Κορωνοϊός και μετάλλαξη Όμικρον: Γιατί ανησυχούν οι επιστήμονες

Την ανησυχία της παγκόσμιας κοινότητας έχει προκαλέσει η νεοεμφανιζόμενη μετάλλαξη του κορωνοϊού, ή αλλιώς μετάλλαξη Όμικρον, τη στιγμή που οι εμβολιασμοί συνεχίζονται με ταχείς ρυθμούς και τα μέτρα πρόληψης επιστρέφουν. 

Η μετάλλαξη Όμικρον εντοπίστηκε αρχικά στη Νότια Αφρική και περιγράφηκε επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 26 Νοεμβρίου 2021. Από την αρχή της πανδημίας έχουν σημειωθεί 3 κύματα μόλυνσης στη χώρα, με το τρίτο να οφείλεται στην μετάλλαξη Δέλτα. Ωστόσο, η νέα έξαρση κρουσμάτων που καταγράφηκε τις τελευταίες μέρες συμπίπτει ακριβώς με την εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον. Κατά την πρώτη καταγραφή κρουσμάτων μετά τον εντοπισμό της, 136 άτομα βρέθηκαν θετικά στον ιό, ενώ ο αριθμός αυτός είχε ανέβει στα 1200 κρούσματα μέσα σε 10 μέρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 80% των κρουσμάτων εντοπίστηκε στην Gauteng, μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας, γεγονός που προφανώς ευνοεί τη διασπορά του ιού.

Ενδεικτική της κατάστασης είναι η τιμή του δείκτη “R”, ο οποίος δείχνει την ικανότητα μετάδοσης του ιού από ένα άτομο σε άλλο. Αν η τιμή αυτή ξεπεράσει το 1, τότε κάνουμε λόγο για εκθετική αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων. Πιο συγκεκριμένα, ο δείκτης R για την περιοχή της Gauteng ήταν 1,93, ενώ για την Νότια Αφρική συνολικά κυμάνθηκε στο 1,47. Η μετάλλαξη Όμικρον έχει ήδη εξαπλωθεί σε πάνω από 20 χώρες σε Ευρώπη, Αφρική και Αμερική, ενώ στην Ελλάδα το πρώτο κρούσμα εντοπίστηκε στις 2 Δεκεμβρίου στην Κρήτη.

Γιατί η μετάλλαξη Όμικρον διαφέρει από τα άλλα στελέχη του κορωνοϊού;

Η μετάλλαξη Όμικρον του κορωνοϊού,  (στέλεχος B.1.1.529) φέρει ένα σημαντικά μεγάλο αριθμό μεταλλάξεων, πάνω από 50, ξεπερνώντας τα μέχρι τώρα υπάρχοντα στελέχη. Περίπου 30 από τις μεταλλάξεις αυτές εντοπίζονται κυρίως στο τμήμα του γονιδιώματος του ιού το οποίο κωδικοποιεί την πρωτεΐνη-ακίδα, την οποία χρησιμοποιεί για να εισέλθει στα κύτταρα του οργανισμού μας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για έναν πολύ ασυνήθιστο συνδυασμό μεταλλαγών, οι οποίες είτε βοηθούν τον ιό να αποφεύγει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος είτε αυξάνουν τη μεταδοτικότητά του. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανό η μετάλλαξη Όμικρον να είναι σε θέση να διαφύγει από την ανοσολογική προστασία που προσφέρουν τα εμβόλια, αφού είναι κατασκευασμένα με βάση προηγούμενα στελέχη με διαφορετική πρωτεΐνη- ακίδα.

Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός μεταλλάξεων εντοπίζεται σε μια περιοχή του ιού την οποία χρησιμοποιεί για να προσδένεται στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι το στέλεχος Βήτα φέρει μία μετάλλαξη στην περιοχή αυτή, το στέλεχος Δέλτα φέρει δύο, ενώ το στέλεχος Όμικρον φέρει πάνω από 15 μεταλλάξεις. Τα αντισώματα του οργανισμού μπορούν και προσδένονται στην περιοχή, εμποδίζοντας έτσι τον ιό από το να εισέλθει στον οργανισμό, γεγονός στο οποίο βασίζονται τα εμβόλια που έχουν κυκλοφορήσει ως τώρα. Είναι λογικό, λοιπόν, πως μεταλλάξεις που επηρεάζουν την πρόσδεση των αντισωμάτων στον ιό ενδεχομένως επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Η ακριβής προέλευση της μετάλλαξης Όμικρον δεν είναι σίγουρη, ωστόσο ο ιολόγος δρ.  Daniel Griffin δήλωσε ότι μάλλον έχει προέλθει από μη εμβολιασμένο άτομο με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο, ο ιός θα είχε παραπάνω από το συνηθισμένο χρόνο μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό για να αναπτύξει αντοχή στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Προς το παρόν η επιστημονική κοινότητα έχει περιορισμένα δεδομένα σχετικά με την μετάλλαξη Όμικρον, όμως με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία φαίνεται αρκετά ανησυχητικό το γεγονός ότι καταφέρνει να αποφεύγει τις επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η μετάλλαξη Όμικρον είναι πιο μεταδοτική από τις άλλες;

Σύμφωνα με ειδικούς στη δημόσια υγεία και τη μικροβιολογία από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, πλήθος των μεταλλάξεων που φέρει το νέο στέλεχος συνάδουν με την υψηλότερη μεταδοτικότητα του ιού. Πολλές από αυτές έχουν εντοπιστεί και σε παρελθοντικές μεταλλάξεις και είναι γνωστό ότι συνδέονται με την ικανότητα διαφυγής του ιού από το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων. Ωστόσο, παραμένει ακόμα άγνωστη η λειτουργία αρκετών από τις νεοεμφανιζόμενες μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό του ιού, ενώ δεν υπάρχουν και επαρκή δεδομένα σχετικά με το πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια ενάντια στη μετάλλαξη Όμικρον. Σε κάθε περίπτωση, ο μαζικός εμβολιασμός πρέπει να συνεχιστεί για την προστασία της παγκόσμιας κοινότητας από τον κορωνοϊό.