Πρώιμη εφηβεία: Πώς επηρεάζει την ψυχική υγεία των παιδιών;

Η εφηβεία είναι μια έντονη περίοδος μετάβασης για όλα τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα μικρότερα παιδιά που βιώνουν πρώιμη εφηβεία.

Τι είναι η πρώιμη εφηβεία;

Η πρώιμη εφηβεία, είναι όταν το σώμα ενός παιδιού αρχίζει να ωριμάζει σε ασυνήθιστα νεαρή ηλικία – γενικά πριν από την ηλικία των 8 ετών για τα κορίτσια και την ηλικία των 9 ετών για τα αγόρια. Μέχρι πρόσφατα, η μέση ηλικία για την εφηβεία ήταν η ηλικία των 11 ετών για τα κορίτσια και η ηλικία των 12 ετών για τα αγόρια, αλλά πλέον πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι οποιαδήποτε ηλικία πάνω από τα 8 ή 9 έτη είναι φυσιολογική. Οι ειδικοί αναφέρουν πολλές πιθανές αιτίες για την πρώιμη εφηβεία, όπως η γενετική, η διατροφή ή/και η παχυσαρκία, τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και το τραύμα. Η πρώιμη εφηβεία μπορεί να προκαλέσει συναισθηματική δυσφορία και να αυξήσει τους κινδύνους για θέματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος και η κατάθλιψη.

Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η μέση ηλικία εφηβείας μειώνεται. Καθώς όλο και περισσότερα παιδιά ωριμάζουν νωρίτερα από το αναμενόμενο, είναι σημαντικό για τους γονείς να κατανοήσουν τις συναισθηματικές αλλαγές που επιφέρει η εφηβεία και πώς να βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης για να αποτρέψουν τις μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις.

Τι κάνει την πρώιμη εφηβεία δύσκολη;

Τα παιδιά που βιώνουν πρώιμη εφηβεία μπορεί να περνούν σωματικές και ψυχικές αλλαγές πριν να είναι αρκετά ώριμα συναισθηματικά για να τις διαχειριστούν. Με την πρώιμη εφηβεία, δεν έχουν την εκτελεστική λειτουργία ή τον αυτοέλεγχο που θα τους επέτρεπε να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους. Είναι σαν ένα αυτοκίνητο όπου το γκάζι είναι πλήρως συνδεδεμένο, αλλά τα παιδιά δεν μπορούν να πατήσουν τα φρένα ή να ελέγξουν το τιμόνι.

Πέρα από τις σωματικές μεταβάσεις που συνοδεύουν την εφηβεία, υπάρχουν και συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές. Τα παιδιά στην εφηβεία αρχίζουν να σκέφτονται για την ταυτότητά τους – ποιοι είναι, τι τους αρέσει, από ποιους έλκονται. Μπορεί να έχουν συντριπτικά συναισθήματα, κυκλοθυμία και ξεσπάσματα. Η σχέση τους με τους γονείς τους μπορεί να γίνει τεταμένη.

Είναι σύνηθες σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης να θέλετε απεγνωσμένα να ταιριάξετε με τους συνομηλίκους σας. Τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται άβολα επειδή το σώμα τους αλλάζει πριν από το σώμα των συνομηλίκων τους. Είναι μια περίοδος όπου τα παιδιά πραγματικά θέλουν να είναι σαν τους φίλους τους και αν δεν μπορούν να είναι, αυτό μπορεί να προκαλέσει πολύ άγχος.

Τα παιδιά που περνούν την πρώιμη εφηβεία μπορεί να βιώσουν εκφοβισμό ή σεξουαλική παρενόχληση (ιδίως τα κορίτσια). Μπορεί επίσης να διαπιστώσουν ότι κάποιοι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι μεγαλύτερα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μη ρεαλιστικές προσδοκίες συμπεριφοράς και σε κίνδυνο πρόωρης έκθεσης σε ώριμες συμπεριφορές όπως η σεξουαλική δραστηριότητα και η χρήση ναρκωτικών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της πρώιμης εφηβείας στην ψυχική υγεία;

Η πρώιμη εφηβεία θέτει τα παιδιά σε αυξημένο κίνδυνο για θέματα συναισθηματικής και ψυχικής υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα του σώματος ή δυσμορφία του σώματος.

