Αυτισμός: Πώς μπορεί να βοηθήσει η θεραπεία Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς (ABA);

Η εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς (ΑΒΑ) είναι ένα είδος θεραπείας που διδάσκει δεξιότητες και αναμενόμενη συμπεριφορά με τη χρήση ενίσχυσης. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι είναι το “χρυσό πρότυπο” για τη θεραπεία του αυτισμού.

Οι υποστηρικτές της θεραπείας ΑΒΑ επικαλούνται την επιτυχία της στο να βοηθήσει τα αυτιστικά άτομα να μάθουν συμπεριφορές και δεξιότητες. Όσοι είναι εναντίον της λένε ότι η ΑΒΑ είναι σκληρή για τα αυτιστικά παιδιά και τα αναγκάζει να συμμορφωθούν με τις ιδέες των άλλων ανθρώπων για τη “φυσιολογική” συμπεριφορά.

Τι είναι η θεραπεία εφαρμοσμένης ανάλυση συμπεριφοράς;

Στη θεραπεία ΑΒΑ, ένας θεραπευτής ενισχύει τις επιθυμητές συμπεριφορές και αποθαρρύνει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά ενός ασθενούς. Οι θεραπευτές χρησιμοποιούν ανταμοιβές για να ενθαρρύνουν έναν ασθενή να αναπτύξει την επικοινωνία, τη γλώσσα και άλλες δεξιότητες.

Υπάρχουν διάφοροι διαφορετικοί τύποι της ΑΒΑ. Το ποιος τύπος χρησιμοποιείται εξαρτάται από την ηλικία και τους στόχους του ασθενούς.

Πώς  ξεκίνησε η εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς;

Η ΑΒΑ δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1960 από έναν ψυχολόγο συμπεριφοράς, τον Dr Ivar Lovaas, αλλά οι μέθοδοι εξελίχθηκαν με την πάροδο των ετών. Ο Dr. Lovaas εφάρμοσε για πρώτη φορά την ΑΒΑ στον αυτισμό, επειδή πίστευε ότι οι κοινωνικές και συμπεριφορικές δεξιότητες θα μπορούσαν να διδαχθούν στα αυτιστικά παιδιά.

Η ιδέα του Lovaas ήταν ότι ο αυτισμός είναι ένα σύνολο συμπεριφορικών συμπτωμάτων που μπορούν να τροποποιηθούν ή να “σβήσουν”. Όταν οι αυτιστικές συμπεριφορές δεν ήταν πλέον εμφανείς, θεωρήθηκε ότι ο αυτισμός είχε “αντιμετωπιστεί” αποτελεσματικά.

Τότε, η εφαρμοσμένη ανάλυση συμπεριφοράς περιελάμβανε επίσης τιμωρίες για τη μη συμμόρφωση, μερικές από τις οποίες μπορούσαν να είναι πολύ σκληρές – για παράδειγμα, η χρήση ηλεκτροσόκ.

Στην πρόσφατη ιστορία – τον Μάρτιο του 2020 – ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) απαγόρευσε τις συσκευές ηλεκτροσόκ στη θεραπεία αποστροφής. Ωστόσο, ένα ομοσπονδιακό εφετείο ανέτρεψε την απόφαση το 2021.

Οι περισσότερες τιμωρίες στην ΑΒΑ έχουν αντικατασταθεί από την παρακράτηση ανταμοιβών. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν ανταποκρίνεται σωστά σε μια “εντολή”  δεν θα λάβει μια ανταμοιβή, όπως το αγαπημένο φαγητό.

Με την πάροδο του χρόνου, η τεχνική του Lovaas (που ονομάζεται επίσης εκπαίδευση με διακριτικές δοκιμές) έχει μελετηθεί και τροποποιηθεί από τους θεραπευτές. Σήμερα, οι θεραπευτές δεν επιδιώκουν να “θεραπεύσουν τον αυτισμό” αλλά να βοηθήσουν τα αυτιστικά άτομα να μάθουν να ζουν ανεξάρτητα. Οι τεχνικές επικεντρώνονται στις συμπεριφορές καθώς και στις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες.

Ποιοι είναι οι τύποι στρατηγικών της εφαρμοσμένης ανάλυση συμπεριφοράς;

Οι θεραπευτές χρησιμοποιήσουν πέντε διαφορετικές στρατηγικές για την επιβολή της ΑΒΑ, μεταξύ των οποίων:

1. Διακριτή διδασκαλία δοκιμών: Η τεχνική του Lovaas αναλύει τα μαθήματα σε απλές εργασίες που ανταμείβονται μετά από την επιτυχή χρησιμοποίηση μιας δομής ενδείξεων και απαντήσεων
2. Νατουραλιστική διδασκαλία: Αυτή η πτυχή της διδασκαλίας επιτρέπει στον μαθητή να καθορίζει τον δικό του ρυθμό μάθησης κατά τη διάρκεια της ημέρας με βάση το πλαίσιο της τακτικής ρουτίνας του
3. Εκπαίδευση βασικών απαντήσεων: Αυτή η καθοδηγούμενη από τον μαθητή διδασκαλία βελτιώνει τα κίνητρα, την ανταπόκριση σε περισσότερα από ένα συνθήματα, τη δομή του κοινωνικού περιβάλλοντος και την αυτορρύθμιση.
4. Οικονομία με μάρκες: Αυτή η στρατηγική επιβραβεύει ή αφαιρεί μια μάρκα με βάση τις προκαθορισμένες συμπεριφορές. Ονομάζονται επίσης ενισχυτές κατάστασης, οι μάρκες είναι παρόμοια με την ανταλλαγή νομισμάτων στον πραγματικό κόσμο
5. Ενδεχόμενη παρατήρηση: Η τελευταία στρατηγική μάθησης χρησιμοποιείται σε μια ομάδα συνομηλίκων. Αφού ο θεραπευτής δείξει στο παιδί ότι η συμπεριφορά του είναι δεν είναι αποδεκτή, το παιδί καθοδηγείται να παρατηρήσει τους συνομηλίκους του να εκτελούν με επιτυχία μια εργασία

Η θεραπεία ΑΒΑ συνιστάται από πολλούς επαγγελματίες υγείας για να βοηθήσει τα αυτιστικά άτομα να βελτιώσουν ορισμένες δεξιότητες.

Ωστόσο, η ΑΒΑ έχει επίσης επικριθεί από τους φροντιστές και τους υποστηρικτές του αυτισμού. Η κύρια ανησυχία είναι ότι η θεραπεία δεν δείχνει σεβασμό για τα αυτιστικά άτομα και ότι μπορεί ακόμη και να τα βλάψει.

Ποια είναι τα οφέλη της ΑΒΑ;

Οι υποστηρικτές της θεραπείας ΑΒΑ αναφέρουν τα ακόλουθα οφέλη:

• Βοηθά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων συμπεριφοράς. Μελέτες έχουν δείξει ότι η θεραπεία ΑΒΑ είναι αποτελεσματική στο να βοηθήσει τα αυτιστικά άτομα να μάθουν δεξιότητες. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι το μοντέλο Early Start Denver Model βοήθησε τα παιδιά να βελτιώσουν το IQ και τη συμπεριφορά τους. Μείωσε επίσης τη σοβαρότητα της διάγνωσης του αυτισμού τους
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία απλών και σύνθετων δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, η ΑΒΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιβραβεύσει τα παιδιά που βουρτσίζουν σωστά τα δόντια τους ή που μοιράζονται τα παιχνίδια τους με τους φίλους τους
• Δίνει στους γονείς στρατηγικές για τη διδασκαλία των παιδιών στο σπίτι. Η ΑΒΑ βοηθά να δοθεί στους γονείς ένας οδηγός για τη διδασκαλία και ένας τρόπος μέτρησης της προόδου. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να διδάξουν τη γλώσσα αναλύοντάς την σε συλλαβές αντί για ολόκληρες λέξεις
• Δείχνει ότι τα αυτιστικά παιδιά είναι ικανά να μάθουν. Η ΑΒΑ βοηθά να δοθεί στα αυτιστικά παιδιά η ευκαιρία να δείξουν ότι είναι ικανά να μαθαίνουν και να τροποποιούν τις συμπεριφορές τους. Για ορισμένα, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη διδασκαλία τους να κοιμούνται όλη τη νύχτα ή να τα βοηθήσει να μάθουν να κάνουν φίλους

Ποια είναι τα μειονεκτήματα της ΑΒΑ;

Ενώ η χρήση της θεραπείας με ηλεκτροσόκ εκκρεμεί λόγω της ομοσπονδιακής εφετειακής απόφασης, οι επικριτές λένε ότι η ABA μπορεί να είναι ακόμα πολύ σκληρή για τα αυτιστικά άτομα.

Τα μειονεκτήματα της ΑΒΑ περιλαμβάνουν:

• Επικεντρώνεται στα προβλήματα συμπεριφοράς. Οι επικριτές της θεραπείας ΑΒΑ λένε ότι οι θεραπευτές επικεντρώνονται περισσότερο στο να σταματήσουν αυτά που θεωρούν “προβληματικές συμπεριφορές” παρά να αναπτύξουν τις δεξιότητες του παιδιού (όπως η γλώσσα)
• Προσπαθεί να κάνει τα παιδιά “φυσιολογικά”. Μια άλλη κριτική είναι ότι η θεραπεία ΑΒΑ προσπαθεί να κάνει τα νευροδιαφοροποιημένα παιδιά να συμπεριφέρονται όπως όλοι οι άλλοι. Για παράδειγμα, λέγοντας στα παιδιά ότι το χτύπημα των χεριών τους ή άλλες κινήσεις είναι λάθος, ενώ είναι φυσικές συμπεριφορές του παιδιού, απορρίπτει τις ανάγκες τους

Αυτές οι ανησυχίες οδήγησαν σε ορισμένες αλλαγές στη θεραπεία ΑΒΑ. Τώρα, οι θεραπευτές επικεντρώνονται στην αλλαγή των συμπεριφορών και όχι στα συναισθήματα ή τις σκέψεις του αυτιστικού ατόμου. Ο στόχος είναι να βοηθήσουν τα αυτιστικά άτομα να ζήσουν όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα, όχι να προσπαθήσουν να τα “διορθώσουν”.

Πώς γίνεται η διαδικασία της θεραπείας ΑΒΑ;

1. Ο θεραπευτής θα σας βοηθήσει να αποφασίσετε ένα σχέδιο για τις συνεδρίες θεραπείας ΑΒΑ του παιδιού σας, συμπεριλαμβανομένων των στόχων και της διάρκειας των συνεδριών.
2. Ο θεραπευτής θα ξεκινήσει με μια αξιολόγηση για να εξετάσει το ιατρικό ιστορικό και τις προηγούμενες θεραπείες του παιδιού σας. Τα μέλη της οικογένειάς σας θα πρέπει να μάθουν περισσότερα σχετικά με τους στόχους τους για τη θεραπεία.
3. Ο θεραπευτής θα παρατηρήσει επίσης το παιδί κατά τη διάρκεια μιας αρχικής συνεδρίας και θα συνεχίσει να αξιολογεί την πρόοδο του παιδιού σας προς την επίτευξη των στόχων σε τακτική βάση.

Η θεραπεία ΑΒΑ μπορεί να γίνει σε διάφορα περιβάλλοντα, όπως το σπίτι, το σχολείο, προγράμματα ενδονοσοκομειακής περίθαλψης και χώρους στην κοινότητα.

Οι γονείς εκπαιδεύονται επίσης για να βοηθήσουν στην παροχή υποστήριξης στο παιδί σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Ο αριθμός των ωρών θεραπείας εξαρτάται από τους στόχους της θεραπείας. Η θεραπεία ΑΒΑ διαρκεί συνήθως περίπου 10 έως 25 ώρες την εβδομάδα. Ορισμένα προγράμματα για πιο σοβαρές συμπεριφορές χρειάζονται περισσότερες ώρες.

Τα παιδιά συνήθως αξιολογούνται κάθε λίγους μήνες για να καθοριστεί πόσο καιρό θα πρέπει να συνεχιστεί η θεραπεία. Συνήθως, το πρόγραμμα έχει μια σταδιακή μείωση των υπηρεσιών πριν από το τέλος της θεραπείας.

Πότε θα σταματήσετε τη θεραπεία ABA;

Σύμφωνα με το Council of Autism Service Providers, η θεραπεία ΑΒΑ θα πρέπει να επανεξετάζεται ή να διακόπτεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Ο ασθενής έχει επιτύχει τους στόχους του προγράμματος
• Ο ασθενής δεν πληροί τα κριτήρια του αυτισμού
• Ο ασθενής δεν παρουσιάζει καμία πρόοδο στο πρόγραμμα με την πάροδο του χρόνου
• Η οικογένεια και ο πάροχος δεν μπορούν να επιλύσουν σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με το θεραπευτικό πρόγραμμα

Η ΑΒΑ μπορεί να είναι χρήσιμη για ορισμένα αυτιστικά παιδιά, αλλά μπορεί να μην είναι η κατάλληλη θεραπεία για το παιδί σας. Μιλήστε με τον θεραπευτή του παιδιού σας για τυχόν ανησυχίες που έχετε. Μπορούν να βοηθήσουν το παιδί σας να μεταβεί σε άλλη θεραπεία, αν χρειαστεί.

Ίσως να θέλετε να δείτε αν η ΑΒΑ μπορεί να βοηθήσει το αυτιστικό παιδί σας να αποκτήσει δεξιότητες. Πριν ξεκινήσετε με την ΑΒΑ, βεβαιωθείτε ότι ο θεραπευτής που θα δείτε είναι εκπαιδευμένος και γνωρίζει πώς και πού θα δουλέψει με το παιδί σας. Ο θεραπευτής σας θα θέσει μετρήσιμους στόχους για το παιδί σας και θα παρακολουθεί στενά τη διαδικασία και τα αποτελέσματα.

Το πιο σημαντικό είναι να έχετε επίγνωση των αντιδράσεων του παιδιού σας στον θεραπευτή και τη θεραπεία. Είναι το παιδί σας ενθουσιασμένο όταν εργάζεται με τον θεραπευτή; Ανταποκρίνεται το παιδί σας στον θεραπευτή με χαμόγελα; Μαθαίνει το παιδί σας δεξιότητες που βοηθούν στην καθημερινή ζωή;

Αν οι απαντήσεις είναι “ναι”, κινείστε προς τη σωστή κατεύθυνση. Εάν όχι, ήρθε η ώρα να επανεκτιμήσετε.

Δείτε ακόμη:

• Αυτισμός: Η αργοπορημένη διάγνωση επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής ;
• Αυτισμός: Γιατί τα κορίτσια εκδηλώνουν συμπτώματα αργότερα από τα αγόρια;
• Αυτισμός: Η Φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας!
• Υψηλή ευαισθησία και αυτισμός: Ποια είναι η διαφορά;
• Πώς συνδέονται ο αυτισμός και η διπολική διαταραχή;