Αυτισμός: Γιατί τα κορίτσια εκδηλώνουν συμπτώματα αργότερα από τα αγόρια;

Γιατί ο αυτισμός τείνει να εμφανίζεται αργότερα στα κορίτσια, και πώς επηρεάζει το γεγονός αυτό τη διάγνωση και τη θεραπεία του; Μια επιστημονική ομάδα διεξήγαγε έρευνα στο University College London προκειμένου να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα. Τα ευρήματα της έρευνας μπορεί να είναι πρωτοφανή, αλλά συνάδουν με τις θεωρίες του Asperger, ο οποίος ήταν ο πρώτος που περιέγραψε το φάσμα της διαταραχής του αυτισμού. Κατά την διάρκεια της έρευνας, οι επιστήμονες συγκέντρωσαν στοιχεία από τα ίδια άτομα στην πορεία του χρόνου. Διαπίστωσαν έπειτα ότι ενώ τα αγόρια τείνουν να εμφανίζουν σταθερά και παρόμοια χαρακτηριστικά κατά την εφηβεία, τα κορίτσια εκδηλώνουν τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά κατά την εφηβεία αλλά και την προεφηβεία τους. Τα στοιχεία αυτά πιθανώς εξηγούν το γιατί τα αγόρια διαγιγνώσκονται νωρίτερα με διαταραχή αυτιστικού φάσματος, και το αν οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διάγνωση είναι μεροληπτικές.

Είναι δύσκολο να διαγνωσθεί ο αυτισμός; 

Ο αυτισμός δεν θεωρείται η ευκολότερη διαταραχή στη διάγνωση. Δεν υπάρχει ακριβής βιοδείκτης για τον αυτισμό, όπως υπάρχει σε μερικές σωματικές διαταραχές. Για παράδειγμα, η διάγνωση του αυτισμού δεν γίνεται με εγκεφαλογράφημα ή εξετάσεις αίματος, αλλά απαιτεί εξονυχιστική εξέταση από ειδικό ψυχικής υγείας. Αντίθετα, πρέπει να πληρούνται ορισμένα κριτήρια, τα οποία περιλαμβάνουν ένα σύνολο διακριτών συμπεριφορών και χαρακτηριστικών που η επιστημονική κοινότητα έχει κρίνει ότι αντικατοπτρίζουν τη διαταραχή αυτιστικού φάσματος. Τα χαρακτηριστικά αυτά έγκεινται κυρίως σε δυσκολία στην κοινωνικοποίηση και στην εύκολη μετάβαση από μια συγκεντρωμένη στιγμή σε μια πιο ανέμελη, καθώς και στην υπερβολική απόκριση σε εξωτερικά ερεθίσματα, όπως το έντονο φως και οι θόρυβοι. Ο αυτισμός δεν είναι μια κατάσταση άσπρου-μαύρου, αντίθετα είναι μια πολυδιάστατη διαταραχή με ευρύ φάσμα, γι’ αυτό και δεν υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ των ατόμων που έχουν αυτισμό και των ατόμων που δεν έχουν. Όμως, ακόμα και αν τα συμπτώματα του αυτισμού δεν εμφανίζονται σε αρκετό βαθμό ώστε να γίνει η διάγνωση, είναι ενδεικτικά άλλων καταστάσεων, όπως κοινωνικό άγχος ή ανορεξία.

Η έρευνα που επιβεβαιώνει τη θεωρία του Asperger

Η ερευνητική ομάδα εξέτασε την εμφάνιση των χαρακτηριστικών του αυτισμού στον γενικό πληθυσμό, όχι μόνο όσους ανήκουν στο άκρο του φάσματος. Παιδιά και έφηβοι εξετάστηκαν από τους ειδικούς για την εκδήλωση των χαρακτηριστικών αυτών στις ηλικίες των 7,10,13 και 16 ετών. Τα αγόρια που τα εκδήλωναν από την ηλικία των 7 ετών συνέχισαν να εμφανίζουν τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του αυτισμού μέχρι και τα 16 έτη. Στον αντίποδα, τα κορίτσια εμφάνισαν σημαντική αύξηση ως προς τα προβλήματα κοινωνικοποίησής τους από τα 10 μέχρι τα 16 έτη. 

