Τρέλα: Τι γνωρίζεις για αυτή;

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να ταρακουνήσουν ένα άτομο, να καταλάβουν ένα άτομο και να το καταστήσουν ανάπηρο. Μπορούν να συνωμοτήσουν για να κάνουν ένα άτομο “τρελό”. Είναι πολύ πιο πιθανό φαινόμενα όπως η ακοή φωνών να προκύπτουν εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο χτίζονται οι εσωτερικοί κόσμοι υπό πίεση, παρά επειδή η βιολογία αποτυγχάνει. Ορισμένες ανεπίσημες αποδείξεις αυτού του ισχυρισμού είναι οι τρόποι με τους οποίους η εμπειρία του πολέμου, η εμπειρία των μεταναστών, η στέρηση ύπνου και η στέρηση αισθήσεων μπορούν να δημιουργήσουν “ψυχωτικές” εμπειρίες. Δεν φαίνεται να είναι τόσο δύσκολο να αγχωθείς αρκετά ώστε να βιώσεις αποκυήματα της φαντασίας ή να αποπροσανατολιστείς αρκετά ώστε να μην ξέρεις ότι έχεις δημιουργήσει τις φωνές που ακούς.

Ποια είναι η βασική αιτία της “τρέλας” ;

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα με την “τρέλα”; Ποια είναι η βασική αιτία των σοβαρών και συχνά μη λειτουργικών δυσκολιών που μπορεί να αφήσουν ένα άτομο απομονωμένο, φοβισμένο, ανίκανο να εργαστεί, ανίκανο να λειτουργήσει, σε αντίθεση με τους φίλους, τους αγαπημένους και την κοινωνία, ταραγμένο, ωμό, απελπισμένο και αυτοκτονικό; Η σύντομη απάντηση είναι: Κανείς δεν ξέρει.

Πρέπει πραγματικά να σταματήσουμε να λέμε “έχετε σχιζοφρένεια“, όταν αυτό που εννοούμε είναι “δεν ξέρουμε”. Αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι η προσθήκη της ιατρικά ηχηρής ετικέτας της σχιζοφρένειας δεν προσθέτει τίποτε άλλο εκτός από την ευκολία στην επικοινωνία με τη χρήση εύχρηστων ετικετών, και συνοδεύεται από ένα τεράστιο κόστος.
Το κύριο πρόβλημα που έχουμε με την αποδοχή της πιθανότητας να ακούει κανείς φωνές χωρίς να έχει κάποιο οργανικό ή βιολογικό πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούμε να το συλλάβουμε ή να το φανταστούμε. Αλλά αυτό είναι το πρόβλημά μας.

Συμπτώματα χωρίς βιολογική ή οργανική αιτία

Σκεφτείτε αυτά που μπορεί να είναι εντελώς ανάλογα φαινόμενα, τον “ψυχογενή πόνο” και την “υστερική τύφλωση”. Στην πρώτη περίπτωση, ένα άτομο βιώνει γνήσιο πόνο, πόνο τόσο πραγματικό όσο μπορεί να είναι ο πόνος, χωρίς την παρουσία οποιουδήποτε υποκείμενου οργανικού ή βιολογικού προβλήματος. Στη δεύτερη περίπτωση, ένα άτομο πραγματικά δεν μπορεί να δει παρόλο που και σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κανένα υποκείμενο οργανικό ή βιολογικό πρόβλημα. Για παράδειγμα, ένας σημαντικός αριθμός πιλότων σε καιρό πολέμου, οι οποίοι δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν το άγχος του επικείμενου θανάτου, τυφλώθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Αυτό συνέβη και θα συνεχίσει να συμβαίνει.

Στις περιπτώσεις του ψυχογενούς πόνου και της υστερικής τύφλωσης, διαισθανόμαστε πώς μια ψυχολογική κατάσταση είναι ικανή να παράγει ένα περίεργο σωματικό σύμπτωμα που συνήθως προκαλείται για βιολογικούς, οργανικούς ή ανατομικούς λόγους. Το καταλαβαίνουμε. Αν αφήσουμε τη φαντασία μας να πετάξει σε αυτό που μπορεί να είναι μια ακριβής αναλογία, μπορεί να διευκολυνθούμε με την ιδέα ότι ένα φαινόμενο όπως η ακοή φωνών δεν χρειάζεται να έχει καμία βιολογική ή οργανική αιτία. Μπορεί να προκύψει όπως ακριβώς προκύπτει ο ψυχογενής πόνος ή η υστερική τύφλωση, σε έναν άνθρωπο που είναι στρεσαρισμένος πέρα από τα όριά του.

