Τι γνωρίζετε για το παράδοξο της αισθητικής χειρουργικής;

Η αισθητική χειρουργική περιλαμβάνει χειρουργικές επεμβάσεις (π.χ. λιποαναρρόφηση) και μη χειρουργικές επεμβάσεις (π.χ. Botox) που αποσκοπούν στη βελτίωση της εμφάνισης. Η πλαστική χειρουργική, αντίθετα, στοχεύει στην αποκατάσταση της εμφάνισης και της λειτουργίας του σώματος, για παράδειγμα μετά από κάποια ασθένεια ή τραυματισμό. (Δείτε εδώ όταν η πλαστική χειρουργική γίνεται εθισμός)

Παρά τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία από την αισθητική χειρουργική, η δημοτικότητά της αυξάνεται ραγδαία. Για παράδειγμα, τα ποσοστά της αισθητικής χειρουργικής αυξήθηκαν κατά 20% παγκοσμίως μεταξύ 2015 και 2019. Στις ΗΠΑ πραγματοποιούνται 18 εκατομμύρια επεμβάσεις κάθε χρόνο και στη Νότια Κορέα το 20 % του πληθυσμού υποβάλλεται σε αισθητική χειρουργική κάθε χρόνο. Σε όλες τις χώρες, οι περισσότεροι ασθενείς με αισθητική χειρουργική είναι γυναίκες και σε πολλές χώρες, οι ασθενείς με αισθητική χειρουργική είναι πολύ νέοι. Στην Κίνα, για παράδειγμα, το 96% των ασθενών με αισθητική χειρουργική είναι κάτω των 35 ετών.

Σε μια νέα ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης και του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ (Αυστραλία) προσπάθησαν να κατανοήσουν καλύτερα αυτό που ονόμασαν “παράδοξο της αισθητικής χειρουργικής“: “το φαινόμενο με το οποίο οι σύγχρονες γυναίκες ενθαρρύνονται να υποβληθούν σε αισθητική χειρουργική και ταυτόχρονα καταδικάζονται για αυτό”.

Γιατί νιώθουμε ότι “χρειαζόμαστε” την αισθητική χειρουργική;

Τα ιδανικά της ομορφιάς βρίσκονται στον πυρήνα του παραδόξου της αισθητικής χειρουργικής. Τα σημερινά ιδανικά ομορφιάς είναι μη ρεαλιστικά και συχνά ανέφικτα για τις περισσότερες γυναίκες. Για παράδειγμα, να έχουν μυϊκό τόνο και καθόλου σωματικό λίπος, αλλά με “καμπύλες στα σωστά σημεία“. Είναι σημαντικό ότι, ενώ τα ιδανικά ομορφιάς υπήρχαν πάντα, στις μέρες μας οι γυναίκες εκτίθενται συνεχώς σε αυτά μέσω της τεχνολογίας (μέσα κοινωνικής δικτύωσης) και διδάσκονται να βλέπουν το σώμα τους ως “πρόβλημα” που “πρέπει να διορθωθεί”.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν στην απόφαση για αισθητικές επεμβάσεις;

1. Η διαφήμιση της αισθητικής χειρουργικής

Ιστορικά, πολλές αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις στόχευαν στη μείωση στερεοτυπικά φυλετικών χαρακτηριστικών. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι τα ιδανικά ομορφιάς συχνά εξιδανίκευαν μια πιο “δυτική” εμφάνιση. Σήμερα, ωστόσο, υπάρχουν αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις για όλες τις περιοχές του σώματος. Οι εταιρείες αισθητικής χειρουργικής διαφημίζουν τις επεμβάσεις τους ως εργαλείο για την επίτευξη μιας “καλύτερης” εμφάνισης και για τη “διόρθωση” του συγκεκριμένου μέρους του σώματος.

Είναι σημαντικό ότι οι εταιρείες αισθητικής χειρουργικής όσο προωθούν τα υπάρχοντα ιδανικά ομορφιάς τόσο διαμορφώνουν αυτά τα ιδανικά ομορφιάς. Οι συγγραφείς δίνουν ένα παράδειγμα της αισθητικής χειρουργικής για τα γυναικεία χείλη. Οι εταιρείες αισθητικής χειρουργικής δημιούργησαν τον όρο “υπερτροφία των χειλέων” για να περιγράψουν όταν τα μικρά χείλη εκτείνονται πέρα από τα μεγάλα χείλη και είναι “μεγαλύτερα από το κανονικό”. Παρά το γεγονός ότι πάνω από τις μισές γυναίκες έχουν χείλη που σχηματίζεται φυσιολογικά με αυτόν τον τρόπο, οι διαφημίσεις της αισθητικής χειρουργικής πλαισιώνουν την “υπερτροφία των χειλέων” ως “πρόβλημα” με “εύκολη λύση”. Η αυξανόμενη δημοτικότητα της χειρουργικής χειλέων μπορεί να αποδοθεί στα ιδανικά ομορφιάς που εξιδανικεύουν μόνο έναν τύπο στόματος και στις διαφημίσεις της αισθητικής χειρουργικής που πλαισιώνουν τα άλλα χείλη ως “μη φυσιολογικά” και χρειάζονται διόρθωσης.

