Με την πάροδο του χρόνου, οι τρόποι με τους οποίους οι περιβαλλοντικοί ρύποι βλάπτουν την υγεία γίνονται ολοένα και πιο σαφείς. Μια νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell, αποκαλύπτει 8 βιολογικούς μηχανισμούς που διαταράσσονται από την έκθεση στον μολυσμένο αέρα, στο μολυσμένο νερό και έδαφος και στα μολυσμένα τρόφιμα.

Πώς βλάπτει την υγεία η ατμοσφαιρική ρύπανση;

Οι καινοτομίες και η ανάπτυξη της βιομηχανίας έχουν την δύναμη να μειώσουν την φτώχια και να αναζωογονήσουν τις οικονομίες, αλλά την ίδια ώρα, μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες και να οδηγήσουν στον θάνατο. Από το 2016 μέχρι το 2018, οι επιδημιολόγοι υπολόγισαν ότι περίπου 9 – 12,6 εκ. θάνατοι ετησίως οφείλονταν σε πηγές περιβαλλοντικής τοξικότητας, όπως τα βαρέα μέταλλα και τα φυτοφάρμακα.

Η Δρ. Annette Peters, διευθύντρια του Ινστιτούτου Επιδημιολογίας στο Γερμανικό Κέντρο Ερευνών για την Περιβαλλοντική Υγεία και οι συνεργάτες της, πραγματοποιώντας μια μελέτη διαπίστωσαν ότι οι περιβαλλοντικοί ρύποι βλάπτουν 8  βιολογικούς μηχανισμούς, οδηγώντας σε χρόνιες ασθένειες και εκατομμύρια θανάτους.

1. Οξειδωτικό στρες και φλεγμονή

Οι δραστικές μορφές οξυγόνου (ROS), είναι εξαιρετικά αντιδραστικά χημικά μόρια που εμπλέκονται στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων. Σε υπερβολικές ποσότητες προκαλούν οξειδωτικό στρες, το οποίο βλάπτει τα κύτταρα και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, τα αντιοξειδωτικά του σώματος– ουσίες που προστατεύουν την κυτταρική υγεία- καθαρίζουν τακτικά το σώμα από το περιττό ROS. Οι περιβαλλοντικές εκθέσεις ωστόσο, εξαντλούν τις συγκεντρώσεις των αντιοξειδωτικών, καθιστώντας δύσκολο τον περιορισμό της δραστηριότητας του ROS. Ως εκ τούτου, η ανεξέλεγκτη δραστηριότητα του ROS οδηγεί σε καρκίνο, αθηροσκλήρωση και σε άλλες νευρολογικές, αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις.

2. Γονιδιωματικές μεταλλάξεις

Οι σωματικές μεταλλάξεις – βλαβερές μεταλλάξεις που εμφανίζονται στο DNA – συσσωρεύονται στο σώμα με την ηλικία, αλλά και με την έκθεση σε περιβαλλοντικές χημικές ουσίες που θεωρούνται μεταλλαξιογόνοι παράγοντες. Αυτές οι μεταλλάξεις συμβάλλουν στην ανάπτυξη πολλών χρόνιων ασθενειών και κυρίως στην ανάπτυξη καρκίνου.

3. Επιγενετικές μεταβολές

Οι επιγενετικές μεταβολές αφορούν αλλαγές στη γονιδιακή έκφραση, οι οποίες συμβαίνουν χωρίς αντίστοιχες αλλαγές στην αλληλουχία του DNA. Η επιγενετική εξετάζει την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων στη γενετική δραστηριότητα ή αδράνεια. Παράγοντες που προκαλούν επιγενετικές μεταβολές είναι:

• Έκθεση σε σωματίδια ρύπανσης
• Τοξικά μέταλλα, όπως νικέλιο, κοβάλτιο, αρσενικό και κάδμιο
• Οργανικά χημικά

Οι προκύπτουσες επιγενετικές αλλαγές επιταχύνουν τη διαδικασία της γήρανσης και αυξάνουν τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία.

4. Μιτοχονδριακή δυσλειτουργία

Η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία στα μιτοχόνδρια. Αυτή η δυσλειτουργία επηρεάζει πολλούς μηχανισμούς του ανθρώπινου σώματος και μπορεί να προκαλέσει καταστάσεις, όπως ανώμαλη ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου, διαβήτη τύπου 2, καρκίνο του μαστού και πρόωρη γήρανση.

5. Ενδοκρινική διαταραχή

Χημικές ουσίες που υπάρχουν σε τρόφιμα και άλλα εμπορικά προϊόντα μπορούν να προκαλέσουν ενδοκρινικές διαταραχές (EDC). Γενικότερα, οι ενδοκρινικές διαταραχές παρεμβαίνουν στην παραγωγή, την απελευθέρωση, την μεταφορά και τον μεταβολισμό διαφόρων ορμονών του ανθρωπίνου σώματος, όπως η ινσουλίνη, τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και η τεστοστερόνη. Όλες αυτές οι παρεμβολές έχουν ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία του ανθρώπου.

6. Τροποποιημένη διακυτταρική επικοινωνία

Οι περιβαλλοντικές εκθέσεις επηρεάζουν την ικανότητα των γειτονικών κυττάρων να επικοινωνούν αποτελεσματικά μεταξύ τους και να συντονίζουν τις αποκρίσεις τους στα διάφορα ερεθίσματα.

7. Τροποποιημένες κοινότητες μικροβίων

Το δέρμα, οι πνεύμονες και το έντερο είναι όργανα τα οποία ρυθμίζουν το τι εισέρχεται και εξέρχεται στο σώμα. Η έμφραξη αυτών των οργάνων, προκαλεί ανισορροπία στα βακτήρια και τα μικρόβια που υπάρχουν στο σώμα, οδηγώντας σε αλλεργίες, άσθμα και ιογενείς λοιμώξεις. Τα τοξικά μέταλλα, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η υπεριώδης ακτινοβολία είναι οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν σε αυτό το αποτέλεσμα.

8. Μειωμένη λειτουργία του νευρικού συστήματος

Οι περιβαλλοντικές εκθέσεις ενεργοποιούν το νευρικό σύστημα, ωθώντας το να απελευθερώνει συχνότερα ορμόνες του στρες, οδηγώντας σε διάφορα προβλήματα υγείας. Η ηχορύπανση έχει συνδεθεί με απώλεια ακοής, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακές παθήσεις. Η ελαφριά ρύπανση συνδέεται με καρκίνο, ψυχικές ασθένειες, διαταραχές του ύπνου και καρδιομεταβολικές ασθένειες. Η ατμοσφαιρική ρύπανση ερεθίζει τους πνεύμονες και η θερμική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει θερμική εξάντληση και θερμοπληξία.