Η συστηματική θεραπεία απευαισθητοποίησης είναι ένας τύπος συμπεριφορικής θεραπείας που χρησιμοποιείται για τη αντιμετώπιση διαταραχών άγχους, διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD), φοβιών και φόβου για πράγματα όπως τα φίδια και οι αράχνες.

Ο στόχος της συγκεκριμένης θεραπείας είναι να αλλάξει τον τρόπο που ανταποκρίνεται ένα άτομο σε αντικείμενα, ανθρώπους ή καταστάσεις που προκαλούν συναισθήματα φόβου και άγχους. Μέσω της συγκεκριμένης θεραπείας, διδάσκονται εργαλεία που βοηθούν τους ανθρώπους να παραμένουν ήρεμοι και χαλαροί. (5 βότανα που ανακουφίζουν από το άγχος και βοηθούν στον ύπνο)

Πώς λειτουργεί η συστηματική θεραπεία απευαισθητοποίησης;

Η συστηματική θεραπεία απευαισθητοποίησης έχει τρία κύρια στάδια. Αρχικά γίνεται εκμάθηση τρόπων χαλάρωσης των μυών. Ακολούθως δημιουργείται μια λίστα από φόβους, οι οποίοι κατατάσσονται με βάση το πόσο έντονοι είναι. Τέλος, αρχίζει η σταδιακή έκθεση στον φόβο, μέχρι ο ασθενής να αρχίσει να νιώθει άνετα κάθε που έρχεται σε επαφή μαζί του. (Φόβος πόνου και θανάτου καρκινοπαθών ασθενών: Τρόποι διαχείρισης)

1. Τεχνικές βαθιάς μυϊκής χαλάρωσης

Στο πρώτο στάδιο της θεραπείας, τα άτομα με άγχος και φόβους διδάσκονται ασκήσεις αναπνοής και τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης. Οι τεχνικές χαλάρωσης περιλαμβάνουν τους εξής τύπους:

• Αυτογενής χαλάρωση: Νοητική επανάληψη λέξεων ή φράσεων που δημιουργούν αισθήματα χαλάρωσης και ηρεμίας. Η εν λόγω επανάληψη οδηγεί τους μυς του σώματος να χαλαρώνουν όλο και περισσότερο.
• Προοδευτική μυϊκή χαλάρωση: Αργό τέντωμα και χαλάρωση κάθε μυϊκής ομάδας του σώματος. Συνήθως η θεραπεία ξεκινά με τα δάκτυλα των ποδιών και προχωρά σε όλους τους μυς του σώματος μέχρι τον λαιμό και το κεφάλι.
• Οραματισμός: Ο ασθενής ταξιδεύει νοητά σε μια γαλήνια και ήρεμη κατάσταση, μέρος ή περιβάλλον, όπως ένας κήπος ή μια παραλία. Αυτή η τεχνική βοηθά στη χαλάρωση των μυών και προάγει αισθήματα χαλάρωσης.

Η εκμάθηση τεχνικών μυϊκής χαλάρωσης στηρίζεται σε μια αρχή που ονομάζεται «αμοιβαία αναστολή». Η ιδέα πίσω από την αμοιβαία αναστολή είναι ότι ένας άνθρωπος δεν μπορεί να είναι και χαλαρός και φοβισμένος ταυτόχρονα. Όταν αισθάνεται χαλαρός, είναι δύσκολο να νιώσει ένταση. Ένταση είναι το συναίσθημα που βιώνει κάποιος όταν νιώθει φόβο. Οι τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν στην εκμάθηση διαφορετικών τρόπων ανταπόκρισης στις φοβίες. (Φόβοι vs φοβίες: Ποια η διαφορά τους;)

2. Δημιουργία  ιεραρχίας φόβου

Στο δεύτερο στάδιο, δημιουργείται μια λίστα όπου καταγράφονται όλοι οι φόβοι και κατατάσσονται σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10. Πρώτα απαριθμούνται οι φόβοι επιπέδου 10 που προκαλούν το μεγαλύτερο άγχος. Ακολούθως καταγράφονται οι φόβοι που κατατάσσονται στο επίπεδο 1 που προκαλούν το λιγότερο άγχος και τέλος οι υπόλοιποι φόβοι επιπέδων 2 έως 9. Με την ολοκλήρωση της λίστας, ακολουθεί συζήτηση των φόβων με τον θεραπευτή, με σκοπό την σταδιακή έκθεση του ασθενή. Αρχή γίνεται με τους φόβους που είναι ταξινομημένοι στο επίπεδο 1.  (Τα σκυλιά μειώνουν το άγχος στα παιδιά: Τι πρέπει να λάβετε υπόψη;)

3. Επεξεργασία μέσω της έκθεσης

Η διαδικασία της έκθεσης μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:

• In vitro: Ο ασθενής φαντάζεται ότι εκτίθεται στο αντικείμενο του φόβου του.
• In vivo: Ο ασθενής εκτίθεται πραγματικά στον φόβο του

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η έκθεση στον φόβο μειώνει σταδιακά το άγχος που νιώθει ο ασθενής κάθε φορά που έρχεται αντιμέτωπος με τον φόβο του, τον βοηθά να  εξοικειωθεί μαζί του, να τον απομυθοποιήσει και τελικά να τον αντιμετωπίσει ριζικά.

Πόσο χρόνο διαρκεί σε γενικές γραμμές η θεραπεία;

Ο αριθμός των συνεδριών που απαιτούνται για την επιτυχή αντιμετώπιση των φόβων θα εξαρτηθεί από το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση του ασθενούς, ο οποίος μαζί με τον θεραπευτή του θα θέσουν ένα συγκεκριμένο στόχο πριν την έναρξη της θεραπείας και ανάλογα με τα αποτελέσματα θα συνεχίσουν ή θα διακόψουν τη θεραπεία.

Συνήθως χρειάζονται 4 με 6 συνεδρίες για να επέλθουν αποτελέσματα. Ωστόσο σε περιπτώσεις σοβαρής φοβίας ενδέχεται να χρειαστούν μέχρι και 12 συνεδρίες.