Φθαλικές ενώσεις: Τι είναι, πού τις συναντάμε και τι επιπτώσεις έχουν στην υγεία μας;

Τα τελευταία χρόνια, αρκετές μελέτες έχουν ρίξει φως στους τρόπους με τους οποίους ορισμένες χημικές ουσίες επηρεάζουν αρνητικά την υγεία. Μια από αυτές τις κατηγορίες χημικών ουσιών, που έχουν προκαλέσει ανησυχία για τη δημόσια υγεία, είναι οι φθαλικές ενώσεις.(Σε ποιους κινδύνους οδηγεί η έκθεση σε φθαλικές ενώσεις κατά την εγκυμοσύνη;)

Το 2003, το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ ανέφερε πως η έκθεση στις φθαλικές ενώσεις ήταν ευρέως διαδεδομένη μέσω των τροφίμων και ποτών στον πληθυσμό. Εκτός όμως από την έκθεση στις ενώσεις αυτές μέσω της διατροφής, είναι επίσης πιθανή η εισπνοή τους καθώς και η απορρόφηση αυτών μέσω του δέρματος. (Διαβάστε επίσης: Βρέθηκαν επιβλαβείς ουσίες σε fast food)

Η έκθεση σε φθαλικές ενώσεις έχει συνδεθεί με μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων:

• των αναπαραγωγικών προβλημάτων
• του άσθματος
• της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας
•  των νευροαναπτυξιακών προβλημάτων
• του καρκίνου του μαστού

Παρόλο που έχει εφαρμοστεί νομοθεσία για τον περιορισμό ορισμένων φθαλικών ενώσεων σε παιδικά προϊόντα, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης του καταναλωτή σχετικά με την παρουσία των φθαλικών ενώσεων σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση.

Μια μελέτη, που διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου George Washington νωρίτερα το 2022, εντόπισε την παρουσία 10 δυνητικά επιβλαβών χημικών ουσιών σε δείγματα γρήγορου φαγητού (fast food) από δημοφιλή καταστήματα στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, στο 81% των δειγμάτων εντοπίστηκε το φθαλικό άλας DnBP, ενώ το 86% αυτών περιείχε έναν πλαστικοποιητή αντικατάστασης, που ονομάζεται DEHT και χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των φθαλικών ενώσεων.

Το γεγονός αυτό υποδεικνύει πως υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης γρήγορου φαγητού και των συγκεντρώσεων των φθαλικών ενώσεων στο σώμα των ανθρώπων.

Τι είναι οι φθαλικές ενώσεις;

Οι φθαλικές ενώσεις είναι μια ομάδα χημικών ουσιών, οι οποίες χρησιμοποιούνται κυρίως για να προσδώσουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στα πλαστικά. Συχνά αναφέρονται και ως πλαστικοποιητές.

Εκατοντάδες προϊόντα, όπως δάπεδα βινυλίου, λιπαντικά έλαια και προϊόντα προσωπικής περιποίησης (σαμπουάν, σπρέι μαλλιών, κλπ), περιέχουν φθαλικές ενώσεις. Ορισμένες φθαλικές ενώσεις βρίσκονται επίσης σε πλαστικά πολυβινυλοχλωριδίου (PVC), τα οποία χρησιμοποιούνται για την κατασκευή προϊόντων όπως οι πλαστικές συσκευασίες των τροφίμων.

Πώς φτάνουν οι φθαλικές ενώσεις στα τρόφιμα;

Οι φθαλικές ενώσεις δεν προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα, αλλά προστίθενται σε πολλά από τα προϊόντα (ιμάντες μεταφοράς, γάντια χειρισμού τροφίμων, πλαστικές συσκευασίες) που χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία και συσκευασία των τροφίμων. Ως εκ τούτου, οι ουσίες αυτές μπορούν να μεταναστεύσουν και να εισέλθουν στα τρόφιμα που έρχονται σε επαφή μαζί τους.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω ανησυχίας για τις αρνητικές επιπτώσεις των φθαλικών ενώσεων στην υγεία άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι πλαστικοποιητές αντικατάστασης, χημικές ουσίες οι οποίες κάνουν τα πλαστικά πιο εύπλαστα, αλλά μπορούν επίσης να εισέλθουν στα τρόφιμα.

Στα πλαίσια της προαναφερθείσας μελέτης, διαπιστώθηκε πως οι φθαλικές ενώσεις και οι πλαστικοποιητές αντικατάστασης εισέρχονταν κυρίως σε προϊόντα που περιείχαν κρέας. Μια πιθανή εξήγηση για αυτό, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι το γεγονός πως οι χημικές αυτές ουσίες έλκονται από το λίπος.

Με ποιες αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία συνδέονται οι φθαλικές ενώσεις;

Υπάρχουν πολλά επιστημονικά στοιχεία από μελέτες που συνδέουν την έκθεση σε φθαλικές ενώσεις με διάφορες αρνητικές επιπτώσεις, όπως:

• αναπαραγωγικά προβλήματα, κυρίως στους άνδρες
• νευροαναπτυξιακά προβλήματα στα παιδιά, όπως προβλήματα με τη μάθηση, την προσοχή και τη μνήμη.

Παρόλα αυτά, οι πιθανές επιπτώσεις των πλαστικοποιητών αντικατάστασης που εντοπίστηκαν επίσης σε δείγματα γρήγορου φαγητού, στα πλαίσια της μελέτης, δεν έχουν διερευνηθεί με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστή η επίδρασή τους στην ανθρώπινη υγεία μακροπρόθεσμα.

Με ποιο τρόπο θα μπορούσε κάποιος να μειώσει την έκθεσή του στις φθαλικές ενώσεις;

Η προστασία από την έκθεση σε φθαλικές ενώσεις ή πλαστικοποιητές αντικατάστασης είναι αρκετά δύσκολη, καθώς παρόλο που μερικά προϊόντα αναγράφουν στη συσκευασία τους πως δεν περιέχουν τις ενώσεις αυτές, έχει αποδειχθεί σε αρκετές περιπτώσεις πως αυτό δεν αληθεύει.

Δεδομένων των αποτελεσμάτων της μελέτης, πως η πλειοψηφία των χημικών αυτών ουσιών βρίσκεται σε προϊόντα κρέατος στο γρήγορο φαγητό, ένα καλό μέτρο προστασίας θα μπορούσε να είναι η αποφυγή της κατανάλωσης γρήγορου φαγητού ή η προτίμηση προϊόντων που δεν περιέχουν κρέας.

Οι φθαλικές ενώσεις και οι πλαστικοποιητές βρίσκονται επίσης σε πολλά προϊόντα προσωπικής φροντίδας και οικιακής χρήσης. Επομένως, ενέργειες όπως η προτίμηση προϊόντων που δεν περιέχουν άρωμα και η αποφυγή του ζεστάματος φαγητού σε πλαστικά δοχεία θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν στη μείωση της έκθεσης στις χημικές αυτές ουσίες.

Ωστόσο, είναι αρκετά δύσκολο για έναν άνθρωπο να αποφύγει πλήρως την καθημερινή έκθεση στις φθαλικές ενώσεις, και γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η θέσπιση περιοριστικών μέτρων για τη χρήση των ουσιών αυτών σε παγκόσμιο επίπεδο.