Νόσος του Crohn: Γιατί τα αντιβιοτικά δεν έχουν πάντα ευεργετικά αποτελέσματα;

Τι είναι τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου;

Ο όρος “φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου” χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα νοσημάτων του εντέρου που προκαλούν χρόνιες φλεγμονές του πεπτικού συστήματος. Υπολογίζεται ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον 3 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Αν και οι αιτίες της χρόνιας αυτής κατάστασης δεν έχουν εξακριβωθεί, επικρατεί η άποψη ότι προκαλείται λόγω της υπερβολικής αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος σε μια απειλή για τον οργανισμό. Καθοριστική είναι και η επίδραση βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η γενετική προδιάθεση, η διατροφή και ο γενικότερος τρόπος ζωής. Πιστεύεται επίσης ότι η μικροχλωρίδα του οργανισμού, δηλαδή οι μύκητες, τα πρωτόζωα, τα βακτήρια και οι ιοί που ζουν στο έντερο, διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη τέτοιων ασθενειών.

Μια βασική φλεγμονώδης νόσος του εντέρου είναι η νόσος του Crohn. Η νόσος του Crohn μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε μέρος του πεπτικού συστήματος, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό, όμως συνηθέστερα εμφανίζεται στο λεπτό και το παχύ έντερο. Οι επιστήμονες μελετούν τη σχέση μεταξύ της μικροχλωρίδας του εντέρου και της νόσου του Crohn με σκοπό να αναπτύξουν θεραπείες που στοχεύουν στην αντιμετώπισή της.

Πώς η μικροχλωρίδα του εντέρου προκαλεί φλεγμονώδη νοσήματα;

Ο δρ Thaddeus Stappenbeck και η ομάδα του μελέτησαν σε πειραματικές διατάξεις κατεστραμμένο εντερικό ιστό από ποντίκια-μοντέλα της νόσου του Crohn. Η ομάδα αρχικά χορήγησε αντιβιοτικά στα ποντίκια, καθώς τα αντιβιοτικά δίνονται συχνά σε ανθρώπους που πάσχουν από τη νόσο, ώστε να μετριάζονται τα συμπτώματα και οι μολύνσεις. Ωστόσο, τα αντιβιοτικά συχνά διαταράσσουν την μικροχλωρίδα του εντέρου. Ως αποτέλεσμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι δυσκόλευαν την επούλωση των πληγών στο έντερο. Μετά από μια εβδομάδα χορήγησης αντιβιοτικών, εντοπίστηκαν μύκητες να ζουν στο τραυματισμένο έντερο. Μόνο όταν χορηγήθηκαν αντιμυκητιακά φάρμακα στα ποντίκια, ξεκίνησε η επούλωση των πληγών.

Η αναστολή της επούλωσης οδηγεί σε χρόνιες φλεγμονές, κάτι που χαρακτηρίζει τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Σκοπός της μελέτης ήταν να εντοπιστεί ο παράγοντας που προκαλούσε τη μόλυνση στη νόσο του Crohn, ώστε να αναπτυχθεί είτε θεραπεία για τη νόσο, είτε ειδική δίαιτα που θα στοχεύει στην πρόληψή της.

Πράγματι, μετά από γενετικές αναλύσεις, εντοπίστηκε ένα είδος ζυμομύκητα, ο Debaryomyces hansenii, ο οποίος επικρατούσε στις πληγές των ποντικιών στα οποία είχαν χορηγηθεί αντιβιοτικά. Ο μύκητας όμως δεν εντοπίστηκε κοντά σε υγιή ιστό ή σε ποντίκια στα οποία δεν είχαν χορηγηθεί αντιβιοτικά.

Σκοπός του επόμενου σταδίου του πειράματος ήταν να διαπιστωθεί αν ο μύκητας λειτουργούσε ως αναστολέας της επούλωσης. Οι ερευνητές χορήγησαν τον D. hansenii σε ποντίκια τα οποία δεν είχαν λάβει προηγουμένως αντιβιοτικά και, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα, ο μύκητας εντοπίστηκε στις πληγές του εντέρου, εμποδίζοντας την επούλωσή του. Περαιτέρω έρευνα έδειξε ότι ο μύκητας προκαλούσε την παραγωγή του σηματοδοτικού μορίου CCL5 από το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο είναι απαραίτητο για την στρατολόγηση άλλων φλεγμονωδών κυττάρων. Η χορήγηση του μύκητα σε ποντίκια στα οποία απουσίαζε ο παράγοντας CCL5 δεν εμπόδιζε την επούλωση του τραυματισμένου ιστού. Αντίστοιχα πειράματα σε υγιή ποντίκια στα οποία είχε απενεργοποιηθεί ο παράγοντας CCL5 είχαν το ίδιο αποτέλεσμα.

Στο τελευταίο στάδιο του πειράματος, εξετάστηκαν 7 άνθρωποι που έπασχαν από τη νόσο του Crohn και 10 που δεν έπασχαν. Ο μύκητας D. hansenii εντοπίστηκε στο έντερο όλων των ανθρώπων που έπασχαν, με σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες να βρίσκονται σε κατεστραμμένο απ’ ότι σε υγιή ιστό. Όμως, ο μύκητας εντοπίστηκε και σε έναν από τους ανθρώπους που δεν έπασχαν από τη νόσο. Η έρευνα συνεχίστηκε με μεγαλύτερη ομάδα συμμετεχόντων που έπασχαν από τη νόσο του Crohn και έφερε τα ίδια αποτελέσματα όσον αφορά την παρουσία του μύκητα.

Είναι όλοι οι μύκητες ευεργετικοί για τον άνθρωπο;

Ο μύκητας D. hansenii δεν αποτελεί κοινό συστατικό της υγιούς ανθρώπινης μικροχλωρίδας. Ζει σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες αλλά χρησιμοποιείται και στη βιομηχανία τροφίμων. Ωστόσο, παραμένει άγνωστο το πώς η παρουσία του στο διαιτολόγιο επηρεάζει άτομα με τη νόσο του Crohn.

Εν κατακλείδι, μελλοντικές κλινικές δοκιμές, καθώς και μακροχρόνια παρακολούθηση ασθενών μολυσμένων με τον μύκητα D. hansenii είναι αναγκαίες προκειμένου οι επιστήμονες να αντλήσουν ένα συμπέρασμα σχετικά με τη σοβαρότητα της νόσου, την εξέλιξη και την ανταπόκριση σε θεραπείες. Ο δρ. Stappenbeck, μετά το πέρας της μελέτης του, καταλήγει στο εξής: “Όσο αναπτύσσεται η έρευνα γύρω από την μικροχλωρίδα, τόσο αυξάνεται και η κατανόηση του ρόλου της στη ανθρώπινη υγεία. Η έρευνά μας υποστηρίζει ότι ο D. hansenii δεν προκαλεί προβλήματα σε υγιείς ανθρώπους, αλλά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ανθρώπους που πάσχουν από τη νόσο του Crohn. Στόχος μας είναι τώρα να κατανοήσουμε πώς ο D. hansenii αλληλεπιδρά με άλλα στοιχεία της μικροχλωρίδας και το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή σε ασθενείς της νόσου, ώστε να παρέμβουμε στην ικανότητά του να μολύνει ήδη κατεστραμμένες περιοχές του εντέρου.”