Εναντιωματική προκλητική διαταραχή

Συμπτώματα

Ποια είναι τα συμπτώματα της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής;

Σε παιδιά και εφήβους

Η εναντιωματική προκλητική διαταραχή επηρεάζει κυρίως παιδιά και εφήβους. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Συχνά ξεσπάσματα θυμού
• Άρνηση να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις των ενηλίκων
• Υπερβολικούς τσακωμούς με τους ενήλικες και όσους επιβάλλουν την εξουσία
• Διαρκής αμφισβήτηση ή ενεργός ανυπακοή στους κανόνες
• Συμπεριφορά που έχει σκοπό να αναστατώνει, να ενοχλεί ή να προκαλεί θυμό στους άλλους, ιδιαίτερα σε όσους επιβάλλουν την εξουσία
• Μετάθεση της ευθύνης για τα δικά τους λάθη ή τη λανθασμένη συμπεριφορά στους άλλους
• Εκδικητικότητα

Κανένα από τα προαναφερθέντα συμπτώματα από μόνο του δεν υποδεικνύει εναντιωματική προκλητική διαταραχή. Θα πρέπει να υπάρχει ένα πρότυπο πολλαπλών συμπτωμάτων που εμφανίζονται για μία περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών.

Στους ενήλικες

Υπάρχει κάποια αλληλοεπικάλυψη των συμπτωμάτων της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής μεταξύ παιδιών και ενηλίκων. Τα συμπτώματα στους ενήλικες είναι τα εξής:

• Αίσθημα θυμού
• Αίσθημα ότι οι άλλοι δεν τους καταλαβαίνουν ή τους απεχθάνονται
• Απέχθεια για οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, όπως για παράδειγμα απέναντι στον προϊστάμενο ή το διευθυντή στη δουλειά
• Θεώρηση του εαυτού τους ως επαναστάτες
• Έντονη υπεράσπιση του εαυτού τους και μη δεκτικότητα κριτικής
• Απόδοση κατηγοριών στους άλλους για τα δικά τους λάθη

Η διαταραχή είναι συχνά δύσκολο να διαγνωστεί στους ενήλικες, επειδή πολλά από τα συμπτώματα αλληλοεπικαλύπτονται με αντικοινωνικές συμπεριφορές, κατάχρηση ουσιών και άλλες διαταραχές.

Αίτια

Ποιες είναι οι αιτίες της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής;

Δεν υπάρχει αποδεδειγμένη αιτία της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής, αλλά υπάρχουν θεωρίες που μπορούν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση πιθανών αιτιών. Θεωρείται ότι ένας συνδυασμός περιβαλλοντικών, βιολογικών και ψυχολογικών παραγόντων προκαλούν διαταραχή. Για παράδειγμα, η πάθηση είναι περισσότερο κοινή σε οικογένειες με ιστορικό διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας.

Μία άλλη θεωρία αναφέρει ότι η εναντιωματική προκλητική διαταραχή μπορεί να αρχίσει να αναπτύσσεται όταν τα παιδιά είναι βρέφη, επειδή τα παιδιά και οι ενήλικες με την εν λόγω διαταραχή παρουσιάζουν συμπεριφορές τυπικές της βρεφικής ηλικίας. Αυτή η θεωρία επίσης προτείνει ότι το παιδί ή ο έφηβος αδυνατεί να γίνει ανεξάρτητος από τον γονέα ή άλλο πρόσωπο με το οποίο είναι συναισθηματικά συνδεδεμένο.

Είναι επίσης πιθανό ότι η εναντιωματική προκλητική διαταραχή εμφανίζεται ως αποτέλεσμα συμπεριφορών που αντανακλούν μεθόδους αρνητικής ενίσχυσης που μπορεί να χρησιμοποιούν γονείς, δάσκαλοι ή φροντιστές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εάν το παιδί χρησιμοποιεί λανθασμένη συμπεριφορά για να προσελκύσει την προσοχή. Σε άλλες περιπτώσεις, το παιδί μπορεί να υιοθετεί αρνητικές συμπεριφορές από το γονέα.

Άλλες πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:

• Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως έντονο πείσμα
• Έλλειψη θετικής σύνδεσης με το γονέα
• Έντονο στρες στο σπίτι ή την καθημερινή ζωή

Διάγνωση

Με ποια κριτήρια διαγιγνώσκεται η εναντιωματική προκλητική διαταραχή;

Ένας ψυχίατρος ή ψυχολόγος μπορεί να διαγνώσει παιδιά και ενήλικες με εναντιωματική προκλητική διαταραχή. Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, γνωστό ως DSM-5, αναφέρει τους κύριους παράγοντες που είναι απαραίτητοι για την πραγματοποίηση της διάγνωσης εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής.

