ΔΕΠΥ: Γιατί το παιδί σας έχει τόσο ακατάστατο δωμάτιο;

Η ακαταστασία και η ΔΕΠΥ πάνε χέρι-χέρι και μαζί τους έρχεται το χάος, η αργοπορία – Πού είναι το παλτό μου;! – και απογοήτευση. Οι γονείς συχνά βρίσκονται σε αδιέξοδο, κοιτάζοντας το παιδί τους και αναρωτιούνται: Γιατί δεν μπορείς απλά να καθαρίσεις το δωμάτιό σου;

Γιατί τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να διατηρήσουν το δωμάτιο τους καθαρό;

Για τα παιδιά με ΔΕΠΥ, η οργάνωση του δωματίου δεν είναι τόσο απλό. Τα άτομα με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται σε πολλές από τις δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας που οι περισσότεροι από εμάς χρησιμοποιούμε ασυνείδητα καθημερινά. Αυτές οι αόρατες δεξιότητες είναι αυτές που μας επιτρέπουν να σχεδιάζουμε, να βάζουμε προτεραιότητες, να διαχειριζόμαστε το χρόνο μας και να κάνουμε πράγματα.

Ένα άτομο χωρίς ΔΕΠΥ μπορεί να κοιτάξει ένα ακατάστατο δωμάτιο και να σκεφτεί: “Εντάξει, έχω μια ώρα για να τελειώσω τα πράγματα. Πρώτα στρώνω το κρεβάτι, μετά μαζεύω τα ρούχα, μετά…”.  Αλλά για ένα παιδί με ΔΕΠΥ, αυτή η κατανομή του τι πρέπει να κάνει, πότε να το κάνει και πόσο χρόνο θα χρειαστεί, δεν είναι αυτόματη. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα θέματα εκτελεστικής λειτουργίας επηρεάζουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να γνωρίζουν ποια είναι τα προβληματικά σημεία του παιδιού και πώς να το βοηθήσουν.

Τα συνήθη ζητήματα περιλαμβάνουν:

• Την ιεράρχηση των εργασιών: Απόφαση για το τι πρέπει να γίνει και με ποια σειρά. Για παράδειγμα, ένα παιδί με ΔΕΠΥ μπορεί να μην καταλαβαίνει ότι η τοποθέτηση των βρώμικων ρούχων στο καλάθι έχει προτεραιότητα έναντι της οργάνωσης όλων των βιβλίων του κατά χρώμα
• Διαχείριση του χρόνου: Υπολογίζοντας πόσο χρόνο θα χρειαστούν οι μικρότερες εργασίες και πόσο χρόνο θα χρειαστούν για να ολοκληρώσουν ολόκληρη τη δουλειά. Για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει δύο ώρες για να καθαρίσει το δωμάτιό του πριν έρθουν οι φίλοι του για να παίξουν, ξοδεύει τόσο πολύ χρόνο σε μια μικρή δουλειά, όπως το καθάρισμα του γραφείου του, που δεν προλαβαίνει να κάνει τις υπόλοιπες
• Παραμονή στο επίκεντρο: Να ξεφεύγει από τον στόχο του ή να αποσπάται. Για παράδειγμα, αναλώνονται στην ανάγνωση ενός βιβλίου αντί να το βάλουν πίσω στο ράφι
• Έναρξη εργασιών: Δυσκολία να ξεκινήσουν, ειδικά όταν η εργασία που έχουν αναλάβει φαίνεται υπερβολική, περίπλοκη ή βαρετή (όπως, ας πούμε, το καθάρισμα ενός ακατάστατου δωματίου)
• Μεταβάσεις: Προβλήματα στη μετάβαση από τη μία εργασία στην επόμενη. Για παράδειγμα, μπορεί να κολλήσουν αντί να μετακινηθούν από μια εργασία καθαρισμού, όπως το στρώσιμο του κρεβατιού, σε μια άλλη, όπως το να βάλουν τα παπούτσια τους στη θέση τους
• Αυτορρύθμιση και έλεγχος των παρορμήσεων: Η εμμονή σε μια εργασία, ειδικά σε μια βαρετή εργασία, αποτελεί πρόκληση για τον καθένα. Αλλά για τα παιδιά με ΔΕΠΥ που συχνά δεν έχουν τις δεξιότητες να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους και να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, μπορεί να τους φαίνεται αδύνατο. Αυτό μπορεί να μοιάζει με απογοήτευση, εγκατάλειψη ή παρέκκλιση από το στόχο– «Καθάριζα, απλά αποφάσισα να κάνω ένα γρήγορο διάλειμμα για βιντεοπαιχνίδι!» -και συχνά καταλήγουν σε μια βιαστική, ακατάστατη δουλειά, όπως το να σπρώχνουν όλη την ακαταστασία τους κάτω από το κρεβάτι, ή απλά να μην καταφέρνουν να τελειώσουν το καθάρισμα

