Άτομα που πάσχουν από Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD) βίωσαν κάποια στιγμή στην ζωή τους ένα τραυματικό συμβάν. Οι πηγές του τραύματος μπορεί να είναι συνθήκες πολέμου, φυσικές καταστροφές αλλά και ενδοοικογενειακή βία. Κάποιες φορές, άτομα που πάσχουν από PTSD καταφεύγουν σε εξαρτησιογόνες ουσίες ή πάσχουν από κατάθλιψη.

Μπορεί να κληρονομηθεί το ψυχολογικό τραύμα;

Το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να κληρονομηθεί και στην επόμενη γενιά, σε βιολογικό επίπεδο.  Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2015, εξέτασε το γονιδίωμα 38 ατόμων που επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα, το γονιδίωμα 22 απογόνων τους, και το συνέκριναν με το γονιδίωμα μιας άλλης, παρόμοιας δημογραφικά, ομάδας. Αυτό που εξέτασαν οι ερευνητές συγκεκριμένα, ήταν η μεθυλίωση του DNA, ένας επιγενετικός μηχανισμός που ουσιαστικά ρυθμίζει ποια γονίδια θα εκφράζονται και ποια θα αποσιωποιηθούν. Το επιγονιδίωμα μπορεί να κληρονομηθεί στους απογόνους, και αποτελεί ουσιαστικά το αποτύπωμα των περιβαλλοντικών παραγόντων της ζωής μας, στο DNA μας. Στις ομάδες των ατόμων που επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα και των απογόνων τους, βρέθηκαν υψηλά επίπεδα μεθυλίωσης του DNA σε γονίδιο που σχετίζονταν με την ανταπόκριση στο στρες. Προηγούμενες έρευνες είχαν συσχετίσει το συγκεκριμένο γονίδιο με αυξημένη εμφάνιση PTSD σε άτομα που είχαν βιώσει τραυματική παιδική ηλικία.

Επηρεάζει περισσότερο η ανατροφή ή το γονιδίωμα την ανάπτυξη των παιδιών;

Ωστόσο, ακόμα και αν οι ίδιοι γονείς δεν πάσχουν από PTSD, συνεχίζουν να καθορίζουν την ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών τους, μέσω του περιβάλλοντος ανατροφής τους. Η κατάθλιψη και ο αλκοολισμός έχουν συσχετιστεί με συγκεκριμένα γονίδια που μπορεί να κληρονομηθούν, και να αυξήσουν το ρίσκο εμφάνισης της νόσου και στους απογόνους. Αποκλειστικά και μόνο η ανατροφή από έναν γονέα που πάσχει από κατάθλιψη ή είναι αλκοολικός, συσχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού, ψυχιατρικού στρες και επιθετικής συμπεριφοράς στην εφηβεία.

Η ψυχολογική μας διάθεση επηρεάζεται σημαντικά από τις πρωταρχικές μας εμπειρίες – ακόμα κι ως ενήλικες!

Μια νέα έρευνα από το  Intramural Research Program του National Institute of Mental Health (NIMH) εξέτασε κατά πόσο οι πρότερες εμπειρίες ενός ατόμου μπορούν να επηρεάσουν την ψυχολογική του διάθεση περισσότερο από τις πιο πρόσφατες εμπειρίες, προκειμένου να βελτιστοποιηθούν οι θεραπευτικές τεχνικές για ψυχολογικές παθήσεις. Σχεδίασαν λοιπόν ένα πείραμα, όπου κάλεσαν ενήλικες και εφήβους, κάποιοι εκ των οποίων ήταν νευροτυπικοί και άλλοι έπασχαν από κατάθλιψη, και τους έβαλαν να παίξουν ένα στοιχηματικού τύπου παιχνίδι, ενώ παράλληλα καταγράφονταν η εγκεφαλική τους δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι αρχικές εντυπώσεις και αποτελέσματα από το παιχνίδι είχαν και την μεγαλύτερη επίδραση στην ψυχολογική διάθεση των ενήλικων και εφήβων συμμετεχόντων, είτε έπασχαν από κατάθλιψη είτε όχι. Επιπλέον, κατά την διάρκεια των πρωταρχικών εμπειριών στο παιχνίδι, φάνηκε να ενεργοποιείται ο μετωπιαίος λοβός, ο οποίος σχετίζεται με την διαχείριση των συναισθημάτων.

Δεν είμαστε έρμαιο των γονιδίων μας

Η παραπάνω μελέτη μπορεί να ωφελήσει τους ειδικούς όσον αφορά τις τεχνικές που χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση ψυχολογικών διαταραχών στους ασθενείς , καθότι φαίνεται σημαντική η χρονική στιγμή που βίωσαν θετικές ή αρνητικές εμπειρίες. Επιπλέον, είναι ενδιαφέρουσες οι ομοιότητες με τα πειράματα όπου εξετάζονταν η επίδραση των επιγενετικών μηχανισμών στην πιθανότητα εμφάνισης ή όχι PTSD.

Φαίνεται τελικά πως η κάθε εμπειρία στην ζωή μας, είτε πρόσφατη είτε από την παιδική μας ηλικία, μπορεί να επιδράσει στην ψυχολογική μας διάθεση, ειδικότερα σε συνδυασμό με την κληρονομησιμότητα  γονιδίων που σχετίζονται με την κατάθλιψη. Ωστόσο η επιγενετική μας δείχνει πως τίποτα δεν είναι βέβαιο: με αλλαγές στον τρόπο της ζωής μας, την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς και την εφαρμογή τεχνικών για την διαχείριση του άγχους, μπορούμε να αποτρέψουμε την εμφάνιση πολλών ψυχολογικών νόσων.