Τι είναι τα προβιοτικά και πώς δρουν;

Τι είναι τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί (όπως βακτήρια και μύκητες), που ωφελούν την υγεία όταν καταναλώνονται. Βρίσκονται φυσικά σε ορισμένα ζυμωμένα τρόφιμα, προστίθενται σε άλλα τρόφιμα και διατίθενται και ως συμπληρώματα διατροφής.

Πώς δρουν τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά δρουν κυρίως στο γαστρεντερικό σωλήνα (GI), όπου μπορούν να επηρεάσουν το μικροβίωμα του εντέρου. Το μικροβίωμα αποτελείται από πολλούς μικροοργανισμούς (κυρίως βακτήρια) που ζουν κυρίως στο παχύ έντερο. Η κατανάλωση αρκετών προβιοτικών (μέσω φαγητού ή ποτού) βοηθά στην προστασία του γαστρεντερικού σωλήνα από επιβλαβείς μικροοργανισμούς, βελτιώνει την πέψη και τη λειτουργία του εντέρου και ενδεχομένως παρέχει και άλλα οφέλη για την υγεία.

Τα πιο κοινά Γένη προβιοτικών είναι τα Lactobacillus, Bifidobacterium, Saccharomyces, Streptococcus, Enterococcus, Escherichia και Bacillus. Οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί παίρνουν το όνομα τους από το γένος, το είδος και το στέλεχος τους. Ένα παράδειγμα είναι το Lactobacillus rhamnosus GG. Σε αυτό το παράδειγμα, το Lactobacillus είναι το γένος, το rhamnosus είναι το είδος και το GG είναι το στέλεχος. Αυτός ο μικροοργανισμός είναι επίσης γνωστός με τη συντομογραφία, LGG.

Ποια τρόφιμα περιέχουν προβιοτικά;

Τα ζυμωμένα τρόφιμα περιέχουν μικροβιακές καλλιέργειες. Οι κατασκευαστές τους, παρασκευάζουν το γιαούρτι, για παράδειγμα, προσθέτοντας ζωντανούς μικροοργανισμούς (όπως Lactobacillus ή Streptococcus) στο γάλα. Αλλά το αν οι μικροοργανισμοί παρέχουν προβιοτικά οφέλη, εξαρτάται από τους τύπους και τις ποσότητες που προστίθενται.

Ορισμένα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση (όπως το ψωμί με μαγιά και τα περισσότερα τουρσιά), υποβάλλονται σε επεξεργασία μετά τη ζύμωση, η οποία σκοτώνει τους μικροοργανισμούς. Οι μικροοργανισμοί που δεν είναι ζωντανοί δεν παρέχουν τα ίδια οφέλη με τους ζωντανούς μικροοργανισμούς και δεν θεωρούνται προβιοτικοί. Άλλα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως  το μηλόξιδο, το τυρί, το λάχανο τουρσί κ.α περιέχουν μικροοργανισμούς που δεν έχουν μελετηθεί, επομένως δεν είναι γνωστό εάν έχουν προβιοτικά οφέλη.

Ορισμένες μη ζυμωμένες τροφές, όπως δημητριακά, χυμοί, γάλατα, μπάρες διατροφής, smoothies κ.α, επίσης, περιέχουν προσθήκες μικροοργανισμών. Το αν αυτά τα τρόφιμα παρέχουν προβιοτικά οφέλη, εξαρτάται από τους τύπους και τις ποσότητες των μικροοργανισμών που περιέχουν.

Ποια οφέλη παρέχουν τα προβιοτικά συμπληρώματα;

Τα συμπληρώματα διατροφής που ονομάζονται προβιοτικά, περιέχουν μια μεγάλη ποικιλία μικροοργανισμών σε διάφορες ποσότητες. Πολλά από αυτά τα συμπληρώματα, δεν έχουν μελετηθεί, επομένως οι επιπτώσεις τους στην υγεία, εάν υπάρχουν, δεν είναι γνωστές.

Η ετικέτα σε ένα συμπλήρωμα διατροφής που περιέχει προβιοτικά, απαριθμεί το συνολικό βάρος των μικροοργανισμών που υπάρχουν στο προϊόν. Πολλές ετικέτες αναφέρουν επίσης τον αριθμό των μονάδων σχηματισμού αποικιών (CFUs) σε κάθε τεμάχιο. Ωστόσο, οι υψηλότεροι αριθμοί CFU δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι το προϊόν έχει μεγαλύτερα οφέλη για την υγεία. Τα οφέλη για την υγεία ενός προϊόντος, εάν υπάρχουν, εξαρτώνται περισσότερο από τους συγκεκριμένους μικροοργανισμούς που περιέχει και όχι από τον αριθμό των μικροοργανισμών που περιέχει.

Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις των προβιοτικών στην υγεία;

Οι επιστήμονες μελετούν τα προβιοτικά για να καταλάβουν το πώς επηρεάζουν την υγεία. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα του τι έχει δείξει αυτή η έρευνα.

1. Ατοπική δερματίτιδα

Η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα) είναι μια δερματική κατάσταση που επηρεάζει κυρίως τα παιδιά. Όταν κάποιος έχει ατοπική δερματίτιδα, το δέρμα του είναι ξηρό και έχει φαγούρα, φουσκώνει κατά το τρίψιμο και προκαλούνται κόκκινα εξανθήματα που έρχονται και φεύγουν. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η λήψη προβιοτικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της βρεφικής ηλικίας, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας και να μειώσει τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της δερματίτιδας. Αλλά τα αποτελέσματα ποικίλλουν ανάλογα με το προβιοτικό στέλεχος που χρησιμοποιείται και ανάλογα με το αν λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τη βρεφική ηλικία.

