Η βία κατά των γυναικών είναι ένα “παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας με διαστάσεις πανδημίας, που απαιτεί επείγουσα δράση”, δήλωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2013. Δυστυχώς, η σεξουαλική και σωματική βία κατά των γυναικών είναι συνηθισμένο φαινόμενο σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προκαλεί σημαντική μακροχρόνια σωματική και ψυχολογική βλάβη, ακόμη και θάνατο. Οι στατιστικές εκτιμούν ότι είναι πολύ πιθανό κάθε άτομο να γνωρίζει τουλάχιστον μία γυναίκα που έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία, ακόμη και αν δεν το γνωρίζει.

Εδώ, θα αναφερθούμε στα στοιχεία που αναδεικνύουν τις επιδημικές διαστάσεις της βίας κατά των γυναικών, τις βλαβερές επιπτώσεις που έχει στη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών και τον επείγοντα χαρακτήρα των απαιτούμενων μέτρων πρόληψης.

Πόσο συχνή είναι η σωματική και σεξουαλική βία στις γυναίκες;

Είναι ανησυχητικό ότι περίπου 1 στις 3 γυναίκες, δηλαδή περίπου το 30%, έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία από σύντροφο ή σεξουαλική βία από μη οικείο άνθρωπο, σύμφωνα με ανάλυση δεδομένων του 2018 που διεξήγαγε ο ΠΟΥ για λογαριασμό της διυπηρεσιακής ομάδας εργασίας του ΟΗΕ. Το 6% των γυναικών αναφέρουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική επίθεση από κάποιον που δεν είναι σύντροφός τους, αν και υπάρχουν λιγότερα στοιχεία για αυτό το είδος σεξουαλικής επίθεσης και στην πραγματικότητα το ποσοστό θα μπορούσε να είναι πολύ υψηλότερο. Ορισμένες στατιστικές εκτιμούν ότι 3 στις 4 σεξουαλικές επιθέσεις δεν καταγγέλλονται.

Ανεξάρτητα από την παγκόσμια ζώνη, η βία κατά των γυναικών παραμένει διάχυτη και επηρεάζει τις γυναίκες από πολύ νεαρή ηλικία. Ο βιασμός και η σωματική βία δεν περιορίζονται σε χώρες όπου τα δικαιώματα των γυναικών είναι περιορισμένα. Είναι ένα καθημερινό φαινόμενο σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, 1 στις 5 γυναίκες έχει υποστεί σεξουαλική επίθεση. Στις ΗΠΑ, 1 στις 6 είναι θύμα ολοκληρωμένου ή απόπειρας βιασμού (14,8% ολοκληρωμένος, 2,8% απόπειρα).

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σωματικής και σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών στην υγεία;

Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες ηλικίας μεταξύ 15 και 44 ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να πέσουν θύμα βιασμού ή ενδοοικογενειακής βίας απ’ ό,τι να εμφανίσουν καρκίνο ή να εμπλακούν σε τροχαίο ατύχημα. Ο αντίκτυπος αυτών των εγκλημάτων κατά των γυναικών είναι σημαντικός. Είναι σαφές ότι η σεξουαλική και σωματική βία έχουν απερίγραπτες επιπτώσεις σε πολλές πτυχές στη ζωή των γυναικών. Στοιχεία από τις ΗΠΑ αποκαλύπτουν ότι το 33% των γυναικών που έχουν υποστεί βιασμό σκέφτονται να αυτοκτονήσουν και το 13% κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας. Επιπλέον, το 31% των γυναικών αναπτύσσουν μετατραυματικό στρες μετά από βιασμό και είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο σε σχέση με τις γυναίκες που δεν έχουν υποστεί βιασμό. Έχουν επίσης 1,5 φορά περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Οι γυναίκες που έχουν υποστεί σωματική βία από τον σύντροφό τους έχουν 16% περισσότερες πιθανότητες να αποβάλουν και 41% αυξημένες πιθανότητες να γεννήσουν πρόωρα σε σχέση με τις γυναίκες που δεν έχουν υποστεί αυτή τη βία.

