Ποιοι είναι οι τρείς θεμελιώδεις στόχοι της Αθλητικής ψυχολογίας;

Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται την αθλητική ψυχολογία, σκέφτονται αυτό που συνήθως αναφέρεται ως πνευματική προπόνηση. Ο σκοπός της ψυχικής προπόνησης είναι η καλύτερη ψυχολογική και συναισθηματική προετοιμασία των αθλητών για την αυστηρότητα της αθλητικής πρακτικής και τις απαιτήσεις των αγώνων:

• η αύξηση των κινήτρων
• η οικοδόμηση αυτοπεποίθησης
• η διαχείριση του αγωνιστικού άγχους
• η βελτίωση της συγκέντρωσης

είναι συνήθεις τομείς στους οποίους οι αθλητικοί ψυχολόγοι και οι ψυχικοί προπονητές βοηθούν τους αθλητές.

Η αντίληψή για την αθλητική ψυχολογία έχει επεκταθεί πέρα από τον τομέα του παιχνιδιού και περιλαμβάνει μια πιο ολιστική προσέγγιση στη συνεργασία με τους αθλητές. Αυτή η εξέλιξη προήλθε από διάφορες συνειδητοποιήσεις. Πρώτον, ακόμη και οι καλύτεροι αθλητές στον κόσμο (π.χ. επαγγελματίες και Ολυμπιονίκες) μπορούν να παραμείνουν στην κορυφή του αθλήματός τους, στις περισσότερες περιπτώσεις, μόνο μέχρι τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας των 30, και αυτό μόνο αν παραμείνουν υγιείς και με κίνητρα. Δεύτερον, η επιδίωξη του αθλητικού μεγαλείου δεν συμπίπτει απαραίτητα με την υγιή προσωπική ανάπτυξη ή, όπως βλέπουμε να συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, με την ψυχική υγεία. Τρίτον, η αθλητική επιτυχία δεν μεταφράζεται αναπόφευκτα σε έναν ευτυχισμένο και καλά προσαρμοσμένο άνθρωπο.

Ποιοι είναι οι στόχοι της αθλητικής ψυχολογίας;

• Βελτίωση της απόδοσης

Ο πιο προφανής στόχος, και ο πιο συνηθισμένος λόγος για τον οποίο οι αθλητές πάνε σε έναν αθλητικό ψυχολόγο, είναι για να τους βοηθήσει να μεγιστοποιήσουν τις αθλητικές τους επιδόσεις και να επιτύχουν τους αγωνιστικούς τους στόχους. Σε αυτό το σημείο έρχεται η τυπική νοητική προπόνηση. Ο καθορισμός στόχων, η αυτο-ομιλία, η ενσυνειδητότητα, η νοητική απεικόνιση, οι ρουτίνες και η αναπνοή είναι μερικά μόνο από τα πολλά εργαλεία που έχουν στην εργαλειοθήκη τους οι αθλητικοί ψυχολόγοι και οι νοητικοί προπονητές για να βοηθήσουν τους αθλητές να γίνουν πιο προετοιμασμένοι νοητικά τόσο για την προπόνηση όσο και για τον αγώνα.

Ταυτόχρονα, μεγάλο μέρος της δουλειάς τους έχει να κάνει με τη βελτίωση της απόδοσης ,η οποία περιλαμβάνει τη βοήθεια των αθλητών να ενσταλάξουν υγιείς συμπεριφορές που είναι επίσης ευεργετικές για τους δύο στόχους που ακολουθούν. Η εξασφάλιση της ιδιοκτησίας της αθλητικής τους ζωής, το να επικεντρώνονται στη διαδικασία αντί για το αποτέλεσμα, το να βλέπουν τον ανταγωνισμό ως πρόκληση και όχι ως απειλή, το να βλέπουν μακροπρόθεσμα και όχι βραχυπρόθεσμα και το να μαθαίνουν να παίρνουν λογικά ρίσκα είναι συμπεριφορές των οποίων η αξία εκτείνεται πολύ πέρα από τον αθλητικό χώρο. Αντίστροφα, βοηθώντας τους αθλητές να απαλλαγούν από ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως η υπερεπένδυση, η τελειομανία, ο φόβος της αποτυχίας και οι προσδοκίες, θα εξυπηρετήσουν επίσης τους αθλητές τόσο εντός όσο και εκτός αγωνιστικού χώρου.

Υποστηρίζουν την επιδίωξη των αθλητών για την επίτευξη των αγωνιστικών τους στόχων όσο και οι ίδιοι, και αφιερώνουν σημαντικό χρόνο και ενέργεια σε αυτούς τους στόχους που σχετίζονται με την αγωνιστική απόδοση. Ταυτόχρονα, όλο αυτό το έργο βελτίωσης της απόδοσης φιλτράρεται μέσα από το πρίσμα των δύο επόμενων στόχων, τους οποίους οι αθλητικοί ψυχολόγοι θεωρούν πολύ πιο σημαντικούς στο μεγάλο σχέδιο της ζωής.