Καθώς συνεχίζουν να ωριμάζουν, τα παιδιά που πέρασαν από την πρώιμη εφηβεία μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να κάνουν κατάχρηση ουσιών, να εμπλακούν νωρίτερα σε σεξουαλική δραστηριότητα (η οποία συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εφηβικής εγκυμοσύνης) και να υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές.

Είναι σαν να προσπαθείτε να χωρέσετε σε ένα συγκεκριμένο καλούπι, και όταν δεν μπορείτε, μερικές φορές αυτοθεραπεύεστε ή κάνετε άλλα πράγματα για να προσπαθήσετε να ελέγξετε το σώμα σας.

Μπορεί να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στις ψυχολογικές επιπτώσεις της πρώιμης εφηβείας. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα κορίτσια που βρίσκονται σε πρώιμη ανάπτυξη φαίνεται να είναι πιο ευάλωτα στο άγχος και την κατάθλιψη και ότι μπορεί να φέρουν αυτόν τον κίνδυνο για αρκετά χρόνια. Για τα αγόρια, η πρώιμη εφηβεία μπορεί να μην είναι τόσο οδυνηρή. Τα αγόρια που ωριμάζουν νωρίς έχουν κάποια κοινωνικά πλεονεκτήματα επειδή είναι μεγαλύτερα και πιο δυνατά.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα αγόρια δεν κινδυνεύουν από συναισθηματικά προβλήματα. Με την αυξημένη τεστοστερόνη, μπορεί να έχουν ισχυρότερα συναισθήματα, πιθανή αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς και μια ξαφνική σεξουαλική ορμή που μπορεί να μην ξέρουν πώς να διαχειριστούν. Δεδομένου ότι η πρώιμη εφηβεία μπορεί να προκαλέσει καχεκτική ανάπτυξη, τα αγόρια μπορεί να αισθάνονται αμήχανα για το ύψος τους αργότερα, αν καταλήξουν να είναι κοντύτερα από τους συνομηλίκους τους.

Και για τα παιδιά που είναι τρανσέξουαλ ή μη δυαδικά – τα οποία συχνά βιώνουν ακραία δυσφορία που ονομάζεται δυσφορία φύλου – η εφηβεία σε οποιαδήποτε ηλικία μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη και η πρώιμη εφηβεία μπορεί να επιδεινώσει τις προκλήσεις τους. Αν έχετε δυσφορία φύλου και το σώμα σας αλλάζει σε κάτι που δεν είναι ευθυγραμμισμένο με την ταυτότητα φύλου σας θα είναι πολύ πιο αγχωτικό.

Η φυλετική ή εθνοτική ταυτότητα ενός παιδιού μπορεί επίσης να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο η πρώιμη εφηβεία το επηρεάζει. Για παράδειγμα, τα έγχρωμα κορίτσια βιώνουν συχνά αυτό που ονομάζεται προκατάληψη ενηλικίωσης – θεωρούνται λιγότερο αθώα και αναμένεται να συμπεριφέρονται ως μεγαλύτερα από ό,τι είναι. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα αυστηρότερη πειθαρχία στο σχολείο για τα ίδια παραπτώματα με τα λευκά αντίστοιχα κορίτσια. Η πρώιμη εφηβεία επιδεινώνει αυτή την άδικη μεταχείριση.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να διαχειριστεί την πρώιμη εφηβεία;

Οι γονείς δεν μπορούν να ελέγξουν τις αλλαγές που θα φέρει η εφηβεία, αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι να βοηθήσετε το παιδί σας να προετοιμαστεί και να διαχειριστεί τη μετάβαση.

