Μαθησιακές διαταραχές: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!

Τι είναι η μαθησιακή δυσκολία;

Οι μαθησιακές διαταραχές (ΜΔ) διαγιγνώσκονται όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με μια συγκεκριμένη ακαδημαϊκή δεξιότητα ή θέμα, όπως τα μαθηματικά ή η ανάγνωση. Οι μαθησιακές διαταραχές ορίζονται από ένα χάσμα μεταξύ του τι αναμένεται αναπτυξιακά να μπορεί να κάνει ένα παιδί και του τι είναι πραγματικά ικανό να κάνει. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν έχει κανένα πρόβλημα να συμβαδίζει με τους συνομηλίκους του σε άλλους τομείς, αλλά υστερεί κατά πολύ στην ανάγνωση.

Αν και ορισμένες διαταραχές, όπως ο αυτισμός, μπορούν και συχνά διαγιγνώσκονται κατά τη διάρκεια της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας ενός παιδιού, οι μαθησιακές διαταραχές συνήθως δεν γίνονται εμφανείς μέχρι τα παιδιά να μεγαλώσουν λίγο – όταν θα έχουν την ευκαιρία να εκτεθούν στην επίσημη σχολική εκπαίδευση.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι, όσον αφορά την πρώιμη μάθηση, τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες με διαφορετικές ταχύτητες. Ένα παιδί που φαίνεται να υστερεί σε σχέση με τους συνομηλίκους του όταν πρόκειται να σχηματίσει γράμματα ή να διαβάσει σύντομες λέξεις μπορεί απλώς να χρειάζεται λίγο χρόνο για να καλύψει το χαμένο έδαφος. Το γεγονός ότι βρίσκονται στο μικρότερο -ή μεγαλύτερο- άκρο της τάξης μπορεί να σημαίνει ότι κάποια παιδιά είναι λίγο μπροστά ή πίσω από τους άλλους μαθητές. Και, όπως ακριβώς και οι ενήλικες, διαφορετικά παιδιά έχουν διαφορετικά δυνατά και αδύνατα σημεία. Ένα παιδί μπορεί να είναι εξαιρετικό στο μέτρημα αλλά να δυσκολεύεται να γράψει το όνομά του, ενώ ένα άλλο μπορεί να διαβάζει βασικές λέξεις από νωρίς αλλά να δυσκολεύεται με τους αριθμούς. Καθώς μεγαλώνουν και ωριμάζουν, οι ικανότητές τους συνήθως εξισορροπούνται.

Για ορισμένα παιδιά, ωστόσο, αυτές οι πρώιμες μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να σηματοδοτούν μελλοντικές ακαδημαϊκές δυσκολίες. Και παρόλο που τα παιδιά μπορεί να είναι πολύ μικρά για μια επίσημη διάγνωση κατά την προσχολική ηλικία και στις αρχές του νηπιαγωγείου, η υποστήριξη και, εάν είναι απαραίτητο, η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να έχει μεγάλα οφέλη. Υπάρχουν μερικά σημάδια που οι γονείς μπορούν να προσέχουν κατά τη διάρκεια των πρώτων μαθησιακών ετών των παιδιών.

Ποια είναι τα σημάδια των μαθησιακών προκλήσεων;

Στα μικρότερα παιδιά, οι μαθησιακές προκλήσεις δεν φαίνονται το ίδιο όπως για τα μεγαλύτερα παιδιά, επειδή η εργασία που καλούνται να κάνουν είναι πολύ μικρή. Γι΄αυτό το λόγο, υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες που μπορεί να υποδηλώνουν ότι ένα παιδί δυσκολεύεται με κάποιες συγκεκριμένες πρώιμες δεξιότητες.

