Το δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis) είναι ένα βότανο που προέρχεται από τις Μεσογειακές χώρες αλλά καλλιεργείται ευρύτατα σε όλο τον κόσμο. Από την αρχαιότητα το δεντρολίβανο χρησιμοποιούταν για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες ως αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτικός και αναλγητικός παράγοντας. Μερικές από τις εφαρμογές του, στην παραδοσιακή ιατρική, σχετίζονται με τη θεραπεία παθήσεων του καρδιαγγειακού, γαστρεντερικού, νευρικού και αναπαραγωγικού συστήματος. Στις μέρες μας τα φύλλα του χρησιμοποιούνται πολύ συχνά ως καρύκευμα για την ιδιαίτερη γεύση και μυρωδιά που δίνει στα φαγητά, αλλά και ως συντηρητικό στα τρόφιμα. Επιπλέον, έχουν αναφερθεί πιθανές αντικαρκινικές και ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες του δεντρολίβανου, οι οποίες βρίσκονται υπό μελέτη.

Ποιες είναι οι ευεργετικές ιδιότητες του δεντρολίβανου;

• Αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδης δράση

Η αντιοξειδωτική δράση του δεντρολίβανου οφείλεται κατά 90% σε πολυφαινόλες, όπως η καρνοσόλη, το καρνοσικό και το ροσμαρινικό οξύ, οι οποίες βρίσκονται στα φύλλα του. Οι ουσίες αυτές δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή και να οδηγήσουν σε διάφορες παθήσεις. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η αντιοξειδωτική δράση του δεντρολίβανου στην συντήρηση του χρώματος και καθυστέρηση της οξείδωσης σε προϊόντα κρέατος, όπου χρησιμοποιείται ως συντηρητικό.

• Προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις

Σε εργαστηριακές μελέτες in vitro και in vivo, το δεντρολίβανο έδειξε αντιθρομβωτική δράση και συνεισφορά στη βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας. Συγκεκριμένα, εκχύλισμα δεντρολίβανου σε περιεκτικότητα 5% φάνηκε να βελτιώνει σημαντικά την αγγειακή λειτουργία, να αναστέλλει τον σχηματισμό θρόμβων αλλά και να ελαττώνει την παραγωγή μια χημικής ουσίας που ευθύνεται για την συστολή των αρτηριών, με αποτέλεσμα να συμβάλει στην μείωση της αρτηριακής πίεσης.

• Μείωση της γλυκόζης στο αίμα

Μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει πως το δεντρολίβανο σε μεγάλες συγκεντρώσεις (τουλάχιστον 100 mg/kg) μειώνει σημαντικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και αυξάνει τις συγκεντρώσεις της ινσουλίνης στον όρο σε διαβητικά κουνέλια. Το ίδιο αποτέλεσμα βέβαια δεν έχει αποδειχθεί στους ανθρώπους.

• Νευροπροστατευτικές ιδιότητες και προάσπιση της ψυχικής υγείας

Το δεντρολίβανο είναι ένα πολλά υποσχόμενο βότανο για τη φυσική θεραπεία παθήσεων του νευρικού συστήματος, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η νόσος του Alzheimer και του Parkinson. Έχει φανεί πως μπορεί να προάγει την υγεία του εγκεφάλου, μέσω διευκόλυνσης της επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων, βελτίωση της βιωσιμότητάς τους και σωστή ροή του αίματος στον εγκέφαλο. Επιπλέον, διάφορα συστατικά που περιέχει φαίνεται να παρουσιάζουν νευροπροστατευτικές ιδιότητες.

• Ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες

Το εκχύλισμα δεντρολίβανου, σε ζωικά μοντέλα, φαίνεται να μειώνει τη βλάβη και κίρρωση του ήπατος που προκαλείται από τοξικές ουσίες. Επιπλέον, από μελέτες σε ποντίκια προέκυψε πως η κατανάλωση 200 mg/kg εκχυλίσματος δεντρολίβανου μπορεί να συμβάλει στη μείωση του βάρους και της συσσώρευσης λίπους στο ήπαρ, προστατεύοντας έτσι από τη λιπώδη νόσο του ήπατος.

• Προάσπιση της υγείας του δέρματος

Το καρνοσικό οξύ, που αποτελεί ένα από τα βασικά ενεργά συστατικά του δεντρολίβανου, σε in vitro μελέτες φάνηκε να προστατεύει το δέρμα από τις φθορές που προκαλούνται από επικίνδυνες ακτινοβολίες UV. Έτσι το δεντρολίβανο πιθανότατα να αποτελεί ένα φυσικό τρόπο προστασίας από τα πρόωρα σημάδια γήρανσης της επιδερμίδας, που αξίζει να μελετηθεί παραπάνω.

• Αντικαρκινική δράση

Αν και οι μελέτες για την αντικαρκινική δράση του δεντρολίβανου είναι ελάχιστες, έχει φανεί in vitro ότι μπορεί να μειώσει την επίδραση τοξικών ή καρκινογόνων παραγόντων σε πολλές ανθρώπινες κυτταρικές σειρές. Ο πιο πιθανός μηχανισμός με τον οποίο τα συστατικά του δεντρολίβανου παρουσιάζουν αυτή την αντικαρκινική δράση, θεωρείται πως είναι η μείωση της έκφρασης των προφλεγμονωδών γονιδίων.

Είναι ασφαλής η χρήση δεντρολίβανου;

Παρόλο που η χρήση του δεντρολίβανου θεωρείται ασφαλής, όταν χρησιμοποιείται σε μεγάλες ποσότητες ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι πιθανό να παρουσιαστούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως γαστρεντερικές διαταραχές και βλάβη στα νεφρά. Αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να εμφανιστούν στην περίπτωση τοπικής χρήσης, ενώ αναφορές έχουν γίνει και για επιληπτικές κρίσεις που οφείλονται στις μονοτερπενικές κετόνες που περιέχει το δεντρολίβανο. Τέλος, εγκυμονούσες γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση δεντρολίβανου γιατί μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες αποβολής του εμβρύου.