Συνολικά, ένα παιδί θα περάσει το 40% της παιδικής του ηλικίας να κοιμάται, κατά τη διάρκεια αυτή αυξάνεται η αιμάτωση των μυών, αποκαθίσταται η ενέργεια, γίνεται επιδιόρθωση των ιστών και απελευθερώνονται αυξητικές ορμόνες.

Πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι τα 7χρονα παιδιά που έπαιρναν λιγότερη από τη συνιστώμενη ποσότητα ύπνου κατά τη διάρκεια της νηπιακής και προσχολικής ηλικίας είχαν περισσότερες δυσκολίες στην προσοχή, τον συναισθηματικό έλεγχο, τη συλλογιστική και την επίλυση προβλημάτων, ενώ παρουσίαζαν και προβλήματα συμπεριφοράς.

Τι προκαλεί τα προβλήματα ύπνου στα παιδιά;

Υπάρχουν διάφορες αιτίες των προβλημάτων ύπνου στα παιδιά που μπορεί να αφορούν συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες, όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση στα μωρά και οι νυχτερινοί τρόμοι σε πολύ μικρά παιδιά ή νήπια.

Καθώς τα παιδιά πλησιάζουν στη σχολική ηλικία, ο κακός ύπνος μπορεί να είναι αποτέλεσμα ιατρικών προβλημάτων, όπως οι διευρυμένες αδενοειδείς εκβλαστήσεις που προκαλούν αποφρακτική άπνοια ύπνου, η αλλεργική ρινίτιδα και η κατάκλιση. Ενώ προβλήματα όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και ο αυτισμός είναι επίσης γνωστό ότι συνδέονται με διαταραγμένο ύπνο, ενώ το άγχος μπορεί επίσης να αποτελεί σημαντική υποκείμενη αιτία. Τα προβλήματα ύπνου μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα μεγαλύτερα παιδιά.

Στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους, το σύνδρομο καθυστερημένης φάσης ύπνου (DSPS), η υπερβολική χρήση ψηφιακών μέσων και η κακή ρουτίνα του ύπνο είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στα προβλήματα ύπνου.

Ποια είναι η σημασία της ρουτίνας του ύπνου;

Τα καλά νέα είναι ότι η ευαισθητοποίηση και η έρευνα σχετικά με τον διαταραγμένο ύπνο αυξάνονται και τα περισσότερα προβλήματα ύπνου στα παιδιά μπορούν να επιλυθούν με την αλλαγή παγιωμένων συμπεριφορών, όπως η ρουτίνα του ύπνου.

Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του κακού ύπνου και της αυξημένης χρήσης ψηφιακών μέσων μεταξύ των παιδιών και των εφήβων. Μια πρόσφατη δημοσίευση στο Pediatrics, προτείνει ότι οι πιθανοί μηχανισμοί του κακού ύπνου είναι:

• η χρονική μετατόπιση (δηλαδή ο χρόνος που αφιερώνεται στις οθόνες αντικαθιστά τον χρόνο που αφιερώνεται στον ύπνο)
• η ψυχολογική διέγερση λόγω του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης
• το φως που εκπέμπεται από τις συσκευές και επηρεάζει τον κιρκάδιο ρυθμό (το ρολόι του σώματός μας)

Πώς να αντιμετωπίστε την αιτία των προβλημάτων ύπνου των παιδιών;

Το αν ο κακός ύπνος ως παιδί μεταφράζεται σε αϋπνία ως ενήλικας εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία.

Για ιατρικά προβλήματα όπως η άπνοια ύπνου και η κατάκλιση, μόλις αντιμετωπιστεί η βασική αιτία, ο ύπνος βελτιώνεται.

Οι καλύτερες πρακτικές ύπνου θα βοηθήσουν όταν ευθύνεται η κακή υγιεινή του ύπνου. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι σε καταστάσεις όπως η ΔΕΠΥ, ο αυτισμός, το άγχος και η κατάθλιψη, τα προβλήματα ύπνου μπορεί να επιμένουν και στην ενήλικη ζωή. Θα συνιστούσαμε να αναζητήσετε βοήθεια από εξειδικευμένο ψυχίατρο ή παιδίατρο για τη θεραπεία τέτοιου είδους καταστάσεων.

Πρέπει να δώσετε στο παιδί σας μελατονίνη;

Η μελατονίνη παράγεται στον εγκέφαλο όταν σκοτεινιάζει – για να μας βοηθήσει να κοιμηθούμε. Υψηλά επίπεδα αυτής της ορμόνης παράγονται τη νύχτα και χαμηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ανεπάρκεια μελατονίνης μπορεί να διαταράξει το ρολόι του σώματος, γι’ αυτό και συχνά χρησιμοποιούνται συμπληρώματα για την ανακούφιση προβλημάτων όπως η αϋπνία.

Η μελατονίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των δυσκολιών με τον ύπνο ή τη διατήρηση του ύπνου. Είναι γνωστό ότι ωφελεί τα παιδιά με ΔΕΠΥ, αυτισμό και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές ή προβλήματα όρασης, καθώς τα παιδιά αυτά μπορεί να μην παράγουν αρκετή μελατονίνη ή να την παράγουν πολύ αργά.

Η μελατονίνη είναι ένα φάρμακο που χορηγείται μόνο με ιατρική συνταγή και δεν υπάρχουν δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια σε μακροχρόνια χρήση. Λέγεται ότι είναι ασφαλής για βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη χρήση – δηλαδή μέχρι 18 μήνες περίπου. Ενώ η μελατονίνη φαίνεται να είναι ασφαλής, δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με τη συνήθη χρήση της σε υγιή παιδιά.

Πώς να βελτιώσετε τον ύπνο των παιδιών σας;

Μην υποτιμάτε τη δύναμη της αυτοβοήθειας όταν πρόκειται να προσαρμόσετε τη συμπεριφορά και το περιβάλλον του παιδιού σας για να βελτιώσετε τον ύπνο του. Συνιστάται:

1. Αποφύγετε τον ύπνο μικρής διάρκειας κατά τη διάρκεια της ημέρας
2. Η ώρα του δείπνου πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο ώρες πριν από την ώρα του ύπνου
3. Καθιερώστε μια προβλέψιμη και ηρεμιστική ρουτίνα ύπνου (δηλαδή τις ίδιες τελετουργίες που οδηγούν στον ύπνο)
4. Η ρουτίνα του ύπνου δεν πρέπει να διαρκεί περισσότερο από μία ώρα
5. Περιορίστε την έκθεση στο φως και αποφύγετε την οθόνη για τουλάχιστον μία ώρα πριν από τον ύπνο
6. Τα παιδιά θα πρέπει να κοιμούνται στα δικά τους κρεβάτια
7. Τα υπνοδωμάτια πρέπει να είναι σκοτεινά, ήσυχα και όχι πολύ ζεστά
8. Καθιερώστε μια προβλέψιμη και ηρεμιστική ρουτίνα πριν τον ύπνο (δηλαδή τις ίδιες τελετουργίες που οδηγούν στον ύπνο)

Αρχικά, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχει υποκείμενη ιατρική αιτία για το πρόβλημα ύπνου και στη συνέχεια εφαρμόστε μια υγιής ρουτίνα ύπνου. Υπάρχει μεγάλη βοήθεια στο διαδίκτυο καθώς και μέσω κλινικών ύπνου, ενώ για τα μικρότερα παιδιά ο παιδίατρος μπορεί να σας δώσει συμβουλές.