Ανεξάρτητα από την ηλικία του, όταν αρχίσετε να παρατηρείτε για πρώτη φορά ότι το παιδί σας εμφανίζει σημάδια εφηβείας, είναι καλύτερο να επικοινωνήσετε με τον παιδίατρό σας. Για τα κορίτσια, η εφηβεία ξεκινά συνήθως με την αύξηση του στήθους και των τριχών στη μασχάλη ή στο εφηβαίο. Για τα αγόρια, οι μεγαλύτεροι όρχεις και οι τρίχες στο σώμα μπορεί να είναι τα πρώτα σημάδια.

Αλλά ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε στην προετοιμασία του παιδιού σας για την εφηβεία ξεκινά πολύ πριν εμφανιστούν τα σημάδια. Όσο νωρίτερα μπορείτε να μιλήσετε γι’ αυτά τα πράγματα με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία, τόσο το καλύτερο. Ξεκινήστε να συζητάτε με το παιδί σας για την εφηβεία από νωρίς, ακόμη και γύρω στα επτά ή οκτώ χρόνια. Είναι σημαντικό να απομακρύνετε οποιοδήποτε στίγμα γύρω από αυτό και να επιτρέψετε στο παιδί σας να κάνει ερωτήσεις.

Έχετε κατά νου ότι δεν χρειάζεται να τους εξηγήσετε τα πάντα με τη πρώτη φορά. Στην πραγματικότητα, αυτό μπορεί να τα συγκλονίσει ή να τα μπερδέψει. Προχωρήστε αργά και αφήστε τις ερωτήσεις του παιδιού σας να καθοδηγήσουν τη συζήτηση.

Αν το παιδί σας έχει μια ερώτηση, ρωτήστε το γιατί θέλει να μάθει. Προσπαθήστε να πάρετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό που σας ρωτάει και δώστε τους μόνο τις πληροφορίες που ζητούν.

Πότε οι γονείς πρέπει να αναζητούν υποστήριξη για την ψυχική υγεία των εφήβων τους;

Εάν το παιδί σας διανύει την πρώιμη εφηβεία και ανησυχείτε για την ψυχική του υγεία, μπορείτε να το βοηθήσετε να οπλιστεί με δεξιότητες αντιμετώπισης. Και η διαβούλευση με έναν θεραπευτή είναι συχνά ένας αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνετε αυτό.

Πολλά από αυτά που αφορούν τη θεραπεία –γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία– είναι η διδασκαλία των δεξιοτήτων που χρειάζονται τα παιδιά για να αποκτήσουν επίγνωση του εαυτού τους και των συναισθημάτων τους. Και να μάθουν στρατηγικές για να αναγνωρίζουν πότε κάνουν σκέψεις που ίσως θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν.

Οι γονείς μπορούν να αρχίσουν να διδάσκουν αυτές τις δεξιότητες από νωρίς, αλλά κατά τη διάρκεια της εφηβείας, η αποτελεσματική επικοινωνία με το παιδί σας μπορεί να γίνει πιο δύσκολη.

Η σχέση στρεσάρεται όταν χτυπάει η εφηβεία, επειδή φυσικά το αναπτυξιακό καθήκον των εφήβων είναι να διαχωρίζονται και να εξατομικεύονται από τους γονείς τους. Έτσι, δυσκολεύονται περισσότερο να μιλήσουν στους γονείς τους και υπάρχουν περισσότερες συγκρούσεις εκεί που δεν υπήρχαν. Οι γονείς αισθάνονται σαν το παιδί τους να έχει μόλις καταληφθεί από ένα τέρας, και τα παιδιά αισθάνονται το ίδιο για τους γονείς τους! Και έτσι ένας θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει να γεφυρωθεί η επικοινωνία.

Είναι επίσης χρήσιμο για τους γονείς να ενισχύουν τις δεξιότητες αντιμετώπισης και συναισθηματικής ρύθμισης στο σπίτι. Ένας από τους καλύτερους τρόπους είναι να διαμορφώνουν οι ίδιοι υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης, καθώς τα παιδιά παίρνουν πρότυπα συμπεριφοράς από τους ενήλικες γύρω τους.