Το εύρημα αυτό αποτέλεσε έκπληξη για τους ερευνητές, καθώς ο Asperger είχε διατυπώσει πριν αρκετές δεκαετίες τη θεωρία ότι τα κορίτσια με αυτισμό τείνουν να καμουφλάρουν τα συμπτώματά του μέχρι να μεγαλώσουν. Είχε επίσης παρατηρήσει ότι οι διαγνώσεις  διαταραχής αυτιστικού φάσματος ήταν σαφώς λιγότερες στα κορίτσια, πιθανότατα επειδή δεν εμφανίζουν χαρακτηριστικά του αυτισμού μέχρι και την εφηβεία. Η θεωρία του δεν είχε ελεγχθεί ποτέ στην πράξη ως τώρα, γι’ αυτό και τα ευρήματα αυτά θεωρούνται μοναδικά στο είδος τους προς το παρόν.

Πιθανές παγίδες στη διάγνωση

Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα διαγνωστικά κριτήρια του αυτισμού μεροληπτούν υπέρ των αρσενικών. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι έρευνες εστιάζουν κυρίως σε αγόρια και άντρες, επομένως τα κριτήρια διάγνωσης αντικατοπτρίζουν μόνο τον αντρικό πληθυσμό, γεγονός που ενισχύει την έρευνα γύρω τους και ούτω καθεξής. Επιπλέον, πιθανολογείται ότι τα κορίτσια εκφράζουν τα χαρακτηριστικά του αυτισμού με διαφορετικό και πιο ήπιο τρόπο από τα αγόρια. Για παράδειγμα, ένα κοινό χαρακτηριστικό του αυτισμού μεταξύ των δύο φύλων είναι το υπέρμετρο ενδιαφέρον για ένα συγκεκριμένο θέμα. Αυτό που διαφοροποιείται όμως είναι η φύση του εκάστοτε θέματος, αφού τα κορίτσια συνήθως αποκτούν ενδιαφέροντα περισσότερο κοινωνικά και λιγότερο τεχνικά. Αρκετά κορίτσια παρουσιάζουν πολύ συνηθισμένα και στερεοτυπικά ενδιαφέροντα, όπως τα ζώα ή η μόδα, γεγονός που δεν προβληματίζει για την παρουσία αυτισμού και μπορεί να καθυστερήσει τη διάγνωση ακόμα και χρόνια. Για την εξήγηση του παραπάνω γεγονότος, οι ειδικοί θεωρούν πως η ραγδαία εμφάνιση των χαρακτηριστικών του αυτισμού στις ηλικίες 10 με 16 ετών οφείλεται στον κοινωνικό περίγυρο. Συγκεκριμένα, κατά τη μετάβαση από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο κοινωνικός περίγυρος ξεκινά να έχει υπερβολικές απαιτήσεις από τα έφηβα κορίτσια, με αποτέλεσμα εκείνες να δυσκολεύονται να ανταποκριθούν.

Η υποστήριξη είναι πάντα αναγκαία

Αν και το επόμενο βήμα φαντάζει να είναι η αλλαγή των διαγνωστικών κριτηρίων ώστε να αντανακλούν και τη συμπεριφορά κοριτσιών με αυτισμό, δεν είναι τόσο απλό, λόγω του μεγάλου εύρους που παρουσιάζει η διαταραχή αυτιστικού φάσματος. Οι ειδικοί συνιστούν πως ο ιδανικός τρόπος είναι να διατηρηθεί στη βάση της η διαγνωστική μέθοδος, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνονται τα συμπτώματα του αυτισμού (π.χ. η δυσκολία στην επικοινωνία) σε κορίτσια και γυναίκες, ειδικά όταν έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης.

Τα άτομα με διαταραχή αυτιστικού φάσματος μπορούν να έχουν εξαιρετικές δεξιότητες, αρκεί να βρεθούν σε ένα περιβάλλον που τους προσφέρει κατανόηση και τη δυνατότητα να τις εκφράσουν. Η έγκαιρη διάγνωση πριν την έναρξη της εφηβείας, κυρίως στα κορίτσια, είναι σημαντική ώστε να προσφερθεί η ανάλογη στήριξη στα άτομα αυτά. Τέλος ,το πιο σημαντικό για τους ειδικούς ψυχικής υγείας είναι το να εξετάζουν πολυδιάστατα τον κάθε άνθρωπο και να μην τους κατηγοριοποιούν με απόλυτο τρόπο.