Αϋπνία ηλικιωμένων: Αν θεραπευτεί αποτρέπεται η κατάθλιψη

Τα ευρήματα μιας πρόσφατης μελέτης υποδηλώνουν ότι η θεραπεία της αϋπνίας σε ηλικιωμένους μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση κατάθλιψης. Οι ασθενείς υποβλήθηκαν είτε σε 2 μήνες γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας για την αϋπνία (CBT-I) είτε σε θεραπεία εκπαίδευσης ύπνου (SET) για να διαπιστωθεί εάν η CBT-I είχε τη δυνατότητα να αποτρέψει τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Υπάρχουν διάφορα συμπτώματα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής , όπως καταθλιπτική διάθεση, απώλεια ενδιαφέροντος για ευχάριστες δραστηριότητες, δυσκολία συγκέντρωσης, σκέψεις αναξιότητας ή ενοχής, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας, κόπωση, διαταραχές ύπνου, απρογραμμάτιστη απώλεια/αύξηση βάρους ή αλλαγή στην όρεξη και επιβραδυνόμενη ή ταραγμένη κίνηση.

Πώς σχετίζεται ο ύπνος με την κατάθλιψη;

Τόσο η αϋπνία (δυσκολία να κοιμηθείς, να παραμείνεις στον ύπνο ή/και να ξυπνήσεις πολύ νωρίς) όσο και η υπερυπνία (υπερβολικός ύπνος) είναι συχνές σε κάποιον που πάσχει από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Ειδικότερα, η αϋπνία διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικής διαταραχής. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς μια μελέτη αποκάλυψε ότι πάνω από το 70% των ενηλίκων άνω των 65 ετών ανέφεραν τουλάχιστον ένα σύμπτωμα αϋπνίας.

Η θεραπεία της αϋπνίας μπορεί να θεωρηθεί τρόπος πρόληψης της κατάθλιψης;

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η θεραπεία της αϋπνίας σε ασθενείς που πάσχουν τόσο από αϋπνία όσο και από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει τόσο τον ύπνο όσο και τη διάθεσή τους. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη που διεξήχθη στην Αυστραλία, οι συμμετέχοντες στη μελέτη με αϋπνία και μείζονα καταθλιπτική διαταραχή έλαβαν θεραπεία με γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για την αϋπνία (CBT-I). Η CBT-I είναι ένα συγκεκριμένο σύνολο εργαλείων που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν μόνο την αϋπνία τους και διαφέρει από άλλους τομείς όπου χρησιμοποιούνται συνήθως γνωστικές και συμπεριφορικές στρατηγικές στη θεραπεία, όπως η κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει ότι οι στρατηγικές που μπορεί να μάθει κάποιος όταν λαμβάνει CBT για την κατάθλιψη δεν θα βοηθούσαν τους ασθενείς με αϋπνία. Παρά το γεγονός ότι έλαβαν μόνο θεραπεία με επίκεντρο την αϋπνία, το 61% των συμμετεχόντων στη μελέτη που είχαν λάβει CBT-I από έναν ειδικό στη συμπεριφορική ιατρική του ύπνου ένιωσαν καλύτερα και πολλά συμπτώματα της κατάθλιψής τους βελτιώθηκαν – τόσο πολύ ώστε η μείζων καταθλιπτική διαταραχή τους θεωρήθηκε ότι βρίσκεται σε ύφεση.

Πιο συγκεκριμένα στην τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή συμμετείχαν 291 ενήλικες ηλικίας άνω των 60 ετών (μέση ηλικία 70,1 έτη [τυπική απόκλιση 6,7]) που είχαν διαγνωστεί με διαταραχή αϋπνίας χωρίς μείζονα κατάθλιψη ή συμβάντα υγείας κατά το προηγούμενο έτος. Οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν στην ομάδα CBT-I (n = 156) ή στην ομάδα SET (n = 135) για να υποβληθούν σε 2 μήνες θεραπείας, με 140 συμμετέχοντες (89,7%) στην ομάδα CBT-I και 130 συμμετέχοντες (96,3%) στην ομάδα SET να ολοκληρώνουν 2 μήνες θεραπείας.

Στην ομάδα CBT-I, η υποτροπή μείζονος κατάθλιψης εμφανίστηκε σε 19 συμμετέχοντες (12,2%), σε σύγκριση με 35 συμμετέχοντες (25,9%) στην ομάδα SET, καταδεικνύοντας ένα συνολικό όφελος σε όλες τις υποομάδες. Οι ερευνητές κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι οι συμμετέχοντες στη CBT-I είχαν περισσότερες πιθανότητες να διατηρηθεί η ύφεση της διαταραχής της αϋπνίας πριν από το συμβάν της κατάθλιψης ή κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης, σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες στη SET, με τη διατήρηση της ύφεσης να παρατηρείται σε 41 συμμετέχοντες (26,3%) και 26 συμμετέχοντες (19,3%) σε κάθε αντίστοιχη ομάδα. Σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες στην ομάδα SET χωρίς διατηρούμενη ύφεση της διαταραχής αϋπνίας, οι συμμετέχοντες που υποβλήθηκαν σε CBT-I με διατηρούμενη ύφεση της διαταραχής αϋπνίας είχαν 82,6% μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης .

Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την προληπτική ιατρική, δηλαδή την εστίαση σε συμπεριφορές υγείας για την πρόληψη ασθενειών και όχι μόνο για τη θεραπεία προβλημάτων υγείας όταν αυτά συμβαίνουν. Κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, όταν πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων ενηλίκων, μπορεί να παλεύουν με τη διάθεσή τους, φαίνεται ότι όσοι πάσχουν από διαταραχή αϋπνίας θα μπορούσαν να εξετάσουν το CBT-I ως πρόληψη κατά της κατάθλιψης, εκτός από τα πολλά άλλα οφέλη της θεραπείας της αϋπνίας.