Ψυχολογία: Πώς εκδηλώνονται οι μηχανισμοί άμυνας;

Τι είναι οι μηχανισμοί άμυνας;

Οι μηχανισμοί άμυνας είναι ένας τρόπος με τον οποίο το μυαλό αντιμετωπίζει το στρες ή τα δύσκολα συναισθήματα. Είναι ασυνείδητοι μηχανισμοί, πράγμα που σημαίνει ότι το άτομο τους χρησιμοποιεί χωρίς να το συνειδητοποιεί. Οι μηχανισμοί άμυνας μπορεί να είναι θετικοί τρόποι αντιμετώπισης του στρες. Άλλες φορές, μπορεί να είναι μη χρήσιμοι τρόποι για να αποφεύγονται δύσκολα συναισθήματα ή να δικαιολογείται η ανθυγιεινή ή αντικοινωνική συμπεριφορά. Η αναγνώριση των μηχανισμών άμυνας μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να κατανοήσει τη δική του συμπεριφορά. Παρακάτω, διερευνούμε οκτώ μηχανισμούς άμυνας.

Ο ψυχαναλυτής Σίγκμουντ Φρόιντ ανέπτυξε την ιδέα των μηχανισμών άμυνας ως έναν τρόπο κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο Φρόιντ πρότεινε ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μηχανισμούς άμυνας ασυνείδητα, ως έναν τρόπο να αποφεύγουν δυσάρεστα συναισθήματα και συγκινήσεις. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένοι συχνά χρησιμοποιούμενοι μηχανισμοί άμυνας:

1. Άρνηση

Πρόκειται για ένα άτομο που δεν αναγνωρίζει την πραγματικότητα μιας στρεσογόνου κατάστασης, προκειμένου να προστατευτεί από τον υπερβολικό φόβο ή το άγχος. Η άρνηση μπορεί να είναι χρήσιμη σε καταστάσεις που είναι πέρα από τον έλεγχο του ατόμου. Για παράδειγμα, η διατήρηση της αισιοδοξίας μπορεί να ωφελήσει ένα άτομο καθώς προσπαθεί να ξεπεράσει μια σοβαρή ασθένεια. Από την άλλη πλευρά, η άρνηση μπορεί να εμποδίσει ένα άτομο να αντιμετωπίσει καταστάσεις που απαιτούν την προσοχή του. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι ευκολότερο να αγνοήσει κανείς τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ παρά να μειώσει το αλκοόλ.

2. Διαστρέβλωση

Η διαστρέβλωση περιλαμβάνει ένα άτομο που πιστεύει ότι κάτι είναι αληθινό, ενώ δεν είναι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διαστρέβλωση μπορεί να προστατεύσει ένα άτομο από τη δυσάρεστη πραγματικότητα μιας κατάστασης. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να πιστεύει ότι απέτυχε σε ένα διαγώνισμα λόγω των δύσκολων ερωτήσεων και όχι επειδή δεν προετοιμάστηκε πλήρως. Σε άλλες περιπτώσεις, η διαστρέβλωση μπορεί να πείσει ένα άτομο ότι μια κατάσταση είναι χειρότερη από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να βλέπει μόνο τα αρνητικά σε μια κατάσταση και να αγνοεί τα θετικά. Η διαστρεβλωμένη σκέψη είναι κοινό χαρακτηριστικό του άγχους και της κατάθλιψης. Είναι επίσης συχνή σε άτομα με τις ακόλουθες διαταραχές:

• νευρική ανορεξία
• νευρική βουλιμία
• δυσμορφική διαταραχή του σώματος

Τα άτομα με τις παραπάνω παθήσεις έχουν συχνά διαστρεβλωμένη αντίληψη της εικόνας του σώματός τους.

