Μια ομάδα εξελικτικών βιολόγων και βιοϊατρικών ερευνητών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ δημοσίευσε πρόσφατα μερικές νέες ιδέες σχετικά με το γιατί η σωματική δραστηριότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής είναι ζωτικής σημασίας για την καλή γήρανση.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η τελευταία τους εργασία προσφέρει “την πρώτη λεπτομερή εξελικτική εξήγηση για το γιατί η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας καθώς ο άνθρωπος γερνά αυξάνει τον κίνδυνο ασθενειών και μειώνει τη μακροζωία“.

Η νέα τους θεωρία εμπνεύστηκε από την εξελικτική βιολογία των πιθηκοειδών που ζουν στη φύση, οι οποίοι περνούν πολύ χρόνο καθιστοί κάθε μέρα και συνήθως δεν ζουν αρκετά πέρα από τα χρόνια που γεννούν παιδιά, ώστε να γίνουν ενεργοί παππούδες και γιαγιάδες. Οι χιμπατζήδες σε αιχμαλωσία έχουν προσδόκιμο ζωής 30-40 χρόνια και σπάνια ζουν μέχρι τα 50. Αντίθετα, οι άνθρωποι που ζουν ως κυνηγοί-συλλέκτες είναι σωματικά δραστήριοι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και ζουν αρκετές δεκαετίες πέρα από τη στιγμή που σταματούν να αναπαράγονται.

Για παράδειγμα, παρόλο που οι τροφοσυλλέκτες Tsimané της Νότιας Αμερικής δεν έχουν συνήθως πρόσβαση σε σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη, ζουν γενικά μέχρι τα 70 έτη περίπου και παραμένουν σωματικά δραστήριοι κατά τη διάρκεια αυτών των μετα-αναπαραγωγικών ετών.

“Τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεται να είστε τόσο δραστήριοι όσο ένας κυνηγός-συλλέκτης. Ακόμη και η ελάχιστη σωματική δραστηριότητα -μόλις 10 ή 20 λεπτά την ημέρα- μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο θνησιμότητας”.

Τι είναι η υπόθεση “του ενεργού παππού και της γιαγιάς”;

Από τη σκοπιά της ολοκληρωμένης ιατρικής και της διαμόρφωσης συνηθειών, η τακτική άσκηση συνδέεται με λιγότερη συννοσηρότητα και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, γεγονός που καθιστά το να γίνουμε παππούδες και γιαγιάδες πιο συνηθισμένο.

Στην τελευταία τους δημοσίευση, οι Lieberman et al. παρουσιάζουν αυτό που ονόμασαν “υπόθεση του ενεργού παππού και της γιαγιάς”. Αυτή η νέα θεωρία βασίζεται σε προηγούμενες έρευνες σχετικά με την ιστορία της ζωής και υποστηρίζει ότι το να παραμένουμε σωματικά δραστήριοι καθώς γερνάμε είναι ζωτικής σημασίας για “την εξέλιξη της παρατεταμένης ανθρώπινης υγείας και διάρκειας ζωής”.

Αμέτρητες τεκμηριωμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα επιβραδύνει τη γήρανση, μειώνει τη νοσηρότητα και αντισταθμίζει την πρόωρη θνησιμότητα. Ωστόσο, οι υπέρμαχοι της δημόσιας υγείας και οι επιδημιολόγοι αναζητούν πάντα νέες γνώσεις που θα βοηθήσουν να εξηγήσουν γιατί η δια βίου συνήθεια να παραμένουμε σωματικά δραστήριοι διατηρεί την υγεία των ηλικιωμένων και παρατείνει τη διάρκεια ζωής.

Μέχρι τώρα, δεν υπήρχε μια εξελικτική θεωρία ως προς το γιατί η παραμονή σε σωματική δραστηριότητα κατά τη μέση ηλικία και στην τρίτη ηλικία προάγει την καλύτερη υγεία και τη μακροζωία. Οι συγγραφείς συνοψίζουν τη νέα υπόθεση των ενεργών παππούδων τους στην περίληψη της δημοσίευσης:

“Υποθέτουμε ότι η επιλογή στον άνθρωπο για δια βίου σωματική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου μετά την αναπαραγωγική ηλικία για την παροχή απογόνων, προώθησε την επιλογή και για τα δύο μονοπάτια κατανομής ενέργειας που επιβραδύνουν συνεργιστικά τη γήρανση και μειώνουν την ευπάθεια σε πολλές μορφές χρόνιων ασθενειών”.

Η συνήθης σωματική δραστηριότητα ανακατευθύνει την ενέργεια μακριά από τη δυνητικά επιβλαβή αποθήκευση λίπους και την ανακατανέμει σε φυσιολογικές διεργασίες που επιδιορθώνουν, αναδομούν και επιβραδύνουν τη σχετιζόμενη με την ηλικία φθορά του σώματός μας. Ως εκ τούτου, οι συγγραφείς εικάζουν ότι “η παρατεταμένη ανθρώπινη υγεία και διάρκεια ζωής είναι τόσο αιτία όσο και αποτέλεσμα της συνήθους σωματικής δραστηριότητας”.

Η ενεργειακή ανακατανομή λόγω άσκησης αξιοποιεί τις θερμίδες που έχετε καταναλώσει;

Η σωματική δραστηριότητα προκαλεί την αναπροσανατολισμό των ενεργειακών αποθεμάτων του σώματος προς την κατεύθυνση να κάνει πράγματα όπως η ενίσχυση των οστών που φέρουν βάρος και η επιδιόρθωση των κατεστραμμένων μυϊκών ινών, καθιστώντας τα τόσο ισχυρότερα όσο και πιο ανθεκτικά. Η μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα προκαλεί επίσης την απελευθέρωση αντιφλεγμονωδών κυτταροκινών και μειώνει τη χρόνια φλεγμονή.

“Επειδή εξελιχθήκαμε ώστε να είμαστε δραστήριοι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, το σώμα μας χρειάζεται σωματική δραστηριότητα για να γεράσει καλά”, καταλήγει η Lieberman. “Είναι ευρέως διαδεδομένη η ιδέα στις δυτικές κοινωνίες ότι καθώς μεγαλώνουμε, είναι φυσιολογικό να επιβραδύνουμε, να κάνουμε λιγότερα και να αποσυρθούμε. Το μήνυμά μας είναι το αντίθετο: Καθώς μεγαλώνουμε, γίνεται ακόμη πιο σημαντικό να παραμένουμε σωματικά δραστήριοι”.