2. Μέσα ενημέρωσης

Το τηλεοπτικό ριάλιτι  “Keeping Up With the Kardashians” είναι δημοφιλής σε όλους τους πολιτισμούς και προωθεί τα ιδανικά ομορφιάς και την αισθητική χειρουργική. Η εμβέλεια αυτών των εκπομπών μεγεθύνεται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης των διασημοτήτων.

Είναι ενδιαφέρον ότι σε πολλές εκπομπές “makeover”, οι διαγωνιζόμενοι περιγράφουν ότι θέλουν να υποβληθούν σε αισθητική χειρουργική επέμβαση για να φαίνονται “φυσιολογικοί”. Αυτές οι εκπομπές ενισχύουν την ιδέα ότι οι αποκλίσεις από το ιδεώδες της ομορφιάς είναι μη φυσιολογικές (π.χ. μεγαλύτερη μύτη, μικρότερο στήθος) και ότι η αισθητική χειρουργική είναι μια κατάλληλη “θεραπεία”. Η έρευνα δείχνει ότι οι γυναίκες που παρακολουθούν τηλεοπτικά ριάλιτι που προωθεί τα ιδανικά ομορφιάς και την αισθητική χειρουργική είναι πιο πιθανό να υποβληθούν σε αισθητική χειρουργική επέμβαση.

3. Κυβερνητική πολιτική

Είναι ενδιαφέρον ότι και οι κυβερνήσεις συχνά προωθούν την αισθητική χειρουργική. Οι συγγραφείς δίνουν ένα παράδειγμα από τη Βραζιλία, όπου οι άνθρωποι μπορούν να υποβληθούν σε δωρεάν ή χαμηλού κόστους αισθητική χειρουργική επέμβαση. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 ως μια προσπάθεια να βοηθηθούν οι άνθρωποι να ξεπεράσουν τη χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση, καθώς πολλοί άνθρωποι που είχαν μεταναστεύσει στα αστικά κέντρα σε αναζήτηση εργασίας στιγματίζονταν με βάση την εμφάνισή τους (π.χ. εμφανώς γερασμένα πρόσωπα από την εργασία στον ήλιο). Η αισθητική χειρουργική προωθήθηκε ως λύση για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα ταξικά εμπόδια, αλλάζοντας την εμφάνισή τους. Σε άλλες χώρες, η αισθητική χειρουργική προβάλλεται σε κυβερνητικές τουριστικές εκδόσεις (π.χ. Ουγγαρία) και επιδοτείται από το κράτος (π.χ. Νότια Κορέα).

Γιατί κάποιοι απορρίπτουν τη αισθητική χειρουργική και όσους τη δέχονται;

Όσο κι αν η αισθητική χειρουργική γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, την ίδια στιγμή, υπάρχουν ευρέως διαδεδομένες αρνητικές στάσεις απέναντι στην αισθητική χειρουργική και σε όσους τη δέχονται. Γιατί συμβαίνει αυτό;

1. Ανησυχία για την ευημερία

Παρόλο που τα ποσοστά επιπλοκών είναι συνήθως χαμηλά, η αισθητική χειρουργική ενέχει κινδύνους για την υγεία. Σε αντίθεση με άλλες ιατρικές διαδικασίες, η αισθητική χειρουργική δεν θεωρείται απαραίτητη.

Επιπλέον, παρόλο που η αισθητική χειρουργική μπορεί να βελτιώσει την ικανοποίηση από ορισμένα μέρη του σώματος, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι η αισθητική χειρουργική κάνει τους ανθρώπους σημαντικά πιο ευτυχισμένους με το σώμα τους, και οι όποιες βελτιώσεις στην αυτοεκτίμηση είναι βραχύβιες. Συνεπώς, οι άνθρωποι μπορεί να βλέπουν αρνητικά την αισθητική χειρουργική επειδή πιστεύουν ότι δεν είναι δικαιολογημένη. Πράγματι, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που είναι κατά της αισθητικής χειρουργικής δικαιολογούν τις πεποιθήσεις τους με βάση τις ανησυχίες για τη βλάβη που προκαλείται στους ανθρώπους που υποβάλλονται σε αυτήν.