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς των παιδιών με ΔΕΠΥ για να τα βοηθήσουν να καθαρίσουν το δωμάτιο τους;

1. Αναλύστε το. Αντί να δώσετε μια γενική εντολή να “καθάρισε το δωμάτιό σου“, βοηθάει να σπάσετε τη δουλειά σε πιο διαχειρίσιμες εργασίες. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι το παιδί σας πρέπει να στρώσει το κρεβάτι, να βάλει τα άπλυτά του στο καλάθι και να φέρει τα βρώμικα πιάτα στον νεροχύτη της κουζίνας. Θα μπορούσατε να πείτε: “Ξεκίνα με το στρώσιμο του κρεβατιού σου”. Στη συνέχεια, όταν τελειώσει αυτό, προχωράτε στην επόμενη εργασία: “Εντάξει, τώρα μάζεψε τα ρούχα”. Και ούτω καθεξής. Το να κάνετε ένα πράγμα κάθε φορά μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αισθάνονται λιγότερο καταβεβλημένα και να τους είναι πιο εύκολο να αντιληφθούν πόσο χρόνο θα πάρει κάθε εργασία.
2. Αποφύγετε τις οδηγίες πολλών βημάτων. Προσπαθήστε να μην δίνετε σειρές οδηγιών ή εντολών – “Μάζεψε τις κάλτσες σου, μετά στρώσε το κρεβάτι, μετά κρέμασε τα ρούχα…”. Κρατήστε τις οδηγίες σαφείς και σύντομες: “Ξεκίνησε φτιάχνοντας το κρεβάτι σου”. Στη συνέχεια, όταν τελειώσει η μία εργασία, μπορείτε να προχωρήσετε στην επόμενη: “Μπράβο σου. Εντάξει, τώρα βάλτε τα παπούτσια στη θέση τους”
3. Χρησιμοποιήστε ένα διάγραμμα. Αν δεν έχετε (και ας είμαστε ειλικρινείς, ποιος έχει) χρόνο να καθοδηγείτε το παιδί σας καθώς καθαρίζει, δοκιμάστε να φτιάξετε μαζί ένα διάγραμμα εργασιών. Γράψτε κάθε εργασία σε έναν λευκό πίνακα ή σε ένα κομμάτι χαρτί και αφήστε χώρο για να την τσεκάρει το παιδί σας όταν τελειώσει. Αν η ύπαρξη κάποιου κινήτρου βοηθάει το παιδί σας να παραμείνει παρακινημένο, μπορείτε να του προσφέρετε μια ανταμοιβή για την ολοκλήρωση όλων των εργασιών της λίστας, όπως επιπλέον χρόνο για παιχνίδι ή μια ειδική λιχουδιά για επιδόρπιο

Κάντε το δωμάτιο του παιδιού σας όσο το δυνατόν πιο εύκολο να καθαριστεί και να διατηρηθεί καθαρό.