• Προσωπική ανάπτυξη

Ο πρώτος στόχος αντιμετωπίζει την αθλητική συμμετοχή και την αναζήτηση του αθλητικού μεγαλείου ως αυτοσκοπό. Βλέπουν επίσης την αθλητική συμμετοχή ως μέσο για έναν πολύ πιο σημαντικό σκοπό: συγκεκριμένα, ως μέσο για την προσωπική ανάπτυξη, καθώς οι αθλητές προσπαθούν να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Ως εκ τούτου, ο αθλητισμός είναι ένας μικρόκοσμος αλλά και ένα πεδίο εκπαίδευσης για τη ζωή γενικότερα.

Μια ουσιαστική πτυχή της δουλειάς των αθλητικών ψυχολόγων με τους αθλητές είναι να τους βοηθήσουν να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Σε γενικές γραμμές, μιλούν για ένα άτομο που έχει αξίες, είναι ευτυχισμένο, επιτυχημένο, γεμάτο και βαθιά συνδεδεμένο με τους άλλους. Ο αθλητισμός μπορεί να προσφέρει στους αθλητές ένα χώρο για να εξελιχθούν σε αυτή την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα.

Αυτός ο στόχος περιλαμβάνει τη βοήθεια των αθλητών να εντοπίσουν ποια είναι αυτή η καλύτερη εκδοχή, τι μπορεί να τους εμποδίζει να είναι αυτή η καλύτερη εκδοχή και να χρησιμοποιήσουν τον αθλητισμό και όλα τα βασικά μαθήματα που μπορεί να διδάξει στους αθλητές για να εξελιχθούν σε αυτή την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Αυτή η έννοια της χρήσης του αθλητισμού για τη μεγιστοποίηση της προσωπικής ανάπτυξης δεν είναι δύσκολο για όποιον εργάζεται με αθλητές, επειδή τα εργαλεία στην εργαλειοθήκη τους δεν αφορούν την αθλητική ψυχολογία ή ακόμη και απλώς την ψυχολογία (αν και τα περισσότερα είναι γνωστικές-συμπεριφορικές στρατηγικές με πλούσια ιστορία στον τομέα), αλλά μάλλον τρόπους για την καλύτερη πλοήγηση στα συχνά δύσβατα νερά της ζωής.

• Ψυχική υγεία

Υπάρχει ένα ρητό που ακούνε συχνά οι αθλητές: “Τίποτα δεν αξίζει την υγεία ή τη λογική σου“. Αυτό το μήνυμα μπορεί να έρχεται σε άμεση αντίθεση με πολλά μηνύματα που διαδίδονται από το “αθλητικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα” και την σαφώς τοξική αθλητική κουλτούρα από την οποία μπορούν να παρασυρθούν πολλοί αθλητές (καθώς και οι γονείς και οι προπονητές τους). “Κερδίστε πάση θυσία“, “Ό,τι χρειαστεί” και “Το μεγαλείο απαιτεί θυσίες“, όλα στέλνουν το μήνυμα ότι η αθλητική επιτυχία αξίζει να πουλήσετε την ψυχή σας στον διάβολο, είτε αυτός ο διάβολος είναι τα φάρμακα που βελτιώνουν την απόδοση, είτε η απόκρυψη ψυχικής ασθένειας, είτε η αποδοχή κακοποίησης από γονέα ή προπονητή, είτε απλώς η δυστυχία παρά την επιτυχία.

Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερους επαγγελματίες και ολυμπιονίκες αθλητές να μιλούν ανοιχτά για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στον τομέα της ψυχικής υγείας. Η κατάθλιψη, το άγχος, η κατάχρηση ουσιών και οι διατροφικές διαταραχές είναι μερικές από τις δυσκολίες ψυχικής υγείας που μοιράστηκαν με έναν κόσμο που ιστορικά τους θεωρούσε υπεράνθρωπους και άτρωτους στις ασθένειες που μπορούν να πλήξουν εμάς τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς.

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, είδαμε μια απίστευτη πράξη αυτοφροντίδας από τη μεγάλη αθλήτρια της ενόργανης γυμναστικής, Simone Biles, η οποία αποσύρθηκε από τα περισσότερα από τα αγωνίσματα στα οποία θα αγωνιζόταν (και στα οποία ήταν το απαγορευτικό φαβορί), παρά το γεγονός ότι ήταν το πρόσωπο των Αγώνων. Η θαρραλέα απόφασή της είναι ένα ισχυρό παράδειγμα μιας αθλήτριας που έκανε μια επιλογή με βάση το τι ήταν καλύτερο για την ίδια ως άτομο έναντι του τι ήταν καλύτερο για την ίδια ως αθλήτρια.

