο κοινή στους άνδρες παρά στις γυναίκες.
• Η ηλικία: Η σκωληκοειδίτιδα επηρεάζει κυρίως άτομα ηλικίας 15 με 30 ετών.
• Το οικογενειακό ιστορικό: Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό σκωληκοειδίτιδας έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισής της.

Παρόλο που απαιτείται περαιτέρω έρευνα, οι δίαιτες χαμηλές σε φυτικές ίνες επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο της πάθησης.

Διάγνωση

Ποιες εξετάσεις χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας;

Αν ο γιατρός υποπτεύεται ότι μπορεί να έχετε σκωληκοειδίτιδα, θα πραγματοποιήσει μια κλινική εξέταση. Θα αναζητήσει ύπαρξη ευαισθησίας στην κάτω δεξιά περιοχή της κοιλιάς, καθώς επίσης πρήξιμο και δυσκαμψία.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα της κλινικής εξέτασης, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει μία ή περισσότερες διαγνωστικές εξετάσεις για τον έλεγχο ενδείξεων σκωληκοειδίτιδας ή για τον αποκλεισμό άλλων πιθανών αιτιών των συμπτωμάτων σας.

Δεν υπάρχει ένα μοναδικό τεστ για τη διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας. Αν ο γιατρός δεν μπορεί να ταυτοποιήσει άλλη αιτία για τα συμπτώματά σας, θα καταλήξει σε σκωληκοειδίτιδα.

Πλήρες αιμοδιάγραμμα

Για τον έλεγχο ύπαρξης μόλυνσης, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει ένα πλήρες αιμοδιάγραμμα. Θα λάβει ένα δείγμα αίματος και θα το στείλει στο εργαστήριο για ανάλυση.

Η σκωληκοειδίτιδα συχνά συνοδεύεται από βακτηριακή μόλυνση. Μία μόλυνση στο ουροποιητικό σύστημα ή σε άλλα κοιλιακά όργανα δύναται να προκαλέσει συμπτώματα παρόμοια με αυτά της σκωληκοειδίτιδας.

Εξετάσεις ούρων

Για να αποκλειστεί πιθανή μόλυνση του ουροποιητικού συστήματος ή πέτρες στους νεφρούς ως πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει μια ανάλυση ούρων.

Δείγμα από τα ούρα σας θα εξεταστεί σε ένα εργαστήριο.

Τεστ κύησης

Η έκτοπη κύηση μπορεί λανθασμένα να θεωρηθεί σκωληκοειδίτιδα. Η έκτοπη κύηση συμβαίνει όταν ένα γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται σε μία σάλπιγγα και όχι στη μήτρα. Αυτό μπορεί να αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό.

Αν ο γιατρός υποπτεύεται πως μπορεί να έχετε μία έκτοπη κύηση, θα κάνει ένα τεστ κύησης, μέσω λήψης δείγματος αίματος ή ούρων. Επίσης μπορεί να πραγματοποιήσει και ένα διακολπικό υπερηχογράφημα για να δει πού έχει εμφυτευτεί το γονιμοποιημένο ωάριο.

Πυελική εξέταση

Αν είστε γυναίκα, τα συμπτώματα μπορεί να προκαλούνται από φλεγμονώδη νόσο της πυέλου, κύστη στις ωοθήκες ή άλλη πάθηση που επηρεάζει τα αναπαραγωγικά όργανα.

Για να ελέγξει τα αναπαραγωγικά όργανα, ο γιατρός θα πραγματοποιήσει μια πυελική εξέταση.

Κατά τη διάρκειά της, θα εξετάσει οπτικά τον κόλπο, το αιδοίο και τον τράχηλο της μήτρας. Επίσης, θα ελέγξει με τα χέρια τη μήτρα και τις ωοθήκες. Μπορεί ακόμη να λάβει δείγμα ιστού για ανάλυση.

