Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει την προσοχή της στην βιταμίνη D, καθώς η συγκεκριμένη φαίνεται πως μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη αρκετών ασθενειών και η ελλειψη της να προκαλέσει προβλήματα στην υγεία του ατόμου. Ο Δρ. Αθανάσιος Ζήλος, Ενδοκρινολόγος θα μας εξηγήσει αναλυτικά όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την ‘θαυματουργή’ αυτή ‘βιταμίνη του ήλιου’, όπως συχνά αποκαλείται.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη Vitamin D
Η βιταμίνη D ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών και διακρίνεται στη χοληκαλσιφερόλη και στην εργοκαλσιφερόλη, ζωικής και φυτικής προέλευσης αντίστοιχα. Η βιταμίνη D παράγεται στο δέρμα υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας (UVB 290-310 nm).
Άλλες πηγές βιταμίνης D αποτελούν κυρίως τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλες, σολωμός, τόνος, ρέγγα), τα αποξηραμένα μανιτάρια και τα εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η παραγωγή βιταμίνης D από τον ήλιο εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος κάθε χώρας και από τη χρονική διάρκεια έκθεσης στον ήλιο, από τη χρήση ή μη αντιηλιακού, από το χρώμα του δέρματος καθώς και από την επάρκεια των ενδογενών μηχανισμών παραγωγής της. Έτσι η έκθεση μας στον ήλιο για διάστημα ικανό να προκαλέσει ελαφρό ερύθημα μπορεί να παράξει μέχρι και 10000 IU βιταμίνης D.
Ποιες είναι οι δράσεις της βιταμίνης D;
Η βιταμίνη D εμφανίζει πολλές και διαφορετικές δράσεις τόσο σε επίπεδο οστικού μεταβολισμού, όσο και στη γενικότερη ρύθμιση του οργανισμού.
Οι οστικές δράσεις περιλαμβάνουν την ευόδωση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου των τροφών από το έντερο. Όταν λείπει η βιταμίνη D απορροφάται από τις διάφορες τροφές μόνο το 10-15 % των παραπάνω ιχνοστοιχείων. Ταυτόχρονα προάγει τη σύνθεση της οστεοκαλσίνης, μιας αναβολικής οστικής ορμόνης, βοηθώντας την επιδιόρθωση των μικροκαταγμάτων (microcracks) και της αναδόμησης (remodelling) των οστών.
Ταυτόχρονα με τις οστικές παρουσιάζει και αρκετές πλειοτροπικές δράσεις ρυθμίζοντας τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και προάγοντας την άμυνα ενάντια σε εξωτερικούς νοσογόνους παράγοντες (παραγωγή καθελισιδίνης, έλεγχος Τ και Β λεμφοκυττάρων). Επιπλέον συμβάλλει και στην προστασία από τα καρκινικά κύτταρα ρυθμίζοντας την κυτταρική διαφοροποίηση, την κυτταρική απόπτωση και την αγγειογένεση.
Ποια είναι τα ιδανικά επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό;
Ποια είναι όμως τα επιθυμητά επίπεδα της VITD; Υπάρχουν δύο κυρίως σχολές στη διεθνή βιβλιογραφία, το Institute Of Medicine (ΙΟΜ) των ΗΠΑ που συστήνει ως κατώτερο φυσιολογικό όριο τα 20 ng/ml και η Endocrine Society των ΗΠΑ που συνιστά τα 30 ng/ml. Δεν υπάρχει, επίσης, συμφωνία για τα ανώτερα επίπεδα, φαίνεται όμως ότι θα πρέπει να αποφεύγουμε τιμές βιταμίνης D πάνω από τα 50 ng/ml.
Ποια θα πρέπει όμως να είναι η συνιστώμενη ημερήσια χορήγηση VITD και από τι εξαρτάται;
Η ιδανική ημερήσια πρόσληψη VITD για τους ενήλικες, από όλες τις πηγές της (έκθεση σε ήλιο, τρόφιμα), είναι 600-800 IU, ενώ ηλικιωμένοι ή άτομα με μικρή έκθεση στον ήλιο μπορεί να χρειάζονται από 1000-4000 IU ανά ημέρα. Ένα συνηθισμένο πρωτόκολλο αντιμετώπισης των χαμηλών τιμών VITD περιλαμβάνει χορήγηση υψηλών τιμών VITD στην αρχή, όπως μονοδόσεις 25000 IU/εβδομάδα για ένα με δύο μήνες και στη συνέχεια χορήγηση δόσεων συντήρησης 1000-2000 IU/ημέρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η VITD είναι φάρμακο, οπότε η χορήγηση της θα πρέπει να γίνεται μετά από σύσταση του θεράποντος ενδοκρινολόγου. Γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης καθώς και παιδιά καλό θα είναι να λαμβάνουν λιγότερη VITD.
H χορήγηση της μπορεί να γίνει με τη μορφή της ταμπλέτας, σκέτη ή σε συγχορήγηση με ασβέστιο ή βιταμίνη Κ2, με τη μορφή του διαλύματος ή υδατοδιαλυτών σταγόνων καθώς και με τη μορφή του εκνεφώματος στο εσωτερικό του στόματος. Το ιστορικό και η κλινική εξέταση του ατόμου θα καθορίσει το βέλτιστο τρόπο χορήγησης, τη δόση καθώς και το χρονικό διάστημα λήψης βιταμίνης D. Με τον τρόπο αυτό θα κερδίσουμε όλα τα ευεργήματα της ¨βιταμίνης του ήλιου¨ χωρίς να διακινδυνεύσουμε από τις ανεπιθύμητες ενέργειες της.