Τι είναι το φοινικέλαιο;

Το φοινικέλαιο είναι ένα βρώσιμο φυτικό έλαιο που προέρχεται από τους καρπούς του ελαιοφοίνικα (Elaeis guineensis), ο οποίος συναντάται κυρίως σε χώρες της Αφρικής. Από τους καρπούς του δέντρου παράγονται δύο είδη ελαίου: το ακατέργαστο φοινικέλαιο, το οποίο προέρχεται από συμπίεση του σαρκώδους καρπού και το φοινικοπυρηνέλαιο, που προκύπτει από τη σύνθλιψη μόνο του πυρήνα (κουκουτσιού) του καρπού.

Το ακατέργαστο φοινικέλαιο έχει πορτοκαλοκόκκινο χρώμα και είναι ένα από τα φθηνότερα και πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα έλαια σε όλο τον κόσμο, αφού αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής φυτικών ελαίων.

Πού χρησιμοποιείται το φοινικέλαιο;

Το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται στη μαγειρική, κυρίως σε κουζίνες όπως η Νιγηριανή και η Κονγκολέζικη, ενώ πολύ συχνά αποτελεί επίσης συστατικό συσκευασμένων τροφίμων που πωλούνται στο εμπόριο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσθήκη του στο φυστικοβούτυρο και άλλα είδη βουτύρων από καρπούς, ως σταθεροποιητής. Εκτός από τα τρόφιμα όμως, αποτελεί και συστατικό προϊόντων όπως οδοντόκρεμες, αποσμητικά, κραγιόν, κλπ. Τέλος, το φοινικέλαιο χρησιμοποιείται επίσης σε ζωοτροφές και αξιοποιείται ως καύσιμο σε πολλές χώρες του κόσμου.

Το φοινικέλαιο διαθέτει πολλά ευεργετικά χαρακτηριστικά, που το καθιστούν εξαιρετικά χρήσιμο και ευρέως χρησιμοποιούμενο. Μερικά από αυτά είναι η ανθεκτικότητά του στην οξείδωση και  η σταθερότητά του σε υψηλές θερμοκρασίες. Επιπλέον, η καλλιέργεια ελαιοφοινίκων είναι εξαιρετικά αποδοτική καθώς παράγονται μεγάλες ποσότητες φοινικέλαιου σε μικρές εκτάσεις γης κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου.

Ποια είναι η θρεπτική αξία του φοινικέλαιου;

Το φοινικέλαιο αποτελείται από 100% λιπαρά, τα μισά από τα οποία είναι κορεσμένα, ενώ το 40% είναι μονοακόρεστα και το 10% πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Είναι επίσης καλή πηγή βιταμίνης Ε και περιέχει αντιοξειδωτικά που ονομάζονται καροτενοειδή και μετατρέπονται σε βιταμίνη Α στο σώμα.

Ποια είναι τα οφέλη του φοινικέλαιου;

• Υγεία του εγκεφάλου

Το φοινικέλαιο είναι εξαιρετική πηγή τοκοτριενολών, μιας μορφής βιταμίνης Ε, η οποία διαθέτει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες που βοηθούν στη διατήρηση της καλής υγείας του εγκεφάλου.

Μελέτες σε ζώα και ανθρώπους έχουν αποκαλύψει πως οι τοκοτριενολές του φοινικέλαιου μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων του εγκεφάλου, την επιβράδυνση της γνωστικής έκπτωσης, μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου και πρόληψη της εμφάνισης βλαβών στον εγκέφαλο.

• Υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος

Παρόλο που τα αποτελέσματα των ερευνών είναι ανάμεικτα, το φοινικέλαιο έχει διαπιστωθεί πως μπορεί να δρα ευεργετικά στη μείωση των παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, όπως για παράδειγμα η αυξημένη ολική και LDL χοληστερόλη.

• Βελτίωση των επιπέδων βιταμίνης Α

Το ακατέργαστο φοινικέλαιο είναι πλούσιο σε καροτενοειδή, τα οποία στο σώμα μετατρέπονται σε βιταμίνη Α. Ως εκ τούτου, η κατανάλωση φοινικέλαιου θεωρείται ευεργετική για τη βελτίωση των επιπέδων της βιταμίνης Α σε άτομα που έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια αυτής.

Υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία από τη χρήση του φοινικέλαιου;

Τις τελευταίες δεκαετίες το φοινικέλαιο έχει αποκτήσει κακή φήμη λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα οποία θεωρούνται επικίνδυνα για την υγεία.

Ορισμένοι ερευνητές ισχυρίζονται πως τα κορεσμένα λιπαρά του φοινικέλαιου μπορεί να σχετίζονται με την αύξηση των επιπέδων της LDL («κακής») χοληστερόλης στο αίμα, την εμφάνιση παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών παθήσεων, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο.

Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς αυτούς, με αποτέλεσμα να μην έχει απαγορευτεί η παραγωγή και κατανάλωση του φοινικέλαιου. Ως εκ τούτου, η χρήση του θεωρείται ασφαλής αρκεί να χρησιμοποιείται με μέτρο.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα με το φοινικέλαιο;

Η παραγωγή φοινικέλαιου έχει τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην άγρια ζωή και τις κοινότητες που εργάζονται για το σκοπό αυτό. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους λόγους αποψίλωσης των δασών με μεγάλη βιοποικιλότητα και καταστροφής του βιότοπου απειλούμενων ειδών, όπως ο ουρακοτάγκος και ο ρινόκερος της Σουμάτρας. Η αποψίλωση των δασών οδηγεί επίσης σε επιδείνωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου και συμβάλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή.

Τέλος, στον τομέα της παραγωγής φοινικέλαιου παρατηρούνται τεράστια ποσοστά εκμετάλλευσης των εργαζομένων και παιδικής εργασίας.