Παχυσαρκία: Πώς μπορεί να σχετίζεται με τον εγκέφαλο;

Τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα η παχυσαρκία να αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τη σωματική, αλλά και ψυχική υγεία ενός ατόμου.

Ένα άτομο θεωρείται παχύσαρκο όταν έχει περίσσεια ποσότητα σωματικού λίπους και δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) ο οποίος ξεπερνά το 30. Μπορείτε να υπολογίσετε το δείκτη μάζας σώματός σας εδώ. 

Πρόσφατα, ερευνητές από το Baylor College of Medicine κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η παχυσαρκία είναι πρωτίστως μια νευροαναπτυξιακή ασθένεια, η ανάπτυξη της οποίας μπορεί να καθορίζεται τόσο από περιβαλλοντικούς όσο και από γενετικούς παράγοντες κατά την πρώιμη ανάπτυξη. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science Advances, υποστηρίζουν πως η παχυσαρκία συνδέεται έντονα με τη διατροφή κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων ανάπτυξης.

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας;

Διάφοροι παράγοντες, όπως η ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη σωματικής άσκησης και η κακή ποιότητα ή στέρηση του ύπνου, είναι γνωστό πως αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα, εκτός από το είδος της τροφής, σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται, καθώς η κατανάλωση υπερβολικών θερμίδων και η καύση ελάχιστων μόνο από αυτών μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.

Παρόλα αυτά, μελέτες των τελευταίων ετών έχουν δείξει πως η βιολογική φύση της παχυσαρκίας είναι πιο περίπλοκη. Για παράδειγμα, μέσα από μελέτες σε ανθρώπους έχει παρατηρηθεί πως ο υποσιτισμός κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης είχε ως αποτέλεσμα μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας στους απογόνους, ενώ ο υποσιτισμός κατά το τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και τους πρώτους μήνες της ζωής ενός βρέφους σχετίστηκε με χαμηλότερα επίπεδα παχυσαρκίας.

Επιπλέον, είναι αποδεδειγμένο πως το σωματικό βάρος ενός ανθρώπου επηρεάζεται και από γενετικούς παράγοντες, καθώς πάνω από 50 διαφορετικά γονίδια έχουν συσχετιστεί με την παχυσαρκία. Τα γονίδια καθορίζουν τα σήματα που μεταδίδονται από τις ορμόνες στον εγκέφαλο, ο οποίος κατευθύνει εν τέλει το σώμα στο να κινηθεί ή να φάει. Σύμφωνα με μελέτες, οι αλλαγές στα γονίδια αυτά που συνδέονται με το δείκτη μάζας σώματος εκφράζονται κατά την όψιμη εμβρυϊκή ανάπτυξη στους ανθρώπους.

Τι έδειξε η μελέτη;

Στην προαναφερθείσα μελέτη, παρακολουθήθηκαν ποντίκια ηλικίας 2 έως 4 μηνών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και στη συνέχεια τα νεογνά τους μελετήθηκαν κατά τη μεταγεννητική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε ανάλυση ολόκληρου του γονιδιώματος και προσδιορισμός της αλληλουχίας RNA σε κύτταρα νευρώνων και γλοίας του τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου του εγκεφάλου, μιας περιοχής που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο της πείνας και του κορεσμού. Μελετήθηκε επίσης η γονιδιακή έκφραση και η ύπαρξη επιγενετικών δεικτών.

Η επιγενετική μελετά τον τρόπο με τον οποίο η συμπεριφορά και το περιβάλλον μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές, οι οποίες επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας των γονιδίων. Σε αντίθεση με τις γενετικές αλλαγές, οι επιγενετικές είναι αναστρέψιμες και δεν αλλάζουν την αλληλουχία του DNA, παρά μόνο τον τρόπο με τον οποίο το σώμα διαβάζει μια αλληλουχία DNA.

Μέσα από τα αποτελέσματα της μελέτης, οι ερευνητές παρατήρησαν πως η μεταγεννητική περίοδος στα ποντίκια είναι κρίσιμη για επιγενετικές αλλαγές που σχετίζονται με την παχυσαρκία και τη ρύθμιση του ενεργειακού ισοζυγίου. Με άλλα λόγια, αυτό υποδηλώνει πως η παχυσαρκία θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα της απορρυθμισμένης επιγενετικής ωρίμανσης των κυττάρων των νευρώνων και της γλοίας του εγκεφάλου.

Κατά τη σύγκριση των δεδομένων αυτών με αποτελέσματα από μελέτες του ανθρώπινου γονιδιώματος, οι ερευνητές συμπέραναν πως υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των περιοχών του ανθρώπινου γονιδιώματος που συνδέονται με το δείκτη μάζας σώματος και των περιοχών των επιγενετικών αλλαγών στα ποντίκια. Αυτό υποστηρίζει το ενδεχόμενο πως η παχυσαρκία μπορεί να καθοριστεί εν μέρει από τις επιγενετικές αλλαγές στον τοξοειδή πυρήνα του υποθαλάμου του εγκεφάλου, ενδεχομένως κατά την προγεννητική και πρώιμη μεταγεννητική εμβρυϊκή ανάπτυξη.

Τα δεδομένα αυτά ενισχύουν τις ήδη υπάρχουσες συστάσεις για προσπάθεια διασφάλισης ενός υγιούς σωματικού βάρους από τις γυναίκες πριν μείνουν έγκυες, καθώς η μητρική παχυσαρκία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί, εκτός από άλλες επιπλοκές, να προάγει και το δια βίου θετικό ενεργειακό ισοζύγιο (ενεργειακό πλεόνασμα που οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους) στο αναπτυσσόμενο παιδί.