Τεχνικές απεικόνισης της κοιλιακής χώρας

Για τον έλεγχο τυχόν φλεγμονής στη σκωληκοειδή απόφυση, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει κάποιες απεικονιστικές εξετάσεις της κοιλιακής χώρας. Αυτό θα τον βοηθήσει να εντοπίσει άλλες πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων, όπως κοιλιακό απόστημα ή ενσφήνωση κοπράνων.

Ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει μία ή περισσότερες από τις κάτωθι τεχνικές:

• Υπέρηχο κοιλίας
• Αξονική τομογραφία κοιλίας
• Ακτινογραφία ακτίνων-Χ κοιλίας
• Μαγνητική τομογραφία κοιλίας

Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να σταματήσετε να καταναλώνετε φαγητό για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο πριν την εξέταση. Αν αυτό απαιτείται, ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει για το πώς να προετοιμαστείτε.

Τεχνικές απεικόνισης του θώρακος

Η πνευμονία στον κάτω δεξιό λοβό των πνευμόνων μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα παρόμοια με αυτά της σκωληκοειδίτιδας.

Αν ο γιατρός πιστεύει ότι μπορεί να έχετε πνευμονία, θα ζητήσει μία ακτινογραφία θώρακος ή μια αξονική τομογραφία για πιο λεπτομερή απεικόνιση των πνευμόνων.

Μπορεί ο γιατρός να χρησιμοποιήσει υπερηχογράφημα για τη διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας;

Αν ο γιατρός υποπτεύεται ότι μπορεί να έχετε σκωληκοειδίτιδα, θα ζητήσει έναν υπέρηχο κοιλίας. Αυτή η απεικονιστική τεχνική θα βοηθήσει στον εντοπισμό ενδείξεων φλεγμονής, αποστήματος ή άλλων προβλημάτων με τη σκωληκοειδή απόφυση.

Σαφώς, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες απεικονιστικές τεχνικές, όπως μια αξονική τομογραφία. Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιεί υψηλής συχνότητας ηχητικά κύματα για τη δημιουργία εικόνων των οργάνων, ενώ η αξονική τομογραφία χρησιμοποιεί ακτινοβολία.

Εν συγκρίσει με το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία παράγει πιο λεπτομερείς εικόνες του εσωτερικού του σώματος. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι για την υγεία εξαιτίας της έκθεσης στην ακτινοβολία. Ο γιατρός θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τα οφέλη και τους κινδύνους της κάθε εξέτασης.

Θεραπεία

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για τη σκωληκοειδίτιδα;

Ανάλογα με την κατάστασή σας, ο γιατρός θα σας προτείνει ένα θεραπευτικό πλάνο για την αντιμετώπιση της σκωληκοειδίτιδας που μπορεί να περιέχει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Χειρουργική αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης
• Αντιβιοτικά
• Αποστράγγιση με βελόνα ή χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των υγρών ενός αποστήματος
• Ενδοφλέβια χορήγηση υγρών
• Παυσίπονα
• Διατροφή μόνο με υγρές τροφές

Σε σπάνιες περιπτώσεις, η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να βελτιωθεί χωρίς εγχείρηση. Στην πλειονότητα των περιστατικών, όμως, απαιτείται χειρουργείο για την αφαίρεση της απόφυσης.

Αν έχετε απόστημα το οποίο δεν έχει υποστεί ρήξη, ο γιατρός θα το αντιμετωπίσει πριν τη χειρουργική επέμβαση. Αρχικά, θα σας δώσει αντιβιοτικά. Στη συνέχεια, θα χρησιμοποιήσει βελόνα για να αφαιρέσει το πύον.

Χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της σκωληκοειδίτιδας

Για την αντιμετώπιση της σκωληκοειδίτιδας χρειάζεται χειρουργική επέμβαση που ονομάζεται σκωληκοειδεκτομή. Κατά τη διάρκεια αυτής, αφαιρείται η σκωληκοειδής απόφυση. Αν η απόφυση έχει υποστεί ρήξη, ο χειρουργός θα καθαρίσει την κοιλιακή χώρα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί λαπαροσκόπηση για να πραγματοποιηθεί μια ελάχιστα επεμβατική εγχείρηση. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτείται ανοιχτή εγχείρηση για την αφαίρεση της σκωληκοειδίτιδας.