Αυτός ο στόχος της ιεράρχησης της ψυχικής υγείας πάνω από οτιδήποτε άλλο αποτελεί τους σελιδοδείκτες που ξεκινούν και ολοκληρώνουν το ταξίδι που κάνουν οι αθλητικοί ψυχολόγοι με τους αθλητές. Το να τους βοηθήσουν να δώσουν προτεραιότητα στην ψυχική υγεία στην αθλητική τους ζωή έχει πολλά ουσιαστικά οφέλη. Πρώτον, τοποθετεί τον αθλητισμό ως ένα υγιές σημείο εκκίνησης από το οποίο οι αθλητές μπορούν να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Δεύτερον, αυτός ο στόχος τους βοηθά να αντισταθούν στο κάλεσμα των σειρήνων των ανθυγιεινών μηνυμάτων που μπορεί να λαμβάνουν από τη “φούσκα” στην οποία ζουν, προπονούνται και αγωνίζονται. Τρίτον, δίνει στους αθλητές την άδεια να δουν τους εαυτούς τους πρώτα ως ανθρώπους και μετά ως αθλητές. Τέλος, και κάπως παράδοξα, τους απελευθερώνει στην πραγματικότητα να αγωνίζονται προς τους αθλητικούς τους στόχους με αφοσίωση, αυτοπεποίθηση και θάρρος και χωρίς αμφιβολίες, φόβο ή δισταγμό.

Οι αθλητικοί ψυχολόγοι εισαγάγουν πάντα αυτούς τους τρεις στόχους στη δουλειά τους με τους αθλητές για διάφορους λόγους. Πρώτον, οι στόχοι καθιστούν σαφείς τις προτεραιότητές των ψυχολόγων στη δουλειά τους. Δεύτερον, ελπίζουν ότι διευρύνει την οπτική των αθλητών σχετικά με τη δουλειά που θα κάνουνε και τους βοηθά να αναπροσαρμόσουν τις προτεραιότητές τους, αν χρειαστεί. Τρίτον, αυτοί οι τρεις στόχοι βοηθούν τους αθλητές να εντάξουν τις αθλητικές τους προσπάθειες στο ευρύτερο πλαίσιο της ζωής τους, ώστε να βλέπουν τον αθλητισμό ως μέρος της ζωής τους και όχι την ίδια τη ζωή. Τέλος, αυτό το πλαίσιο δείχνει στους αθλητές ότι αυτοί οι τρεις στόχοι μπορούν να λειτουργούν σε αρμονία και όχι σε αντιδιαστολή μεταξύ τους.

Η επίτευξη των αθλητικών στόχων μπορεί να έχει σημαντικό τίμημα όσον αφορά την προσωπική ανάπτυξη και την ψυχική υγεία, όπως προαναφέραμε. Ταυτόχρονα, αν οι αθλητές προσεγγίζουν την επιδίωξη των αθλητικών τους στόχων με θετική προοπτική και υγιή στάση, οι τρεις στόχοι που μόλις περιγράψαμε μπορούν να αλληλοϋποστηρίζονται, με αποτέλεσμα να είναι πιο επιτυχημένοι οι αθλητές, μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους και ένα πιο υγιές ψυχικά άτομο. Για παράδειγμα, αν ένας αθλητής αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, βελτιώσει την αυτοσυγκέντρωσή του και αναπτύξει την ικανότητα να ανταποκρίνεται θετικά στο άγχος του ανταγωνισμού υψηλού επιπέδου, θα γίνει πιο ανθεκτικός στις αγωνιστικές του προσπάθειες. Με τη σειρά της, αυτή η ανθεκτικότητα μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί σε άλλους τομείς της ζωής τους, όπως το σχολείο, η εργασία και οι σχέσεις, καθιστώντας τους έτσι καλύτερους ανθρώπους. Τέλος, αυτή η ανθεκτικότητα θα ενισχύσει την ψυχική τους υγεία, επειδή θα τους βοηθήσει να διαχειριστούν καλύτερα τις αναπόφευκτες προκλήσεις που τους παρουσιάζει η ζωή.

Εν κατακλείδι, βοηθώντας τους αθλητές να αγκαλιάσουν και τους τρεις αυτούς στόχους (είτε είστε αθλητικός ψυχολόγος, είτε ψυχικός προπονητής, είτε γονέας, είτε προπονητής, είτε συμπαίκτης), τους κάνετε ένα δώρο που θα συνεχίζει να του ωφελεί σε κάθε τομέα της ζωής τους και σε όλη τους τη ζωή