1. Έχουν ένα συμπεριφοριστικό πρότυπο

Το άτομο πρέπει να έχει ένα πρότυπο θυμού ή ευερέθιστης συμπεριφοράς, τσακωμών ή ανυπότακτης συμπεριφοράς, ή εκδικητικότητας που να διαρκεί τουλάχιστον τους τελευταίους έξι μήνες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, θα πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον τέσσερις από τις ακόλουθες συμπεριφορές από οποιαδήποτε κατηγορία.

Τουλάχιστον είναι από τα παρακάτω συμπτώματα θα πρέπει να παρουσιάζεται με κάποιον ο οποίος δεν είναι αδερφός/ή. Οι κατηγορίες και τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Θυμός ή ευερέθιστη διάθεση, με συμπτώματα όπως:

• Χάνουν συχνά την ψυχραιμία τους
• Είναι πολύ ευέξαπτοι
• Ενοχλούνται εύκολα
• Θυμώνουν συχνά

Αντιδραστική ή περιφρονητική συμπεριφορά, με συμπτώματα όπως:

• Έρχονται συχνά σε ρήξη με πρόσωπα που επιβάλλουν την εξουσία ή με ενήλικες
• Αψηφούν απαιτήσεις από άτομα που επιβάλλουν την εξουσία
• Αρνούνται να συμμορφωθούν με απαιτήσεις από πρόσωπα της εξουσίας
• Εσκεμμένα ενοχλούν τους άλλους
• Κατηγορούν τους άλλους για τη λανθασμένη τους συμπεριφορά

Εκδικητικότητα

• Έχουν δράσει κακεντρεχώς τουλάχιστον δύο φορές τους τελευταίους έξι μήνες

2. Η συμπεριφορά επηρεάζει την καθημερινή του ζωή

Το δεύτερο πράγμα που επαγγελματίας ψυχικής υγείας αναζητά είναι εάν αυτή η συμπεριφορά σχετίζεται με προβλήματα στο ίδιο το άτομο ή τον άμεσο κοινωνικό του κύκλο. Η ταραχοποιός συμπεριφορά μπορεί να επηρεάζει αρνητικά πτυχές, όπως η κοινωνική ζωή, η εκπαίδευση ή η εργασία.

3. Η συμπεριφορά δεν σχετίζεται με κατάχρηση ουσιών ή επεισόδια ψυχικής υγείας

Για την πραγματοποίηση της διάγνωσης, η συμπεριφορά δεν μπορεί να συμβαίνει αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων που περιλαμβάνουν:

• Κατάχρηση ουσιών
• Κατάθλιψη
• Διπολική διαταραχή
• Ψύχωση

Σοβαρότητα

Το DSM-5 έχει επίσης ταξινομήσει τη σοβαρότητα σε τρία επίπεδα:

• Ήπια: Τα συμπτώματα περιορίζονται μόνο σε ένα περιβάλλον.
• Μέτρια: Τα συμπτώματα είναι παρόντα σε τουλάχιστον δύο περιβάλλοντα.
• Σοβαρή: Τα συμπτώματα είναι παρόντα σε τρία ή περισσότερα περιβάλλοντα.

Θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται η εναντιωματική προκλητική διαταραχή;

Η έγκαιρη θεραπεία είναι απαραίτητη για τα άτομα με εναντιωματική προκλητική διαταραχή. Έφηβοι και ενήλικες που δεν λαμβάνουν θεραπεία έχουν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης και κατάχρησης ουσιών, σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

Ατομική γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία: Ο ψυχολόγος θα βοηθήσει το παιδί να βελτιώσει:

• Τις ικανότητες διαχείρισης θυμού
• Τις δεξιότητες επικοινωνίας
• Τον έλεγχο των παρορμήσεων
• Τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων

Επίσης, θα μπορέσει να ταυτοποιήσει πιθανούς παράγοντες που συνεισφέρουν στην πάθηση.

Οικογενειακή θεραπεία: Ο ψυχολόγος θα συνεργαστεί με ολόκληρη την οικογένεια για να πραγματοποιηθούν αλλαγές. Αυτό θα βοηθήσει τους γονείς να βρουν υποστήριξη και να εκπαιδευτούν σε στρατηγικές για την αντιμετώπιση ενός παιδιού με εναντιωματική προκλητική διαταραχή.