Όπως σε οποιαδήποτε εγχείρηση, έτσι και στη σκωληκοειδεκτομή υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι, οι οποίοι όμως είναι πολύ μικρότεροι από τους κινδύνους μιας σκωληκοειδίτιδας που αφήνεται χωρίς θεραπεία.

Ποιες κατ’ οίκον θεραπείες βοηθούν στην αντιμετώπιση της σκωληκοειδίτιδας;

Επικοινωνήστε αμέσως με το γιατρό σας αν βιώνετε συμπτώματα σκωληκοειδίτιδας. Είναι μια σοβαρή πάθηση που απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα. Και για αυτό δεν είναι ασφαλές να βασίζεστε μόνο σε σπιτικές θεραπείες για την αντιμετώπισή της.

Αν υποβληθείτε σε χειρουργική αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης, ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά και παυσίπονα για να υποστηρίξει την ανάρρωση. Επιπρόσθετα με τη λήψη των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, θα φανεί βοηθητικό να:

• Ξεκουράζεστε αρκετά
• Πίνετε πολλά υγρά
• Διατηρείτε τις χειρουργικές τομές καθαρές και στεγνές
• Κάνετε έναν ήπιο περίπατο κάθε μέρα
• Αποφεύγετε την έντονη δραστηριότητα και την ανύψωση βαρών έως ότου σας το επιτρέψει ο γιατρός σας

Σε μερικές περιπτώσεις, ο γιατρός θα σας συμβουλεύσει να προσαρμόσετε τη διατροφή σας. Αν αισθάνεστε ναυτία μετά τη χειρουργική επέμβαση, θα σας βοηθήσει το να καταναλώνετε εύπεπτες τροφές, όπως τοστ και λευκό ρύζι. Αν έχετε δυσκοιλιότητα, μπορεί να χρειαστεί να λάβετε συμπληρώματα φυτικών ινών.

Τύποι

Τι είναι η οξεία σκωληκοειδίτιδα;

Η οξεία σκωληκοειδίτιδα είναι μία σοβαρή και ξαφνική περίπτωση σκωληκοειδίτιδας. Τα συμπτώματα τείνουν να αναπτύσσονται γρήγορα μέσα σε μία με δύο ημέρες.

Η οξεία σκωληκοειδίτιδα απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα. Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, η σκωληκοειδής απόφυση θα υποστεί ρήξη. Αυτή είναι μια επικίνδυνη ως θανατηφόρα επιπλοκή.

Η οξεία σκωληκοειδίτιδα είναι πιο συχνή από τη χρόνια.

Τι είναι η χρόνια σκωληκοειδίτιδα;

Η χρόνια σκωληκοειδίτιδα εμφανίζεται λιγότερο συχνά από την οξεία. Τα συμπτώματα στα εν λόγω περιστατικά είναι σχετικά ήπια. Μπορεί να υποχωρήσουν για εβδομάδες, μήνες, ακόμη και χρόνια προτού εμφανιστούν ξανά.

Αυτός ο τύπος σκωληκοειδίτιδας είναι δύσκολο να διαγνωστεί. Κάποιες φορές δεν εντοπίζεται, παρά μόνο όταν εξελιχθεί στην οξεία μορφή της.

Η χρόνια σκωληκοειδίτιδα, όπως και η οξεία, μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.

Ποιοι είναι οι τύποι της σκωληκοειδίτιδας;

Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια. Στις οξείες περιπτώσεις, τα συμπτώματα τείνουν να είναι σοβαρά και να εμφανίζονται ξαφνικά. Στις χρόνιες, αντιθέτως, τα συμπτώματα είναι πιο ήπια και μπορεί να υποχωρούν για εβδομάδες, μήνες, ακόμη και χρόνια.