1. Έλεγχος της λεπτής κινητικότητας: Τα προβλήματα με τον έλεγχο της λεπτής κινητικότητας μπορεί να εμφανιστούν από νωρίς. Μπορεί να δείτε παιδιά να αγωνίζονται να μάθουν πώς να κρατούν σωστά ένα μαρκαδόρο, να έχουν πρόβλημα με τη χρήση σκευών ή να αποφεύγουν ακόμη και τη ζωγραφική ή το σχέδιο σχημάτων επειδή τους είναι σωματικά δύσκολο. Η έγκαιρη σύλληψη αυτών των προβλημάτων δίνει στους γονείς την ευκαιρία να θέσουν στη θέση τους υποστηρικτικά μέτρα, όπως η εργοθεραπεία, για την ενίσχυση αυτών των δεξιοτήτων, ώστε να μην αποτελέσουν εμπόδιο στη μάθηση αργότερα
2. Γλωσσικά προβλήματα: Τα προβλήματα κατανόησης ή χρήσης της γλώσσας μπορεί να είναι σημάδι ότι ένα παιδί μπορεί αργότερα να διαγνωστεί με μια γλωσσική διαταραχή μάθησης. Υπάρχουν διαφορετικές λειτουργίες της γλώσσας που μπορεί να είναι διαταραγμένες. Τα παιδιά μπορεί να έχουν προβλήματα με τη δεκτική γλώσσα, δηλαδή δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις λέξεις που ακούν ή διαβάζουν. Ή μπορεί να δυσκολεύονται με την εκφραστική γλώσσα, δηλαδή να δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν λέξεις για να εκφραστούν. Τα παιδιά μπορεί επίσης να έχουν προβλήματα και με τα δύο. Εάν ένα παιδί έχει πρόβλημα κατανόησης του προφορικού λόγου ή έκφρασης, η παρέμβαση μπορεί να είναι χρήσιμη
3. Πρώιμες δεξιότητες ανάγνωσης: Αν και τα περισσότερα παιδιά μόλις και μετά βίας διαβάζουν βασικές λέξεις κατά την προσχολική ηλικία, αναπτύσσουν τις δεξιότητες που αποτελούν τα δομικά στοιχεία της ανάγνωσης με άλλους τρόπους. Υπάρχουν πολλά παιχνίδια με ήχους, όπως παιχνίδια ομοιοκαταληξίας ή αντιστοίχιση λέξεων και ήχων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αν ένα παιδί δυσκολεύεται πραγματικά να πιάσει τους ήχους ή δεν φαίνεται να κατανοεί την ομοιοκαταληξία, αυτό είναι ένα παιδί που θα πρέπει να του δώσετε περισσότερη προσοχή
4. Πρώιμες μαθηματικές δεξιότητες: Όταν τα παιδιά ξεκινούν να μαθαίνουν να μετράνε, αν οι αριθμοί δεν τους έρχονται τόσο εύκολα ή αν δεν φαίνεται να κατανοούν τις βασικές αρχές της αρίθμησης, όπως το να βάζουν τα πράγματα στη σειρά, αυτό μπορεί να είναι κάτι που πρέπει να προσέξετε. Τα προβλήματα με τους αριθμούς μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα σαφή γύρω στην πρώτη δημοτικού. Αν μέχρι το τέλος της πρώτης τάξης ένα παιδί δεν έχει κατανοήσει πραγματικά τη βασική έννοια της πρόσθεσης, αυτό θα ήταν σίγουρα λόγος ανησυχίας
5. Συμπεριφορικές ενδείξεις: Αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας απογοητεύεται ή αναστατώνεται συχνά κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας, όπως η ζωγραφική σχημάτων ή η κατασκευή με τουβλάκια, αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι οι δεξιότητες που απαιτούνται για αυτό το είδος μάθησης αποτελούν πρόκληση για το παιδί. Αν υπάρχει κάτι που ένα παιδί δεν θέλει να κάνει ή αναστατώνεται πολύ όταν του ζητείται να το κάνει, είναι πιθανότατα επειδή είναι δύσκολο. Το ερώτημα είναι: Γιατί είναι δύσκολο; Μήπως δεν έχουν διδαχθεί αυτή τη δεξιότητα; Ή είναι επειδή το παιδί δυσκολεύεται να μείνει συγκεντρωμένο ή επειδή η ίδια η εργασία είναι δύσκολη;
6. Συμπτώματα ΔΕΠΥ: Ένα άλλο στοιχείο συμπεριφοράς που αξίζει να εξεταστεί κατά τα πρώτα χρόνια είναι τα σημάδια της ΔΕΠΥ. Αν και η ΔΕΠΥ θεωρείται διαταραχή συμπεριφοράς, έχει μεγάλο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν και πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν και μαθησιακές διαταραχές. Στην προσχολική ηλικία, παρόλο που πιθανότατα δεν θα κάνετε διάγνωση για κάτι όπως η ΔΕΠΥ, αν έχετε ένα παιδί που χοροπηδάει δεξιά κι αριστερά και δεν μπορεί να καθίσει ακίνητο, θα μπορούσατε να πείτε ότι αυτό το παιδί μπορεί να καταλήξει να διαγνωστεί με ΔΕΠΥ και να επωφεληθεί από μια συμπεριφορική παρέμβαση

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς αν το παιδί τους αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες;

Για τα παιδιά που δυσκολεύονται με τον έλεγχο της λεπτής κινητικότητας ή με τη δεκτική ή εκφραστική γλώσσα, υπάρχει ειδική βοήθεια.