2. Η αισθητική χειρουργική είναι αφύσικη

Οι συγγραφείς περιγράφουν τη νατουραλιστική πλάνη που στηρίζει την αρνητική στάση απέναντι στην αισθητική χειρουργική -δηλαδή, την βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι αυτό που είναι φυσικό (έναντι του αφύσικου) είναι καλό και πρέπει να το σέβονται όλοι.

Η φυσιοκρατική πλάνη αντικατοπτρίζεται στα σημερινά ιδεώδη ομορφιάς, όπου η “φυσική ομορφιά” θεωρείται καλή. Για παράδειγμα, οι εταιρείες ομορφιάς και τα περιοδικά μόδας προωθούν προϊόντα και σχήματα για την επίτευξη μιας “φυσικής” εμφάνισης και μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες προτιμούν τις γυναίκες που είναι όμορφες χωρίς να χρησιμοποιούν μακιγιάζ, προσπάθεια ή τεχνάσματα. Επιπλέον, αν και τα ιδανικά ομορφιάς συχνά εξιδανικεύουν τη νεανικότητα, οι γυναίκες που χρησιμοποιούν θεραπείες για να καλύψουν ή να “αντιστρέψουν” τα σημάδια της γήρανσης αντιμετωπίζονται αρνητικά.

Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν πράγματι ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν αρνητικά την αισθητική χειρουργική, ακριβώς επειδή τη θεωρούν αφύσικη. Για παράδειγμα, στη Νότια Κορέα, μια χώρα όπου η αισθητική χειρουργική είναι διαδεδομένη, η αισθητική χειρουργική θεωρείται αποδεκτή μόνο όταν το αποτέλεσμα φαίνεται “φυσικό”. Αντίθετα, στις περιπτώσεις που το αποτέλεσμα δεν φαίνεται φυσικό, οι άνθρωποι περιγράφουν ότι αντιμετωπίζουν καταδίκη και στιγματισμό. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που θεωρούν την αισθητική χειρουργική λανθασμένη δικαιολογούν τις πεποιθήσεις τους με βάση το γεγονός ότι η αισθητική χειρουργική “παραβιάζει την ιερότητα του σώματος“.

3. Η αισθητική χειρουργική είναι άδικη

Τέλος, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η αισθητική χειρουργική αντιμετωπίζεται αρνητικά επειδή θεωρείται ότι δίνει στους ανθρώπους ένα άδικο πλεονέκτημα έναντι των άλλων – για παράδειγμα, όταν πρόκειται για ραντεβού ή επαγγελματική επιτυχία. Σαφώς, οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούν την αισθητική χειρουργική ως άδικη επειδή πιστεύουν ότι είναι μια “τεμπέλικη διέξοδος” (π.χ. λιποαναρρόφηση έναντι δίαιτας και άσκησης).

Συνοψίζοντας, τα σημερινά ιδεώδη ομορφιάς δίνουν μια μη ρεαλιστική και συχνά ανέφικτη εικόνα της ομορφιάς. Επιπλέον, αυτή η ομορφιά πρέπει να αποκτάται “φυσικά” και πρέπει να είναι “δίκαια αποκτημένη”.

Αυτά τα ιδανικά ομορφιάς συμβάλλουν στην ιατρικοποίηση της εμφάνισης και στη διάδοση της αισθητικής χειρουργικής, για παράδειγμα μέσω διαφημίσεων αισθητικής χειρουργικής, των ριάλιτι της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ταυτόχρονα, αυτά τα ιδεώδη ομορφιάς συμβάλλουν επίσης στη διαδεδομένη αρνητική στάση απέναντι στην αισθητική χειρουργική και σε όσους υποβάλλονται σε αυτήν, ως άσκοπα ρισκάροντας την υγεία τους, ως “αφύσικη” μορφή ομορφιάς και ως άδικη.

Ως εκ τούτου, πολλές γυναίκες μπορεί να βρεθούν σε μια παγίδα, όπου είστε καταδικασμένοι αν το κάνετε και καταδικασμένοι αν δεν το κάνετε”. Οι συγγραφείς ολοκληρώνουν την ανασκόπησή τους με πολύτιμες κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα, όπως η διεξαγωγή περισσότερων πειραμάτων σε όλα τα φύλα και σε διαφορετικούς πολιτισμούς ανά τον κόσμο.