Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: Τι είναι και πώς θεραπεύεται;

Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να μην έχουν κανένα σεβασμό για τους άλλους και μπορούν να τους βλάψουν χωρίς καμία μεταμέλεια ή αίσθημα ενοχής. Όταν αυτή η συμπεριφορά είναι διάχυτη, ένα άτομο μπορεί να έχει μια χρόνια κατάσταση ψυχικής υγείας γνωστή ως αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Μερικές φορές τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας αποκαλούνται “κοινωνιοπαθείς“.

Πώς ορίζεται ένας κοινωνιοπαθής;

Οι άνθρωποι με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν εξαπάτηση ή χειραγώγηση για να αποκτήσουν ό,τι θέλουν, όπως εξουσία ή χρήματα. Μπορεί να εξαπατούν ανθρώπους και να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο και μπορεί να κλέβουν ή να χρησιμοποιούν επιθετική συμπεριφορά για να επιτύχουν τις επιθυμίες τους. Ακόμα και όταν συλλαμβάνονται, δεν δείχνουν καμία λύπη ή ενοχή. Τους λείπει η αίσθηση της ενσυναίσθησης και δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τους τα συναισθήματα των άλλων χωρίς βοήθεια. Έχουν επίσης την τάση να ενεργούν παρορμητικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε συλλήψεις και φυλάκιση.

Υπάρχει ένας κοινός μύθος στη λαϊκή κουλτούρα ότι οι “κοινωνιοπαθείς” τείνουν να είναι επιτυχημένοι, χαρισματικοί άνθρωποι που κατέχουν θέσεις εξουσίας. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν κοινωνιοπαθείς υψηλής λειτουργικότητας, αλλά δεν αποτελούν τον κανόνα. Ενώ τα χαρακτηριστικά της διαδρομής των κοινωνιοπαθών μπορεί να περιλαμβάνουν την πειστικότητα ή τη γοητεία, οι περισσότεροι άνθρωποι με τη διαταραχή θα παλέψουν με την ανευθυνότητα. Είναι λιγότερο πιθανό να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες απασχόλησης, λιγότερο πιθανό να πληρώσουν τους λογαριασμούς εγκαίρως και διατρέχουν υψηλό κίνδυνο φυλάκισης λόγω παρορμητικής συμπεριφοράς. Είναι επίσης πιθανό να έχουν μικρότερο προσδόκιμο ζωής λόγω παρορμητικών συμπεριφορών όπως η κατάχρηση ουσιών και η εγκληματική δραστηριότητα.

Ποιες είναι οι αιτίες της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας;

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η γενετική παίζει κάποιο ρόλο, καθώς η ύπαρξη γονέα με τη διαταραχή θέτει κάποιον σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Έρευνες σε υιοθετημένα παιδιά γονέων με τη διαταραχή δείχνουν ότι το περιβάλλον μπορεί επίσης να αποτελεί παράγοντα, όπως όταν τα παιδιά δέχονται κακή πειθαρχία, έχουν αρνητικά πρότυπα ή δεν διδάσκονται να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων. Τα παιδιά ενός αλκοολικού γονέα διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο.

Τα παιδιά που έχουν διαταραχή συμπεριφοράς ή διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας πριν από την ηλικία των 10 ετών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας ως ενήλικες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα παιδιά με διαταραχή συμπεριφοράς που κακοποιούνται ή παραμελούνται. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το 25% των κοριτσιών και το 40% των αγοριών με διαταραχή συμπεριφοράς θα έχουν αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας ως ενήλικες.

Η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας εμφανίζεται περίπου στο 3% του πληθυσμού. Η διαταραχή εμφανίζεται στους άνδρες 6 φορές συχνότερα από ό,τι στις γυναίκες. Το 80% των ατόμων με τη διαταραχή θα έχουν αναπτύξει συμπτώματα μέχρι την ηλικία των 11 ετών.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας;

Τα πιο συνηθισμένα σημάδια της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας είναι η έλλειψη σεβασμού για τα δικαιώματα των άλλων και ένα εκτεταμένο μοτίβο παραβίασής τους.