2. Παιδική οξεία μολυσματική διάρροια

Η οξεία μολυσματική διάρροια σε βρέφη και παιδιά, προκαλεί χαλαρά ή υγρά κόπρανα και τρεις ή περισσότερες κινήσεις του εντέρου εντός 24 ωρών. Αυτή η κατάσταση προκαλείται από ιογενή λοίμωξη και διαρκεί περίπου μια εβδομάδα. Μερικά βρέφη και παιδιά αναπτύσσουν παράλληλα πυρετό και κάνουν εμετό. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά μειώνουν τις περιόδους οξείας διάρροιας κατά περίπου 1 ημέρα. Το LGG και το Saccharomyces foulard δείχνουν να είναι πιο αποτελεσματικά για τη θεραπεία της παιδικής οξείας μολυσματικής διάρροιας. Άλλες μελέτες, ωστόσο, δεν έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά είναι αποτελεσματικά. Τις περισσότερες φορές η διάρροια αντιμετωπίζεται πίνοντας άφθονα υγρά.

3. Διάρροια που σχετίζεται με τα αντιβιοτικά

Τα αντιβιοτικά, όπως η ερυθρομυκίνη και η πενικιλίνη, μερικές φορές σκοτώνουν ευεργετικούς μικροοργανισμούς που ζουν στο γαστρεντερικό σωλήνα, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη διάρροια. Μερικά προβιοτικά στελέχη, όπως το LGG και το Saccharomyces foulard, μειώνουν τον κίνδυνο διάρροιας που σχετίζεται με αντιβιοτικά, σε άτομα κάτω των 65 ετών, αλλά όχι σε ηλικιωμένους. Η διάρροια παρατηρείται συνήθως στις δύο μέρες μετά την λήψη της πρώτης δόσης αντιβιοτικού.

4. Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS)

Το Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), είναι μια κοινή διαταραχή που προκαλεί συχνό πόνο στο στομάχι και δυσφορία, φούσκωμα, αλλαγές στη συχνότητα της κίνησης του εντέρου και διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Οι αιτίες του συνδρόμου είναι ασαφείς, ωστόσο, παρατηρείται ότι τα άτομα αυτά  έχουν συνήθως πάρα πολλούς «κακούς» μικροοργανισμούς και πολύ λίγους «καλούς» στο έντερο. Τα προβιοτικά θεωρείται ότι μειώνουν τα συμπτώματα του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου, ωστόσο τα αποτελέσματα ποικίλλουν ανάλογα με το προβιοτικό στέλεχος που χρησιμοποιείται, τη διάρκεια χρήσης του και το σύμπτωμα που έχει το άτομο.

5. Υπερχοληστερολαιμία

Τα πολύ υψηλά επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα (μια κατάσταση γνωστή ως υπερχοληστερολαιμία) και η συσσώρευση χοληστερίνης στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, μπορεί να εμποδίσει τη ροή του αίματος στην καρδιά και να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά, όπως το Lactobacillus acidophilus, παρέχουν ελαφρά χαμηλότερη ολική χοληστερίνη και χαμηλή πυκνότητα λιποπρωτεΐνη (LDL ή «κακή» χοληστερίνη). Αλλά άλλες μελέτες δεν βρήκαν οφέλη. Απαιτείται, λοιπόν, περισσότερη έρευνα για την κατανόηση της επίδρασης των προβιοτικών στη χοληστερίνη του αίματος.

6. Παχυσαρκία

Οι ερευνητές μελετούν τις επιπτώσεις των προβιοτικών στο σωματικό βάρος και την παχυσαρκία. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά μπορεί να μειώσουν ελαφρά το σωματικό βάρος, αλλά άλλες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση ή μπορεί ακόμη και να αυξήσουν το σωματικό βάρος. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για την κατανόηση της επίδρασης των προβιοτικών στο σωματικό βάρος και λίπος.

Μπορεί τα προβιοτικά να είναι επιβλαβή;

Οι άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει πολλούς από τους μικροοργανισμούς των προβιοτικών για τη ζύμωση των τροφίμων, εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σε υγιείς ανθρώπους, τα προβιοτικά μπορεί να προκαλέσουν αέρια, αλλά σπάνια προκαλούν λοιμώξεις ή άλλα προβλήματα υγείας. Τα προβιοτικά είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν προβλήματα, όπως βακτηριακές λοιμώξεις, σε άτομα που είναι ήδη σοβαρά άρρωστα ή έχουν ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα.

Ποια προβιοτικά να επιλέξετε;

Δεν υπάρχουν επίσημες συστάσεις για το ποια προβιοτικά πρέπει να χρησιμοποιούν οι υγιείς άνθρωποι και σε ποιες ποσότητες. Εάν θέλετε να δοκιμάσετε προβιοτικά, ζητήστε τη συμβουλή του γιατρού σας για το ποια προβιοτικά να επιλέξετε, σε ποια δόση πρέπει να τα πάρετε και για πόσο καιρό μπορείτε να  χρησιμοποιήσετε το προϊόν. Ελέγξτε τις ετικέτες των προϊόντων για την ημερομηνία λήξης και ακολουθήστε τις οδηγίες αποθήκευσης. Ορισμένα προβιοτικά πρέπει να φυλάσσονται στο ψυγείο και άλλα μπορούν να αποθηκευτούν σε θερμοκρασία δωματίου.