Θεραπεία αλληλεπίδρασης γονέα-παιδιού: Ο ψυχολόγος θα εκπαιδεύσει τους γονείς, καθώς αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους. Αυτό τον τρόπο οι γονείς θα μάθουν πιο αποτελεσματικές γονεϊκές τεχνικές.

Ομάδα συνομηλίκων: Το παιδί θα μάθει πώς να βελτιώνει τις κοινωνικές δεξιότητες και τις σχέσεις με άλλα παιδιά.

Φάρμακα: Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αιτίων εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής, όπως η κατάθλιψη ή η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας. Όμως, δεν υπάρχει κάποιο φάρμακο για την αντιμετώπιση της ίδιας της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής.

Στρατηγικές για τη διαχείριση της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να διαχειριστούν τη διαταραχή:

• Αυξάνοντας τα ενθαρρυντικά σχόλια και μειώνοντας τα αποθαρρυντικά
• Χρησιμοποιώντας μια σταθερή τιμωρία για την κακή συμπεριφορά
• Χρησιμοποιώντας προβλέψιμες και άμεσες αντιδράσεις
• Δίνοντας οι ίδιοι το παράδειγμα θετικών αλληλεπιδράσεων στο σπίτι
• Μειώνοντας τους πυροδοτικούς παράγοντες (Για παράδειγμα, εάν οι ταραχοποιός συμπεριφορά του παιδιού φαίνεται να εντείνεται με την έλλειψη ύπνου, βεβαιωθείτε ότι κοιμάται επαρκώς)

Οι ενήλικες με εναντιωματική προκλητική διαταραχή μπορούν να τη διαχειριστούν:

• Αποδεχόμενοι την ευθύνη για τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους
• Χρησιμοποιώντας ενσυναίσθηση και βαθιά αναπνοή για να θέσουν το θυμό τους υπό έλεγχο
• Ασχολούμενοι με δραστηριότητες ανακούφισης του στρες, όπως η άθληση

Στο σχολείο

Η εναντιωματική προκλητική διαταραχή στη σχολική τάξη

Οι γονείς δεν είναι οι μόνοι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες από ένα παιδί με εναντιωματική προκλητική διαταραχή. Μερικές φορές, το παιδί μπορεί να συμπεριφέρεται καλά μπροστά στους γονείς, αλλά να μη συμβαίνει το ίδιο και στο σχολείο. Οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις ακόλουθες στρατηγικές για να βοηθήσουν παιδιά με εναντιωματική προκλητική διαταραχή:

• Να γνωρίζετε ότι οι τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς που είναι αποτελεσματικές σε άλλους μαθητές μπορεί να μην φέρουν τα ίδια αποτελέσματα στο συγκεκριμένο μαθητή. Ρωτήστε τους γονείς για το τι είναι πιο αποτελεσματικό.
• Να έχετε ξεκάθαρες προσδοκίες και κανόνες. Γράψτε τους κανόνες της τάξης σε ένα χαρτί και τοποθετήστε το κάπου που να γίνεται ορατό από όλους.
• Να γνωρίζετε ότι οποιεσδήποτε αλλαγές στη δομή της τάξης ή στη σειρά των μαθημάτων μπορεί να διαταράξουν ένα παιδί με εναντιωματική προκλητική διαταραχή.
• Να φέρεται το παιδί προ των ευθυνών του.
• Να δημιουργήσετε σχέση εμπιστοσύνης με τον μαθητή επικοινωνώντας ανοιχτά και με ειλικρίνεια.

Q&A

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της διαταραχής διαγωγής και της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής;

Η εναντιωματική προκλητική διαταραχή είναι ένας προδιαθεσικός παράγοντας για την εμφάνιση διαταραχής διαγωγής. Τα διαγνωστικά κριτήρια που σχετίζονται με τη διαταραχή διαγωγής συχνά θεωρούνται πιο σοβαρά από τα κριτήρια της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής. Η διαταραχή διαγωγής περιλαμβάνει πιο σοβαρές παραβάσεις από την εκδικητική συμπεριφορά, για παράδειγμα, όπως κλοπή, επιθετική συμπεριφορά εναντίον ανθρώπων ή ζώων, ακόμη και καταστροφή περιουσίας. Οι κανόνες που παραβιάζονται από τα άτομα με διαταραχή διαγωγής είναι αρκετά σοβαροί. Οι συμπεριφορές που σχετίζονται με την εν λόγω πάθηση είναι επίσης παράνομες, κάτι το οποίο συνήθως δεν ισχύει με την εναντιωματική προκλητική διαταραχή.