Η έναρξη της πανδημίας COVID-19 φάνηκε να πυροδοτεί εμμονικές συμπεριφορές σε ανθρώπους που γνώριζα – και στον εαυτό μου επίσης. Κουβαλούσα απολυμαντικά παντού και έβαζα στα χέρια μου απολυμαντικά όποτε άγγιζα οτιδήποτε έξω από το σπίτι μου. Απολύμαινα τις επιφάνειες μέσα στο σπίτι – ό,τι μπορεί να άγγιζαν οι άλλοι. Όταν έφερνα φαγητό στο σπίτι, το άφηνα να μείνει στη βεράντα για τρεις ημέρες ή, αν έπρεπε να το βάλω στο ψυγείο, το έπλενα ή το απολυμαινα πρώτα. Φορούσα δύο μάσκες ταυτόχρονα. Αν κάποιος στο δρόμο δεν φορούσε μάσκα, περνούσα στην άλλη πλευρά- αν κάποιος φτερνιζόταν, πανικοβαλλόμουν.

Εγώ και οι όμοιοί μου γίναμε “εμμονικοί” ή “ψυχαναγκαστικοί” ή ήμασταν ήδη επιρρεπείς σε ένα σύνδρομο που οι φόβοι που σχετίζονταν με την πανδημία επέτρεψαν να ανθίσει; Ή μήπως τέτοιες συμπεριφορές ήταν προσωρινές και μάλιστα λογικές μπροστά σε μια δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια για την οποία κανείς, στην αρχή τουλάχιστον, δεν γνώριζε πολλά;

Ποια είναι τα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής;

Τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) είναι γνωστά. Περιλαμβάνουν τον εμμονικό φόβο της μόλυνσης, που συχνά χαρακτηρίζεται από συνεχές πλύσιμο των χεριών– παράλογο φόβο της αβεβαιότητας, της απώλειας του ελέγχου και των ανεπιθύμητων σκέψεων- και μια ασυνήθιστη ανάγκη για τάξη και συμμετρία. Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές περιλαμβάνουν τον υπερβολικό έλεγχο αντικειμένων που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη – για παράδειγμα, τον έλεγχο της πόρτας για να διαπιστωθεί αν είναι κλειδωμένη ή τον έλεγχο των σόμπων για να διαπιστωθεί αν είναι αναμμένες. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν την αναδιάταξη αντικειμένων στο άμεσο περιβάλλον και την προσήλωση σε υπερβολικά αυστηρές ρουτίνες και μοτίβα στην καθημερινή ζωή.

Ποια είναι τα βήματα της πρόληψης λοιμώξεων;

Είναι διαισθητικά σαφές πώς η συμπεριφορά που αποσκοπεί στην πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό μπορεί να επικαλύπτει και να συμπλέκεται με αυτά τα συμπτώματα ΙΨΔ. Από τα 10 βήματα για την αποφυγή της μόλυνσης που συμβουλεύουν η Διεθνής Ένωση Υπαλλήλων Υπηρεσιών και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), τουλάχιστον τέσσερα από αυτά –συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, προσπάθεια να μην μοιράζεται κανείς οικιακά αντικείμενα με κανέναν, απολύμανση των επιφανειών και προσπάθεια να μην αγγίζει κανείς τα μάτια, τη μύτη, το στόμα- μπορούν να εμπίπτουν στις γενικές κατηγορίες φόβου και εμμονής που απαριθμούνται ως συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Η Margo Thienemann, καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, δήλωσε σε συνέντευξή της ότι ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν κάνει δηλώσεις όπως: “Τώρα καταλαβαίνετε πώς είναι για κάποιον με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή να πρέπει να παρακολουθεί τόσο στενά τι αγγίχτηκε… και πότε… Ζω έτσι για πολύ καιρό και είμαι ειδικός σε αυτό… πρέπει να μάθετε πώς είναι”.

Αλλά η εξοικείωση ενός ασθενούς με ΙΨΔ με, ας πούμε, τη συχνή συμπεριφορά του πλυσίματος των χεριών προφανώς δεν αναπαράγει καμία ελάφρυνση τέτοιων συμπτωμάτων. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με ένα άρθρο στην επιθεώρηση Journal of Anxiety Disorders, η αυστηρότητα των πρωτοκόλλων COVID-19 μπορεί κάλλιστα να προκάλεσε αύξηση της σοβαρότητας της ΙΨΔ: μια έρευνα σε σχεδόν 400 πάσχοντες από ΙΨΔ που διεξήχθη κατά τη διάρκεια της πανδημίας από Γερμανούς ερευνητές διαπίστωσε ότι “το 72% των συμμετεχόντων ανέφεραν αύξηση της ΙΨΔ. Η αύξηση αυτή ήταν σημαντικά ισχυρότερη στους (χειρο)πλύστες σε σύγκριση με τους μη πλύστες”.

Το Διεθνές Ίδρυμα ΙΨΔ συνιστά βασικές προφυλάξεις για την πρόληψη της έξαρσης των συμπτωμάτων ΙΨΔ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός βασικού σχεδίου ασφαλείας που βασίζεται σταθερά σε συστάσεις σεβαστών φορέων όπως το CDC ή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τον περιορισμό του πλυσίματος των χεριών στα 20 δευτερόλεπτα και τον περιορισμό της απολύμανσης των οικιακών επιφανειών σε μία φορά την ημέρα για τρία λεπτά το πολύ.

Έτσι, για να επανέλθω στο ερώτημα που τέθηκε στην αρχή αυτής της ανάρτησης, μήπως η πανδημία πυροδότησε σε μένα και σε άλλους σαν εμένα τα συμπτώματα της ΙΨΔ; Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα, αλλά η σκέψη πάνω στο θέμα μου επέτρεψε να προβληματιστώ σχετικά με τη φύση της ιδεοψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς και τη δική μου τάση για υπερβολικά εμμονική εστίαση – η οποία, στην εκδήλωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, μπορεί να συνδέεται με αυξημένη δραστηριότητα σε μια νευρική οδό γνωστή ως μετωπιαία περιοχή του εγκεφάλου – την ίδια περιοχή που ενεργοποιείται από μια διαφορετική εστιασμένη συμπεριφορά, γνωστή ως ΔΕΠΥ.