Η πάθηση μπορεί να είναι απλή ή πολύπλοκη. Στα απλά περιστατικά σκωληκοειδίτιδας δεν υπάρχουν επιπλοκές. Οι πολύπλοκες περιπτώσεις περιλαμβάνουν επιπλοκές, όπως απόστημα ή ρήξη σκωληκοειδούς απόφυσης.

Παιδιά

Η σκωληκοειδίτιδα στα παιδιά

Περίπου 70.000 παιδιά παθαίνουν σκωληκοειδίτιδα κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Παρόλο που η πάθηση είναι περισσότερο κοινή σε ηλικίες 15 με 30 ετών, μπορεί να εμφανιστεί οποτεδήποτε.

Στα παιδιά και στους εφήβους, η σκωληκοειδίτιδα συχνά προκαλεί στομαχόπονο κοντά στον ομφαλό. Ο πόνος σταδιακά γίνεται πιο έντονος και μετακινείται στην κάτω δεξιά περιοχή της κοιλιακής χώρας.

Το παιδί μπορεί επίσης:

• Να κάνει εμετό
• Να χάσει την όρεξη για φαγητό
• Να αισθάνεται ναυτία
• Να εμφανίσει πυρετό

Αν το παιδί σας εμφανίζει συμπτώματα σκωληκοειδίτιδας, επικοινωνήστε αμέσως με το γιατρό.

Ανάρρωση

Ποιος είναι ο χρόνος ανάρρωσης από τη σκωληκοειδίτιδα;

Ο χρόνος ανάρρωσης από τη σκωληκοειδίτιδα εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, όπως:

• Τη γενικότερη εικόνα της υγείας σας
• Την ύπαρξη ή όχι επιπλοκών από τη σκωληκοειδίτιδα ή από τη χειρουργική επέμβαση
• Το συγκεκριμένο τύπο θεραπείας που λάβατε

Αν η σκωληκοειδής απόφυση αφαιρέθηκε λαπαροσκοπικά, θα σας δοθεί εξιτήριο από το νοσοκομείο λίγες ώρες μετά την επέμβαση ή την επόμενη μέρα.

Αν υποβληθήκατε σε ανοιχτό χειρουργείο, είναι πολύ πιθανό ότι θα χρειαστεί να παραμείνετε στο νοσοκομείο για ανάρρωση. Το ανοιχτό χειρουργείο είναι περισσότερο επεμβατικό από τη λαπαροσκοπική μέθοδο και τυπικά απαιτεί αρκετή φροντίδα.

Προτού φύγετε από το νοσοκομείο, ο γιατρός θα σας μάθει πώς να φροντίζετε τις πληγές από την εγχείρηση. Θα σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά ή παυσίπονα για να υποστηρίξει τη διαδικασία της ανάρρωσης. Επιπλέον, θα σας συμβουλεύσει πώς να προσαρμόσετε τη διατροφή σας, να αποφεύγετε την έντονη δραστηριότητα ή να κάνετε αλλαγές στις καθημερινές σας συνήθειες όσο αναρρώνετε.

Θα χρειαστούν αρκετές εβδομάδες για να ανακάμψετε πλήρως από τη σκωληκοειδίτιδα. Αν εμφανίσετε επιπλοκές, ο χρόνος ανάρρωσης θα επιμηκυνθεί.

Εγκυμοσύνη

Η σκωληκοειδίτιδα στην εγκυμοσύνη

Η οξεία σκωληκοειδίτιδα είναι η πιο συχνή μη-γυναικολογική επείγουσα κατάσταση που απαιτεί χειρουργική επέμβαση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εκτιμάται ότι επηρεάζει το 0,04-0,2% των εγκύων.