Για να λάβει διάγνωση αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας, ένα άτομο πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Επανειλημμένες παράνομες πράξεις
• Ψεύδεται ή εξαπατά τους άλλους για κέρδος ή ευχαρίστηση
• Ενεργεί παρορμητικά
• Επανειλημμένες σωματικές συμπλοκές ή επιθέσεις
• Αδιαφορία για την ασφάλεια του εαυτού του ή των άλλων
• Ανευθυνότητα στην εργασία ή στις οικονομικές υποχρεώσεις
• Έλλειψη μεταμέλειας όταν κακομεταχειρίζεται άλλους

Σε ποια ηλικία μπορεί να διαγνωστεί η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας;

Ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον 18 ετών για να λάβει διάγνωση αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας. Πρέπει επίσης να υπάρχουν αποδείξεις ότι πληρούσε τις προϋποθέσεις για τη διάγνωση της διαταραχής συμπεριφοράς πριν από την ηλικία των 15 ετών, καθώς πολλά από τα συμπτώματα των δύο διαταραχών είναι παρόμοια. Η διάγνωση της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας δεν θα δοθεί επίσης εάν οι συμπεριφορές συμβαίνουν λόγω των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας ή της διπολικής διαταραχής.

Υπάρχει θεραπεία για την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας;

Η θεραπεία για την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να αποδειχθεί πρόκληση. Επειδή τα συμπτώματα της διαταραχής κορυφώνονται στις αρχές της δεκαετίας των ’20, οι άνθρωποι μπορεί να διαπιστώσουν ότι τα συμπτώματα βελτιώνονται μόνα τους καθώς το άτομο φτάνει στα 40 του χρόνια και μετά.

Η ψυχοθεραπεία είναι συνήθως η θεραπεία που συνιστάται για την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Ένας θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να διαχειριστεί αρνητικές συμπεριφορές και να αναπτύξει διαπροσωπικές δεξιότητες που μπορεί να του λείπουν. Συχνά ο πρώτος στόχος είναι απλώς να μειωθούν οι παρορμητικές συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν σε σύλληψη ή σωματική βλάβη. Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να είναι μια χρήσιμη επιλογή για την εκπαίδευση των μελών της οικογένειας και τη βελτίωση της επικοινωνίας, ενώ η ομαδική θεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει όταν περιορίζεται σε άτομα με τη διαταραχή.

Κανένα φάρμακο δεν έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ για τη θεραπεία της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί μερικές φορές να συνταγογραφηθεί για να βοηθήσει στη μείωση των επιθετικών ή παρορμητικών συμπεριφορών. Τα φάρμακα μπορεί να περιλαμβάνουν σταθεροποιητές της διάθεσης ή αντικαταθλιπτικά.

Η θεραπεία θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζει τυχόν συνυπάρχουσες διαταραχές, οι οποίες συχνά περιλαμβάνουν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας, οριακή διαταραχή προσωπικότητας και διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων, όπως διαταραχή τυχερών παιχνιδιών ή σεξουαλικές διαταραχές. Επειδή η πλειονότητα των ατόμων με αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας θα έχει επίσης διαταραχή κατάχρησης ουσιών, το άτομο μπορεί να χρειαστεί να ολοκληρώσει την αποτοξίνωση ως πρώτο βήμα της θεραπείας, με την κατάχρηση ουσιών και τη διαταραχή της προσωπικότητας να αντιμετωπίζονται στη συνέχεια ταυτόχρονα.

Πώς μπορείτε να αντιμετώπισετε ένα αγαπημένο πρόσωπο που έχει αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας;

Εάν έχετε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, είναι σύνηθες να αισθάνεστε απογοητευμένοι. Το να θυμάστε ότι η έλλειψη μεταμέλειας ή ενσυναίσθησης είναι σύμπτωμα της πάθησης μπορεί να σας βοηθήσει να θέσετε ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να βελτιωθεί. Με τη θεραπεία, ορισμένοι άνθρωποι με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας μαθαίνουν να δημιουργούν θετικές σχέσεις, να είναι πιο υπεύθυνοι και να σέβονται τα όρια των άλλων. Άλλοι όχι, και τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να σκεφτούν πώς θέλουν να ανταποκριθούν σε αυτή την πρόκληση. Ένα ενδιαφέρον γεγονός είναι ότι τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας που είναι παντρεμένα τείνουν να βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου σε σύγκριση με τα ανύπαντρα άτομα.

Εάν έχετε ένα αγαπημένο πρόσωπο με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, βεβαιωθείτε ότι δίνετε προτεραιότητα και στη δική σας υγεία και ασφάλεια – τα μέλη της οικογένειας συχνά βρίσκουν χρήσιμο να συμμετέχουν οι ίδιοι σε ατομική συμβουλευτική για να βοηθηθούν στη διαχείριση των συναισθημάτων και να μάθουν να θέτουν τα κατάλληλα όρια με το μέλος της οικογένειας.

Αν νομίζετε ότι μπορεί να πάσχετε από αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας ή έχετε κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο που πάσχει, μη διστάσετε να απευθυνθείτε στο γιατρό σας ή σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μπορούν να σας παράσχουν πληροφορίες και να σας συνδέσουν με τους κατάλληλους πόρους για να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε αυτή την πρόκληση.