Ακριβώς ανάλογα, είναι απολύτως λογικό να πιστεύει κάποιος ότι το πρόβλημα είναι οργανικό ή βιολογικό, όπως ακριβώς ένας άνθρωπος που βιώνει ψυχογενή πόνο ή υστερική τύφλωση μπορεί να μην μπορεί να πεισθεί ότι η ταλαιπωρία του δεν είναι “πραγματική” και ότι “υπάρχει μόνο στο κεφάλι του”. Πρέπει λοιπόν να λάβουμε υπόψη μας αυτή τη φυσική αμυντικότητα με ένα άτομο που πονάει με αυτόν τον τρόπο, που τυφλώνεται με αυτόν τον τρόπο ή που ακούει φωνές με αυτόν τον τρόπο και που ισχυρίζεται -που επιμένει- ότι έχει μια ασθένεια ή ένα βιολογικό ή οργανικό πρόβλημα. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τόσο το πώς θα μπορούσε να προκύψει η ακρόαση φωνών με αυτόν τον τρόπο όσο και το γιατί το άτομο που ακούει φωνές θα μπορούσε να επιμένει ότι οι φωνές είναι “πραγματικές”, όπως ακριβώς ένας πιλότος εν καιρώ πολέμου θα μπορούσε να επιμένει ότι η τύφλωσή του είναι “πραγματική”.

Αυτό για το οποίο μιλάω πρέπει φυσικά να διακρίνεται από τα είδη των ακουστικών και οπτικών ψευδαισθήσεων που όντως προκύπτουν για βιολογικούς λόγους. Φυσικά, δεν πρέπει να δοθεί ψυχολογική χροιά σε ουσιαστικά βιολογικά φαινόμενα. Αλλά με την ίδια λογική, δεν πρέπει να τίθεται βιολογική κλίση σε ουσιαστικά ψυχολογικά φαινόμενα.

Σε όλη σας τη ζωή, έχετε ακούσει ότι υπάρχει κάτι που ονομάζεται “ψυχική ασθένεια” “σχιζοφρένεια” και, χωρίς να το σκεφτείτε πολύ, έχετε αναμφίβολα υποθέσει ότι αυτό σημαίνει ότι ένας “τρελός” πρέπει να έχει κάποια ατυχή βιολογική δυσλειτουργία, όπως μια γενετική μομφή, μια ανωμαλία του εγκεφάλου, ένα πρόβλημα νευροδιαβιβαστή και ούτω καθεξής. Αυτή η άποψη αμφισβητείται και μπορεί να αποδειχθεί εντελώς λανθασμένη. Μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί ότι το να ακούει κανείς φωνές, για παράδειγμα, που είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της “ψύχωσης”, είναι απλώς ένα προβλέψιμο αποτέλεσμα μιας παιδικής ηλικίας που βιώνεται ως τραυματική από ένα άτομο που κατέχει τη συνήθεια ή το στυλ της ενδόμυχης ζωής. Επειδή αυτή η πιθανότητα μπορεί να είναι αληθινή, οφείλουμε να παρέχουμε βοήθεια που βοηθάει πραγματικά αυτό το άτομο – η οποία, για αρχή, περιλαμβάνει απλώς την ακρόασή του. “Το να ακούς φωνές και να αισθάνεσαι παρανοϊκός είναι κοινές εμπειρίες που συχνά μπορεί να αποτελούν αντίδραση σε τραύμα, κακοποίηση ή στέρηση. Το να τις ονομάζουμε συμπτώματα ψυχικής ασθένειας, ψύχωσης ή σχιζοφρένειας είναι μόνο ένας τρόπος να τις σκεφτόμαστε”(Anne Cook).

Δεν ξέρουμε τι είναι η “τρέλα” ή τι αντιπροσωπεύει, αλλά δεν προσθέτουμε τίποτα όταν την αποκαλούμε “ψύχωση” ή “σχιζοφρένεια” και συμπεριφερόμαστε σαν να ξέρουμε. Αντί να προσθέτουμε, αφαιρούμε. Αφαιρούμε ενέργεια από όλα τα είδη των νέων ερευνών που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη σχέση μεταξύ της ανθρώπινης εμπειρίας και φαινομένων όπως η ακρόαση φωνών. Αφαιρούμε την καλή θέληση και τείνουμε προς ένα μοντέλο καταναγκασμού και εξαναγκασμού: από τη βοήθεια περνάμε στον έλεγχο. Αφαιρούμε την ενσυναίσθηση και προωθούμε ένα όραμα “εμείς” και “αυτοί”: εμείς ως φυσιολογικοί και αυτοί ως τρελοί. Όλη αυτή η αφαίρεση κοστίζει ζωές. Ας προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε περισσότερο, ακόμη και από τη δυσάρεστη θέση ότι δεν γνωρίζουμε αρκετά, και ας σταματήσουμε να βάζουμε ετικέτες όταν θα έπρεπε να νοιαζόμαστε.