4. Αποσυμφορήστε. Η ακαταστασία είναι ο εχθρός της καθαριότητας. Ξεφορτωθείτε τα παλιά χαρτιά. Δωρίστε παλιά παιχνίδια, βιβλία, ρούχα και οτιδήποτε άλλο δεν χρησιμοποιεί πλέον το παιδί σας. Η τοποθέτηση ενός κουτιού προς δωρεά στο σπίτι μπορεί να βοηθήσει στην ενθάρρυνση των παιδιών να συμμετάσχουν και να είναι ένας καλός τρόπος για να τους διδάξετε την προσφορά
5. Κάντε την τακτοποίηση των πραγμάτων όσο το δυνατόν πιο εύκολη δημιουργώντας επιπλέον χώρο. Αποθηκεύστε εποχιακά αντικείμενα, όπως χειμωνιάτικα παλτά και μπότες, όταν δεν χρησιμοποιούνται. Προσπαθήστε να βεβαιωθείτε ότι οι ντουλάπες και οι συρταριέρες των παιδιών δεν είναι γεμάτες και εύχρηστες
6. Όταν πρόκειται για αποθήκευση, επικεντρωθείτε στην εξεύρεση λύσεων που ταιριάζουν στις ανάγκες του παιδιού σας. Για παράδειγμα, τα μικρότερα παιδιά θα είναι πιο πιθανό να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους, αν η αποθήκευση είναι εύκολα προσβάσιμη και εύχρηστη, όπως χαμηλά συρόμενα καλάθια για την τοποθέτηση των παιχνιδιών
7. Γίνετε δημιουργικοί. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ συχνά επωφελούνται από μη παραδοσιακές λύσεις. Να θυμάστε, αυτό που λειτουργεί είναι πιο σημαντικό από αυτό που θα έπρεπε να λειτουργεί. Για παράδειγμα, αν το παιδί σας δυσκολεύεται να βάλει τα ρούχα σε μια συρταριέρα, προμηθευτείτε αντί γι’ αυτό εύχρηστους κάδους. Ένας για τα καθαρά ρούχα, ένας για τα αντικείμενα που θα ξαναφορέσει και ένας για τα βρώμικα ρούχα. Όσο πιο εύχρηστο είναι ένα σύστημα, τόσο πιο πιθανό είναι να το χρησιμοποιεί το παιδί σας
8. Δημιουργήστε ρουτίνες. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ επωφελούνται από σαφείς ρουτίνες και επαναλήψεις. Το να γνωρίζουν τι αναμένεται από αυτά και να έχουν σαφή αντίληψη για το πώς να ανταποκριθούν σε αυτές τις προσδοκίες, βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας. Η καθιέρωση ρουτινών μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να μπουν σε ένα ρυθμό και να γίνουν πιο ανεξάρτητα όταν πρόκειται για την τακτοποίηση. Για παράδειγμα, να στρώνουν το κρεβάτι τους κάθε μέρα ή να βάζουν τα παπούτσια τους στην ίδια θέση κάθε φορά που επιστρέφουν στο σπίτι. Για μεγαλύτερες δουλειές, τηρήστε ένα πρόγραμμα. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να συμφωνήσετε ότι το παιδί σας θα καθαρίζει το δωμάτιό του κάθε Τρίτη και Παρασκευή μετά το σχολείο, αντί να του προτείνετε μια τυχαία μέρα να καθαρίζει όταν το δωμάτιο είναι υπό διάλυση. Όταν τα παιδιά ξέρουν τι να περιμένουν και πότε αναμένεται να το κάνουν, νιώθουν πιο προετοιμασμένα και λιγότερο αγχωμένοι. Αν το παιδί σας επωφελείται από τη φαρμακευτική αγωγή της ΔΕΠΥ όταν έρχεται η ώρα να καθαρίσει, προσπαθήστε να επιλέξετε ώρες που τα φάρμακά του θα δρουν, για παράδειγμα τα πρωινά του Σαββατοκύριακου, αντί για τα βράδια των καθημερινών
9. Να είστε υπομονετικοί .Τέλος, και αυτό είναι πιο εύκολο να το λέτε παρά να το κάνετε, θυμηθείτε να είστε υπομονετικοί με το παιδί σας καθώς μαθαίνει αυτές τις νέες δεξιότητες. Η οικοδόμηση συνηθειών απαιτεί χρόνο και τα παιδιά με ΔΕΠΥ ξεκινούν από ένα έλλειμμα. Αν το παιδί σας μάθαινε μια δεύτερη γλώσσα, δεν θα περιμένατε να γίνει άπταιστο από τη μια μέρα στην άλλη. Όταν το παιδί σας καθαρίζει, προσφέρετε θετική, συγκεκριμένη ανατροφοδότηση, για παράδειγμα: “Ευχαριστώ που τακτοποίησες τα ρούχα σου – αυτό είναι μεγάλη βοήθεια για μένα”. Και αφήστε το παιδί σας να γνωρίζει ότι δεν πειράζει να μην είναι τέλειο αμέσως. Θα τα καταφέρετε μαζί

Είναι κάτι περισσότερο από ένα ακατάστατο δωμάτιο. Τα οφέλη από το να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει τις δεξιότητες που χρειάζεται για να οργανωθεί πηγαίνουν πολύ περισσότερο από ένα καθαρό δωμάτιο. Η ακαταστασία και η αποδιοργάνωση που συνοδεύει τη ΔΕΠΥ μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση των παιδιών. Τα παιδιά μπορεί να νιώθουν αμηχανία ή ντροπή για τους αγώνες τους, και αυτά τα αρνητικά συναισθήματα συχνά επιβεβαιώνονται από τους ξένους – έναν φίλο που επισημαίνει πόσο ακατάστατα είναι, έναν εκνευρισμένο δάσκαλο που τα ρωτάει γιατί δεν έχουν κάνει πάλι την εργασία τους στο σπίτι. Το κόστος της ακαταστασίας μπορεί να είναι ακόμη υψηλότερο για τα κορίτσια, τα οποία είναι λιγότερο πιθανό να διαγνωστούν με ΔΕΠΥ, αλλά πιο πιθανό να υποστούν αρνητική κοινωνική ανατροφοδότηση επειδή είναι ανοργάνωτα ή φαίνονται λιγότερο τακτοποιημένα. Εστιάζοντας στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων εκτελεστικής λειτουργίας του παιδιού σας – και υποστηρίζοντας την αυτοεκτίμησή του – θα το βοηθήσετε να αισθάνεται πιο ικανό και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση τόσο τώρα όσο και καθώς μεγαλώνει.