Τα παιδιά, ακόμη και τα πολύ μικρά παιδιά, με προβλήματα λεπτής κινητικότητας μπορεί να ωφεληθούν από την επίσκεψη σε εργοθεραπευτή. Οι εργοθεραπευτές μπορούν να δουλέψουν με τα παιδιά για να βελτιώσουν τη σύλληψη, τον μυϊκό τόνο και τον συντονισμό χεριού-ματιού και να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και τις δεξιότητες αυτορρύθμισης.

Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας έχει προβλήματα λόγου ή ομιλίας ή καθυστερημένη ομιλία, κλείστε ένα ραντεβού με γιατρό του παιδιού σας. Ο γιατρός του παιδιού σας μπορεί να ζητήσει τεστ ακοής και να ελέγξει το λαιμό και τα αντανακλαστικά του παιδιού σας για να αποκλείσει άλλες αιτίες προτού προτείνει τα επόμενα βήματα. Εάν φαίνεται ότι είναι απαραίτητη η έγκαιρη παρέμβαση, το παιδί σας μπορεί να παραπεμφθεί σε λογοθεραπευτή , ο οποίος θα το βοηθήσει στο κομμάτι της επικοινωνίας.

Τα προβλήματα λόγου και κίνησης (ειδικά όταν παρατηρούνται και κοινωνικές προκλήσεις) μπορεί επίσης να είναι σημάδια αυτισμού, ο οποίος, σε αντίθεση με τις μαθησιακές διαταραχές, μπορεί να διαγνωστεί με ακρίβεια κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και η έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση μπορεί να είναι εξαιρετικά επωφελής. Εάν εσείς, ο δάσκαλος ή ο γιατρός του παιδιού σας, παρατηρήσετε ότι το παιδί σας παρουσιάζει κάποια από τα πρώιμα σημάδια αυτισμού, κλείστε ένα ραντεβού για να το αξιολογήσει ένας επαγγελματίας.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς στο σπίτι αν το παιδί έχει μαθησιακές δυσκολίες;

Η υποστήριξη της μάθησης του παιδιού σας εκτός της τάξης είναι το κλειδί. Απλές δραστηριότητες όπως το διάβασμα, το μέτρημα ή η ζωγραφική μαζί μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να εξασκήσουν δεξιότητες σε ένα περιβάλλον χαμηλού στρες. Το να αφιερώνετε χρόνο για να χτίσετε την απόλαυση της ανάγνωσης, αφήνοντας το παιδί σας να επιλέξει τα βιβλία που διαβάζετε μαζί μπορεί να βοηθήσει ή ακόμα και απλά να συνηθίσει πώς λειτουργεί ένα βιβλίο, για παράδειγμα εδώ είναι ο τίτλος, εδώ είναι η ιστορία. Ομοίως, η μαθηματική εξάσκηση μπορεί να είναι τόσο απλή όσο το να μετράτε τα μήλα όταν φτιάχνετε μαζί μια πίτα.

Το θέμα είναι να κάνετε τη μάθηση να μοιάζει πιο φυσική και λιγότερο φορτισμένη. Όλες οι πρακτικές είναι καλές. Όμως, οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν να μην καταβάλλουν τα παιδιά. Πρέπει να προσεγγίσετε τη μάθηση με διασκεδαστικό και ενθουσιώδη τρόπο αντί να τη μετατρέψετε σε δουλειά, κάτι που μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ και να κάνει τα παιδιά να αισθάνονται λιγότερο αφοσιωμένα, όχι περισσότερο.

Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να προκαλέσουν μείωση στην αυτοπεποίθηση των παιδιών. Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται στο σχολείο, η υποστήριξη της αυτοεκτίμησής του μπορεί να είναι μια τεράστια βοήθεια, είτε διαγνωστεί ποτέ ότι πάσχει από μαθησιακές δυσκολίες είτε όχι.