Πώς ο βιασμός και η ενδοοικογενειακή βία οδηγεί συχνά στον θάνατο των γυναικών;

Η βία κατά των γυναικών μπορεί να προκαλέσει μέχρι και θάνατο. Όχι μόνο οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να βάλουν τέλος στη ζωή τους, αλλά και οι περιπτώσεις σεξουαλικής και σωματικής επίθεσης μπορεί να καταλήξουν σε ανθρωποκτονία. Περίπου το 38% των γυναικών που δολοφονούνται σε όλο τον κόσμο δολοφονούνται από τους συντρόφους τους. Δεδομένου ότι το 35% των γυναικών σε όλο τον κόσμο πλήττεται από ενδοοικογενειακή βία, η επείγουσα ανάγκη για την πρόληψη αυτού του είδους βίας κατά των γυναικών είναι έντονη. Περαιτέρω, ο βιασμός συνδέεται επίσης με τη δολοφονία. Αν και τα ακριβή στοιχεία είναι άγνωστα, υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ των δύο εγκλημάτων, με τον βιασμό να προηγείται συχνά του φόνου σε περιπτώσεις ανθρωποκτονιών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στη βία κατά των γυναικών;

Το 2020, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο επέβαλαν αυστηρούς κανονισμούς απαγόρευσης κυκλοφορίας για σημαντικά χρονικά διαστήματα του έτους για να περιορίσουν την εξάπλωση του νέου κορωνοϊού. Αυτό αύξησε την έκθεση των γυναικών σε βίαιους συντρόφους. Ως αποτέλεσμα, η ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών έχει επιδεινωθεί. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από την Αγγλία και την Ουαλία κατά τη διάρκεια της πανδημίας έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρξε αύξηση των αναφορών για ενδοοικογενειακή κακοποίηση. Οι γυναίκες του ΟΗΕ έχουν επίσης αναφέρει αύξηση των κλήσεων σε γραμμές βοήθειας για την ενδοοικογενειακή βία μετά την επιδημία του COVID-19. Επιπλέον, ορισμένες χώρες επέλεξαν να ανακατευθύνουν τα κονδύλια από την υποστήριξη αιτιών που αφορούν την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών προς την ανακούφιση από την COVID-19, γεγονός που μπορεί να έχει επιδεινώσει περαιτέρω το πρόβλημα.

Τι γίνεται για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών;

Η βία κατά των γυναικών είναι διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο και παρόλο που έχουν δημιουργηθεί πολλοί οργανισμοί και φιλανθρωπικά ιδρύματα για να προσπαθήσουν να αποτρέψουν τα περιστατικά γενετήσιας και σωματικής βίας κατά των γυναικών σε όλο τον κόσμο, ο επιπολασμός των πράξεων βίας κατά των γυναικών παραμένει ανησυχητικά υψηλός. Έχει σημαντικό αντίκτυπο στη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών. Η τρέχουσα πανδημία COVID-19 έχει χρησιμεύσει για την περαιτέρω επιδείνωση του προβλήματος που ο ΠΟΥ έχει κηρύξει ότι έχει “επιδημικές διαστάσεις”.

Η σεξουαλική και σωματική βία μπορεί να προληφθεί πλήρως. Αντίθετα με άλλες επιδημίες υγείας, όπως οι μολυσματικές ασθένειες, η βία κατά των γυναικών είναι αποτέλεσμα των επιλογών ενός άλλου ανθρώπου. Ένα άτομο δεν μπορεί να μεταδώσει τη σεξουαλική ή σωματική βία, το ίδιο επέλεξε να ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι αποκλίνουσες συμπεριφορές που συνδέονται με τη βία κατά των γυναικών και να καλλιεργηθεί μια κουλτούρα όπου τα δικαιώματα των γυναικών γίνονται σεβαστά και θεωρούνται ισότιμα.

Δεν υπάρχει απλή λύση: Για να σταματήσει αποτελεσματικά η βία κατά των γυναικών χρειάζεται μια πολυπαραγοντική προσέγγιση όπου η βία θα σταματήσει πριν εκδηλωθεί. Αυτό απαιτεί κυβερνητική συμμετοχή, εφαρμογή νόμων που υποστηρίζουν την ισότητα, επενδύσεις σε γυναικείες οργανώσεις και αντιμετώπιση των διακρίσεων κατά των γυναικών σε όλες τις μορφές τους.