Ο καφές είναι ένα ρόφημα που καταναλώνεται ευρέως σε όλο τον κόσμο, κυρίως για τη διεγερτική του δράση, η οποία οφείλεται στην περιεκτικότητά του σε καφεΐνη. Στο παρελθόν μελέτες είχαν παρουσιάσει τον καφέ ως πιθανή πηγή ορισμένων προβλημάτων υγείας, αλλά πρόσφατες μελέτες αναφέρουν πως ο καφές μπορεί να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα για το ανοσοποιητικό σύστημα.

Ποια είναι τα βασικά χημικά συστατικά του καφέ;

Ο καφές αποτελείται από πτητικές και μη πτητικές ενώσεις, όπως υδατάνθρακες, αζωτούχες ενώσεις, λιπίδια, βιταμίνες, μέταλλα, φαινολικές ενώσεις και αλκαλοειδή. Η συγκέντρωση των ενώσεων αυτών στον καφέ εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η ποσότητα του αλεσμένου καφέ που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του ροφήματος, η μέθοδος καβουρδίσματος και παρασκευής, η ποιότητα του νερού που χρησιμοποιείται και τα επιπλέον συστατικά που προστίθενται στο τελικό προϊόν.

1. Καφεΐνη

Η καφεΐνη, ή αλλιώς 1,3,7-τριμεθυλξανθίνη, είναι ένα αλκαλοειδές που συναντάται φυσικά στους κόκκους του καφέ και αποτελεί ένα από τα πιο αξιοσημείωτα συστατικά του. Η καφεΐνη διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και έχει αποδειχθεί πως επιδρά θετικά στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Ένα φλιτζάνι καφέ μπορεί να περιέχει από 30mg έως και 350mg καφεΐνη, κάτι το οποίο εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.

Εκτός από την ικανότητα της καφεΐνης να βελτιώνει τη μνήμη, την προσοχή και τη διαύγεια, έχουν παρατηρηθεί θετικές επιδράσεις της και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Συγκεκριμένα, μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει πως η καφεΐνη μειώνει τα επίπεδα διαφόρων φλεγμονωδών κυτοκινών, όπως η ιντερλευκίνη-6 (IL-6), και των δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS).

2. Χλωρογενικό οξύ

Το χλωρογενικό οξύ είναι ένα από τα πιο γνωστά και σημαντικά φαινολικά συστατικά του καφέ. Ο πράσινος καφές και σε μικρότερο βαθμό ο μαύρος καφές είναι πλούσιοι σε χλωρογενικό οξύ, το οποίο τους προσδίδει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Συγκεκριμένα, το χλωρογενικό οξύ και τα ισομερή του έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν ελεύθερες ρίζες και να μειώνουν την επέκταση και τις καταστροφικές επιπτώσεις των οξειδωτικών διεργασιών. Με αυτό τον τρόπο το χλωρογενικό οξύ αποτρέπει την οξείδωση και παρέχει αντιοξειδωτικά, τα οποία βοηθούν στην προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος από τις επικίνδυνες δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS) και άλλες αντιδραστικές χημικές ουσίες.

3. Διαλυτές φυτικές ίνες

Οι αραβινογαλακτάνες τύπου 2 και οι γαλακτομαννάνες είναι οι πιο σημαντικοί τύποι διαλυτών φυτικών ινών που περιέχει ο καφές και δρουν ως πρεβιοτικά. Συγκεκριμένα, οι ενώσεις αυτές περνούν από το γαστρεντερικό σωλήνα χωρίς να αφομοιωθούν και αποικοδομούνται στη συνέχεια από τη μικροχλωρίδα του παχέος εντέρου. Αυτή η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ανάπτυξης ορισμένων παθογόνων μικροοργανισμών και διευκόλυνση της ανάπτυξης των ευεργετικών βακτηρίων, όπως αυτά του γένους Bifidobacterium.

Η υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών έχει συνδεθεί με διάφορα οφέλη υγείας, ένα εκ των οποίων είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω της καταστολής των επιπέδων των προφλεγμονωδών κυτοκινών (TNF-α, IL-1 α IL-1 β, IL-6 και IL-12) και αύξηση των επιπέδων των αντιφλεγμονωδών κυτοκινών (IL-10).

Τι επίδραση έχει η κατανάλωση καφέ στο ανοσοποιητικό σύστημα;

Εκτός από την καφεΐνη και το χλωρογενικό οξύ, μερικά ακόμη συστατικά του καφέ που παρουσιάζουν οφέλη για το ανοσοποιητικό σύστημα είναι η καβεόλη, η καφεστερόλη και οι αραβινογαλακτάνες.

Αυτές οι δραστικές ενώσεις του καφέ δρουν σε C-αντιδρώσες πρωτεΐνες και υποδοχείς τύπου toll με αποτέλεσμα να συμβάλουν στην κυτταροτοξικότητα των φυσικών φονικών κυττάρων εντός του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος. Ενισχύοντας τη δράση των φυσικών φονικών κυττάρων, ο καφές μπορεί επίσης να αποτρέψει τον εκφυλισμό τους. Ως εκ τούτου, η κατανάλωση καφέ μπορεί να προστατέψει από διάφορες αυτοάνοσες ασθένειες.

Όσον αφορά το επίκτητο ανοσοποιητικό σύστημα, η καφεΐνη που περιέχει ο καφές μπορεί δυνητικά να καταστείλει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων Th1 και Th2, με αποτέλεσμα να μπορεί να μειώσει τη βλάβη που προκαλείται στον οργανισμό λόγω της απελευθέρωσης κυτοκινών από την ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση των Τ και Β κυττάρων.

Σημαντικά αποτελέσματα έχουν διεξαχθεί από αρκετές μελέτες που έχουν διερευνήσει τη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και της πρόληψης αυτοάνοσων νοσημάτων. Συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί πως η κατανάλωση καφέ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για ρευματοειδή αρθρίτιδα, αυτοάνοση νόσο τους θυρεοειδούς, σακχαρώδη διαβήτη, σκλήρυνση κατά πλάκας, ψωρίαση, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί πως παρά τα οφέλη που παρουσιάζει ο καφές, η κατανάλωσή του δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 400 mg την ημέρα για τους ενήλικες και τα 200 mg την ημέρα για έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες.