Τι μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη στα παιδιά;

Συχνά πιστεύεται ότι οι νέοι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν κατάθλιψη. Τα σημάδια κατάθλιψης στα παιδιά συχνά απορρίπτονται ως φυσιολογικές συναισθηματικές και ψυχολογικές εξελίξεις καθώς μεγαλώνουν. Ωστόσο, η κατάθλιψη στα παιδιά είναι υπαρκτή και μπορεί να βιώνουν μορφές θλίψης και ανησυχίας που διαφέρουν από τα καθημερινά τους προβλήματα.

Η Rachel Melville-Thomas, ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων και εκπρόσωπος της Ένωσης Παιδοψυχοθεραπευτών (ACP), λέει ότι τα παιδιά συχνά θεωρούνται “πολύ μικρά” για να έχουν κατάθλιψη. Ιδιαίτερα στους εφήβους ή τους μαθητές γυμνασίου, τα σημάδια κατάθλιψης θεωρούνται ως “τυπικές εφηβικές” διακυμάνσεις της διάθεσης και επίδραση των ορμονών.

Όμως, η ίδια δηλώνει ότι η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους μπορεί να προκληθεί από έναν συνδυασμό παραγόντων. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν:

1. Απώλεια
2. Αγχωτικές σχολικές εμπειρίες
3. Απελπισία των πρώτων χρόνων λόγω προβλημάτων προσκόλλησης στην οικογένεια
4. Μάρτυρας ή θύμα βίας
5. Σεξουαλική κακοποίηση
6. Χαμηλή αυτοεκτίμηση
7. Προβλήματα με τους συνομηλίκους
8. Μακροχρόνιος εκφοβισμός

Η κατάθλιψη ενός παιδιού μπορεί να προέρχεται από ένα μοναδικό γεγονός της ζωής – όπως το διαζύγιο των γονέων του ή ένας οικογενειακός θάνατος – ή από μια σειρά γεγονότων, όπως ο εκφοβισμός, οι ακαδημαϊκοί αγώνες και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Οι κληρονομικές τάσεις για κατάθλιψη παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, δεδομένου ότι οι ψυχικές ασθένειες τείνουν να κληρονομούνται στις οικογένειες.

Πιστεύεται ότι 280 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από κατάθλιψη και τα γονίδια, καθώς και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και τα τραύματα, μπορούν να παίξουν ρόλο στην κατάθλιψη των παιδιών. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι κάποιος του οποίου ο γονέας, ο αδελφός ή το παιδί έχει διαγνωστεί με κατάθλιψη θα μπορούσε να έχει τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστεί με κατάθλιψη στη δική του ζωή, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.

Ποια είναι τα σημάδια της κατάθλιψης στα παιδιά;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να εμφανιστεί η κατάθλιψη στα παιδιά και τους νέους. Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Συνεχής θλίψη
• Ανησυχία και μη απόλαυση πραγμάτων που προηγουμένως τους άρεσαν (για ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων)
• Να είναι αναποφάσιστοι
• Να αισθάνονται συνεχώς κουρασμένοι
• Ευερεθιστότητα ή ανεξήγητη γκρίνια
• Να είναι λιγότερο διαδραστικοί με τα μέλη της οικογένειας
• Έλλειψη αυτοπεποίθησης
• Διακυμάνσεις στο βάρος (αύξηση ή απώλεια)
• Αδυναμία χαλάρωσης και αίσθημα νευρικότητας
• Μιλούν αρνητικά για τον εαυτό τους
• Έχοντας ιδεοληψίες για αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονία (ή επιχειρώντας αυτά τα πράγματα)

Οι γονείς πρέπει να κοιτάξουν προσεκτικά πέρα από την  εξωτερική εμφάνιση ενός παιδιού που απλώς “βαρέθηκε” και να αναγνωρίσουν αν η διάθεσή του είναι επίπεδη, με αρνητικά σχόλια όπως: “Τίποτα δεν πάει καλά για μένα“, “Δεν έχω φίλους” ή “Μακάρι να μην ήμουν εδώ“.

Οι γονείς μπορεί να παρατηρήσουν μια ποικιλία καταθλιπτικών συμπτωμάτων στο παιδί τους – όπως το να είναι αποτραβηγμένο και σιωπηλό, να κλαίει ανεξέλεγκτα και να γίνεται επιθετικό. Υπάρχει αυξημένη πιθανότητα επικίνδυνης συμπεριφοράς και ενασχόλησης με την κατανάλωση αλκοόλ ή τη λήψη ναρκωτικών στους εφήβους.

Τα μικρότερα παιδιά μπορεί επίσης να δείξουν τη χαμηλή διάθεση τους αναφέροντας σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά ή διαταραχές στον ύπνο και/ή στο φαγητό.

Ποιες πρέπει να είναι οι πρώτες σας κινήσεις αν το παιδί σας πάσχει από κατάθλιψη;

Είναι κατανοητό γιατί οι γονείς ή οι κηδεμόνες μπορεί να προσεγγίσουν τα συμπτώματα κατάθλιψης στο παιδί τους με πανικό και ανησυχία. Ωστόσο, θα πρέπει να προσπαθήσετε να ακολουθήσετε μια ήπια, υποστηρικτική προσέγγιση που να είναι ερευνητική και στοργική και όχι παρεμβατική ή θυμωμένη.

Μπορείτε να το κάνετε αυτό, μη δίνοντας όλη την έμφαση στο να τους “φτιάξετε τη διάθεση”, αλλά μάλλον ενθαρρύνοντάς τους να ανοιχτούν και να σας μιλήσουν για το πώς αισθάνονται.

Μιλήστε στο παιδί σας χωρίς να το κρίνετε. Το να τα ενθαρρύνετε απλώς να “σκέφτονται θετικά” συχνά δεν λειτουργεί ενάντια στις νευροχημικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους που οδηγούν στην κατάθλιψη.

Ως εκ τούτου, η ακρόαση είναι εξίσου σημαντική με την ομιλία, αν όχι περισσότερο. Αυτό σας δίνει μια εικόνα για το τι περνούν και μια διαφορετική οπτική γωνία για καταστάσεις που δεν αμφισβητούσατε εκείνη τη στιγμή. Το να ακούτε πώς περιγράφει το παιδί σας τα συναισθήματά του προσφέρει επίσης μια άποψη για το πώς βλέπει τον κόσμο γύρω του, κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο αν είναι πολύ μικρό. Τα παιδιά δεν βλέπουν τα πράγματα με τη νοοτροπία των ενηλίκων, οπότε μπορεί να χρειαστεί το παιδί σας να σας περιγράψει μια κατάσταση για να τη δείτε από τη δική του οπτική γωνία.

Να είστε εκεί για το παιδί σας και να του υπενθυμίζετε ότι προσπαθείτε να κατανοήσετε τις εμπειρίες του. Αν οι ανησυχίες σας συνεχίζονται, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας( παθολόγο, παιδίατρο , ψυχολόγο) για να σας καθοδηγήσει σχετικά με τα επόμενα βήματα που πρέπει να ακολουθήσετε και να σας παραπέμψει για θεραπεία.

Πώς να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη στα παιδιά;

Η αναγνώριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης στο παιδί σας και η έγκαιρη παρέμβαση είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση του προβλήματος πριν αυτό κλιμακωθεί. Υπάρχουν διαθέσιμες διάφορες μορφές θεραπείας για να ενθαρρύνετε το παιδί σας να μιλήσει ανοιχτά για το τι το κάνει να αισθάνεται έτσι.

Εάν ένα μικρό παιδί διαγνωστεί με κατάθλιψη (κάτω των 12 ετών), μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω διαφόρων μορφών ομιλητικής ή παιγνιώδους θεραπείας καθώς και γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, όπου τα συναισθήματά του μπορούν να ακουστούν και να κατανοηθούν περαιτέρω. Αυτό μπορεί να προέρχεται από παιγνιοθεραπευτές, παιδοψυχοθεραπευτές ή ψυχολόγους.

Η Βρετανική Ένωση Παιγνιοθεραπευτών ορίζει την παιγνιοθεραπεία ως ένα μέσο που “βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τα μπερδεμένα συναισθήματα και τα ανατρεπτικά γεγονότα που δεν είχαν την ευκαιρία να τα ξεκαθαρίσουν σωστά“.

Αντί να τα αναγκάζει να μιλήσουν, η παιγνιοθεραπεία ενθαρρύνει τα παιδιά να χρησιμοποιούν το παιχνίδι για να επικοινωνήσουν στο δικό τους επίπεδο και με τον δικό τους ρυθμό, χωρίς να αισθάνονται ότι αμφισβητούνται ή απειλούνται.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν επίσης να ανταποκριθούν στις ομιλητικές θεραπείες. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT), κατά την οποία εξετάζεται η σχέση μεταξύ σκέψεων και συναισθημάτων.

Ο καλύτερος συνδυασμός για τους εφήβους τείνει να είναι η ομιλούσα θεραπεία συν αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή. Τα αντικαταθλιπτικά συνταγογραφούνται πολύ σπάνια από τους γενικούς ιατρούς για τους νέους. Οι έρευνες δείχνουν ότι όλες αυτές οι προσεγγίσεις λειτουργούν καλύτερα όταν οι γονείς εμπλέκονται και συμμετέχουν ενεργά στην υποστήριξη που προσφέρεται.