Τα συμπτώματα της σκωληκοειδίτιδας μπορεί λανθασμένα να παρερμηνευτούν ως τυπική δυσφορία από την εγκυμοσύνη. Η εγκυμοσύνη μπορεί επίσης να αναγκάσει τη σκωληκοειδή απόφυση να κινηθεί προς τα επάνω στην κοιλιακή χώρα, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τον εντοπισμό του πόνου. Έτσι, η διάγνωση καθίσταται δυσκολότερη.

Οι θεραπευτικές επιλογές για τη σκωληκοειδίτιδα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Αντιβιοτικά
• Χειρουργική αφαίρεση της απόφυσης
• Αποστράγγιση με βελόνα ή χειρουργική αποστράγγιση αποστήματος

Η καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της αποβολής.

Επιπλοκές

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές της σκωληκοειδίτιδας;

Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργηθεί ένας όγκος από πύον (απόστημα) εντός της σκωληκοειδούς απόφυσης.

Η σκωληκοειδίτιδα μπορεί επίσης να καταλήξει σε ρήξη της απόφυσης. Αν αυτό συμβεί, κόπρανα και βακτήρια θα βρεθούν εντός της κοιλιακής χώρας.

Η παρουσία των βακτηρίων θα προκαλέσει μόλυνση και φλεγμονή του τοιχώματος της κοιλιακής χώρας, μια κατάσταση γνωστή ως περιτονίτιδα. Η περιτονίτιδα είναι πολύ σοβαρή και μπορεί να αποβεί ακόμη και θανατηφόρος.

Οι βακτηριακές μολύνσεις μπορούν ακόμη να επηρεάσουν άλλα όργανα της κοιλιακής χώρας. Για παράδειγμα, βακτήρια από τη σκωληκοειδή απόφυση ή από ένα απόστημα που έχει υποστεί ρήξη μπορεί να εισέλθουν στην ουροδόχο κύστη ή στο παχύ έντερο. Δύνανται ακόμη να ταξιδέψουν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε άλλα μέρη του σώματος.

Για την πρόληψη ή τη διαχείριση των επιπλοκών, ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά, θα σας προτείνει χειρουργική επέμβαση ή άλλες θεραπείες. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να εκδηλωθούν παρενέργειες ή επιπλοκές από τις ίδιες τις θεραπευτικές επιλογές. Ωστόσο, οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τα αντιβιοτικά ή το χειρουργείο είναι λιγότερο σοβαροί εν συγκρίσει με τις επιπλοκές μιας σκωληκοειδίτιδας για την οποία δεν λαμβάνεται θεραπεία.

Πρόληψη

Πώς μπορεί να προληφθεί η σκωληκοειδίτιδα;

Δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος πρόληψης της σκωληκοειδίτιδας. Ωστόσο, μπορείτε να ελαττώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης ακολουθώντας μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες. Παρόλο που απαιτείται περαιτέρω έρευνα για το ρόλο της διατροφής, η σκωληκοειδίτιδα είναι λιγότερο κοινή σε χώρες όπου οι άνθρωποι καταναλώνουν πληθώρα φυτικών ινών.

Τροφές πλούσιε σε φυτικές ίνες είναι:

• Τα λαχανικά
• Τα φρούτα
• Οι φακές, τα φασόλια και άλλα όσπρια
• Η βρώμη, το καφέ ρύζι και τα σιτηρά

Ο γιατρός μπορεί ακόμη να σας συστήσει τη λήψη συμπληρωμάτων φυτικών ινών.

Προσθέστε φυτικές ίνες στη διατροφή σας με τους εξής τρόπους:

• Καταναλώστε φρέσκα φρούτα για επιδόρπιο
• Αλλάξτε το λευκό ρύζι με καφέ ρύζι
• Μαγειρέψτε με αλεύρι ολικής άλεσης όπου είναι δυνατό
• Προσθέστε πίτουρο βρώμης ή σπέρμα σίτου στα δημητριακά, στο γιαούρτι ή στις σαλάτες σας
• Προσθέστε φασόλια ή άλλα όσπρια στις σαλάτες σας