Η μαγιά κόκκινου ρυζιού (red yeast rice) είναι ένα παραδοσιακό κινέζικο φαρμακευτικό προϊόν που έχει και μαγειρικές χρήσεις. Παρασκευάζεται κατά την καλλιέργεια ρυζιού με συγκεκριμένα στελέχη του ζυμομύκητα Monascus purpureus και κυκλοφορεί ως συμπλήρωμα διατροφής για τη μείωση της χοληστερίνης και των σχετικών λιπιδίων στο αίμα.

Αρκετά συμπληρώματα μαγιάς κόκκινου ρυζιού περιέχουν δραστικές ουσίες που ονομάζονται μονακολίνες και παράγονται από το ζυμομύκητα. Μια από αυτές, η μονακολίνη Κ είναι χημικά πανομοιότυπη με το δραστικό συστατικό του φαρμάκου λοβαστατίνη, το οποίο μειώνει τη χοληστερόλη. Το φάρμακο αυτό δρα αναστέλλοντας το ένζυμο που είναι απαραίτητο για τη δημιουργία της χοληστερόλης στο σώμα και η ομοιότητα που παρουσιάζει η μονακολίνη Κ με αυτό, δείχνει πως πιθανότατα και αυτή να δρα με παρόμοιο τρόπο στη ρύθμιση της χοληστερόλης.

Προϊόντα μαγιάς κόκκινου ρυζιού που δεν περιέχουν μονακολίνη Κ δεν είναι γνωστό αν έχουν κάποια επίδραση στα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, ενώ ορισμένα άλλα μπορεί να περιέχουν μια ουσία, που ονομάζεται κιτρίνη, η οποία είναι τοξική και προκαλεί νεφρική ανεπάρκεια.

Ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει απαγορεύσει την πώληση προϊόντων μαγιάς κόκκινου ρυζιού που περιέχουν περισσότερη από ελάχιστη ποσότητα μονακολίνης Κ, λόγω των επικίνδυνων παρενεργειών που προκύπτουν από κατανάλωση μεγάλης δόσης αυτής.

Πώς βοηθά η μαγιά κόκκινου ρυζιού στη μείωση της χοληστερόλης;

Η ζύμωση του ζυμομύκητα (μαγιάς) και του ρυζιού παράγει ένα σύμπλεγμα ουσιών, που ονομάζονται μονακολίνες και έχουν αναγνωρισμένες ιδιότητες όσον αφορά τη μείωση των λιπιδίων στο αίμα. Τα περισσότερα προϊόντα μαγιάς κόκκινου ρυζιού περιλαμβάνουν έως 1,9% σε συγκέντρωση μονακολίνες. Η μονακολίνη Κ, η κυριότερη ουσία, δρα αναστέλλοντας την αναγωγάση 3-υδροξυ-3-μεθυλγλουταρυλ-συνενζύμου Α (HMG-CoA). Το ένζυμο αυτό είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο του μονοπατιού βιοσύνθεσης της ενδογενούς χοληστερόλης και επομένως η αναστολή της δράσης του έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.

Κλινικές μελέτες σε ανθρώπους, που χρησιμοποίησαν προϊόντα μαγιάς κόκκινου ρυζιού με σημαντικές ποσότητες μονακολίνης Κ, έδειξαν αξιοσημείωτη μείωση των επιπέδων ολικής και LDL χοληστερόλης στο αίμα. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως η δράση αυτή της  μαγιάς κόκκινου ρυζιού φαίνεται να εξαρτάται από την περιεκτικότητα του προϊόντος σε μονακολίνη Κ, αφού προϊόντα που δεν την περιέχουν δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα.

Είναι ασφαλής η μαγιά κόκκινου ρυζιού;

Λόγω της ομοιότητας που παρουσιάζουν η μονακολίνη Κ και το φάρμακο λοβαστατίνη, φαίνεται πως μπορεί να προκαλούν και τις ίδιες παρενέργειες. Έτσι άτομα που χρησιμοποιούν προϊόντα μαγιάς κόκκινου ρυζιού μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα όπως η μυοπάθεια (πχ. πόνος και αδυναμία στους μυς), η ραβδομυόλυση, ο πόνος στο στομάχι, η καούρα, η ζάλη και ο μετεωρισμός.

Εάν η διαδικασία καλλιέργειας της μαγιάς κόκκινου ρυζιού δεν ελεγχθεί κατάλληλα, μπορεί να σχηματιστεί μια ουσία που ονομάζεται κιτρίνη. Η κιτρίνη είναι μια τοξική ουσία, που έχει αποδειχθεί πως προκαλεί νεφρική ανεπάρκεια σε πειραματόζωα και γενετική βλάβη σε ανθρώπινα κύτταρα.

Η μαγιά κόκκινου ρυζιού, που περιέχει μονακολίνη Κ, μπορεί επίσης να αλληλοεπιδράσει με μια ποικιλία φαρμάκων, τα οποία περιλαμβάνουν ορισμένα αντιβιοτικά, το αντικαταθλιπτικό νεφαζοδόνη, φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης, τη θεραπεία μυκητιασικών λοιμώξεων και της λοίμωξης από τον ιό HIV. Για το λόγο αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από άτομα που λαμβάνουν αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή ταυτόχρονα με τη χρήση προϊόντων μαγιάς κόκκινου ρυζιού.

Τέλος, τα συμπληρώματα μαγιάς κόκκινου ρυζιού δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, χωρίς τη συμβουλή κάποιου ειδικού.