Η καλέντουλα (Calendula officinalis), γνωστή και ως κατιφές, είναι ένα φυτό του οποίου τα άνθη και τα φύλλα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία διαφόρων καταστάσεων. Η τοπική χρήση καλέντουλας σε μορφή κρέμας ή αλοιφής είναι ευρέως γνωστή για την επούλωση πληγών και την καταπράυνση του ερεθισμένου δέρματος, ενώ χρησιμοποιείται επίσης σε μορφή εκχυλίσματος, τσαγιού και συμπληρωμάτων διατροφής.

Η λουτεΐνη και η β-καροτίνη, τα κύρια συστατικά που περιέχουν τα φύλλα και ο μίσχος της καλέντουλας, έχουν δείξει αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντιμικροβιακή και καρδιοπροστατευτική δράση σε προκλινικές μελέτες και μελέτες σε ζώα.

Παρόλο που οι μελέτες σε ανθρώπους είναι περιορισμένες, έχει παρατηρηθεί πως φυτικά σκευάσματα καλέντουλας μπορεί να μειώσουν την οξεία ωτίτιδα, να προστατέψουν από την εμφάνιση δερματίτιδας λόγω υπέρυθρης ακτινοβολίας, την κολπική καντιντιάση, τον πόνο από επισιοτομή και τα φλεβικά έλκη στα πόδια. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν τα δεδομένα αυτά και να καθιερωθεί ως αποτελεσματική η χρήση της στις συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Ποια είναι τα οφέλη της καλέντουλας για το δέρμα;

Τα άνθη της καλέντουλας περιέχουν δευτερογενείς μεταβολίτες, όπως τα τριτερπενοειδή, οι οποίοι έχουν αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες, που μπορεί να συμβάλουν στην επούλωση πληγών και προστασία του δέρματος.

Ο ρόλος της καλέντουλας στην επούλωση τραυμάτων έχει μελετηθεί κυρίως in vivo σε ζωικά μοντέλα, απ’ όπου έχουν προκύψει στοιχεία για βελτίωση της ανάκαμψης από τη φάση της φλεγμονής και αύξηση της παραγωγής κοκκιώδους ιστού, σε ομάδες τρωκτικών που έλαβαν εκχύλισμα καλέντουλας. Η δράση αυτή πιθανότατα οφείλεται στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της καλέντουλας και στην ενισχυμένη ενεργοποίηση και μετανάστευση ινοβλαστών που αυτή προκαλεί, σύμφωνα με in vitro μελέτες. Έτσι η τοπική χρήση προϊόντων καλέντουλας φαίνεται πως μπορεί να συμβάλει στην γρηγορότερη επούλωση πληγών.

Η καλέντουλα φαίνεται πως μπορεί επίσης να παρέχει προστασία έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας, που προκαλεί βλάβες στο δέρμα. Η μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών, που περιέχει, προστατεύει από το οξειδωτικό στρες που προκαλεί η υπεριώδης ακτινοβολία (UV),  και έτσι το αιθέριο έλαιο καλέντουλας θεωρείται πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αντηλιακό για την πρόληψη κυρίως ηλιακών εγκαυμάτων.

Επιπλέον, προκλινικά δεδομένα έχουν δείξει πως η τοπική χρήση καλέντουλας μπορεί να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη του πόνου και του ερυθήματος, που οφείλονται στη δερματίτιδα κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Ωστόσο, απαιτείται πρόσθετη αξιολόγηση των δεδομένων αυτών προτού διεξαχθεί κάποιο σαφές συμπέρασμα σχετικά με την αποτελεσματικότητά της.

Ορισμένες μικρές μελέτες υποστηρίζουν πως το αιθέριο έλαιο καλέντουλας μπορεί να βοηθήσει γενικότερα στην υγεία της επιδερμίδας, προάγοντας την ενυδάτωση και σφριγηλότητα του, καθώς και στην αντιμετώπιση παθήσεων του δέρματος, όπως η ακμή και η ψωρίαση. Παρόλα αυτά, η έλλειψη επαρκών επιστημονικών δεδομένων δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή σαφών συμπερασμάτων.

Είναι ασφαλής η χρήση της καλέντουλας;

Η χρήση προϊόντων καλέντουλας θεωρείται ασφαλής και δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές παρενέργειες από αυτή. Ωστόσο, άτομα που παρουσιάζουν αλλεργία σε φυτά της ίδιας οικογένειας, όπως η μαργαρίτα, το χρυσάνθεμο και ο ηλίανθος, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά, διότι υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης αλλεργικής αντίδρασης.

Τέλος, η χρήση της καλέντουλας κατά τη περίοδο της εγκυμοσύνης και του θηλασμού δεν έχει αποδειχθεί ασφαλής και γι’ αυτό συνιστάται η αποφυγή της χρήσης της, ειδικά χωρίς τη συμβουλή του γιατρού. Αναφορές υπάρχουν πως ίσως η καλέντουλα να έχει σπερματοκτόνο δράση και να προκαλεί αποβολές σε έγκυες γυναίκες, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να έχει αποδειχθεί.