3. Προβολή

Η προβολή περιλαμβάνει ένα άτομο που κατηγορεί κάποιον άλλο ότι έχει σκέψεις ή συναισθήματα που το ίδιο έχει. Μπορεί να είναι ένας τρόπος αποφυγής ανεπιθύμητων σκέψεων ή αποφυγής της ευθύνης για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ένα άτομο που συνειδητοποιεί ότι είναι επιθετικό κατά τη διάρκεια ενός καυγά μπορεί να κατηγορήσει το άλλο άτομο για επιθετικότητα. Με αυτόν τον τρόπο εκτρέπει την κριτική από τον εαυτό του και την μεταφέρει στο άλλο άτομο. Η προβολή μπορεί να είναι επιβλαβής, καθώς μπορεί να εμποδίσει κάποιον να αποδεχτεί και να αναλάβει την ευθύνη για τις δικές του σκέψεις ή συμπεριφορές.

4. Αποσύνδεση

Η αποστασιοποίηση περιλαμβάνει το αίσθημα αποσύνδεσης από ένα στρεσογόνο ή τραυματικό γεγονός – ή το αίσθημα ότι το γεγονός δεν συμβαίνει πραγματικά. Είναι ένας τρόπος να αποκλείεται το ψυχικό τραύμα και να προστατεύεται το μυαλό από το να βιώνει υπερβολικό στρες. Μερικές φορές, η αποστασιοποίηση αφήνει ένα άτομο ανίκανο να θυμηθεί τραυματικά γεγονότα στο παρελθόν του. Ένα άτομο που διαχωρίζεται, συχνά στην παιδική ή εφηβική ηλικία, μπορεί να αναπτύξει στη συνέχεια μια διαχωριστική διαταραχή. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ανθυγιεινή μορφή διαχωρισμού, κατά την οποία το άτομο διαχωρίζεται ακούσια και συστηματικά.

5. Καταπίεση

Η καταπίεση περιλαμβάνει την αποφυγή της σκέψης για κάτι για να αποκλείσει επώδυνα ή δυσάρεστα συναισθήματα, συναισθήματα και παρορμήσεις. Η καταπίεση είναι μια ασυνείδητη διαδικασία – το άτομο δεν έχει επίγνωση ότι την κάνει. Ένα άτομο μπορεί ασυνείδητα να καταπιέσει μια επώδυνη ή δύσκολη ανάμνηση, αλλά η ανάμνηση παραμένει. Ένας στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να ενθαρρύνει το άτομο να εκφράσει τις καταπιεσμένες σκέψεις, ώστε να τις αντιμετωπίσει με πιο χρήσιμο τρόπο. Η καταπίεση θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξήγηση της ρίζας ορισμένων φοβιών. Για παράδειγμα, ορισμένες ανεξήγητες φοβίες μπορεί να προέρχονται από τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, τις οποίες το άτομο έχει έκτοτε καταπιέσει. Η καταπίεση είναι παρόμοια με την καταστολή, αλλά η καταπίεση είναι μια συνειδητή διαδικασία, περιλαμβάνει την εσκεμμένη αποφυγή ορισμένων σκέψεων ή αναμνήσεων και την ενεργή προσπάθεια να τις ξεχάσει.

6. Σχηματισμός αντίδρασης

Ο σχηματισμός αντίδρασης περιλαμβάνει τη δράση με τρόπο που αντιτίθεται σε απαράδεκτες ή αγχωτικές σκέψεις ή συναισθήματα που προκαλούν άγχος καθώς προκύπτουν. Είναι ένας τρόπος προστασίας του νου από δυσάρεστες σκέψεις ή επιθυμίες. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να βιώνει φυσιολογικά συναισθήματα θλίψης ή απογοήτευσης μετά τη διάλυση μιας σχέσης. Αν νιώθει ότι αυτά τα συναισθήματα είναι απαράδεκτα, μπορεί να συμπεριφέρεται δημόσια σαν να είναι χαρούμενος ή αδιάφορος. Ο σχηματισμός αντιδράσεων μπορεί να είναι ένα μοτίβο συνεχιζόμενης συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, ένα άτομο που αισθάνεται ότι η έκφραση θυμού ή απογοήτευσης προς έναν γονέα είναι απαράδεκτη και μπορεί να μην αντιδράσει ποτέ αρνητικά σε οτιδήποτε λέει ή κάνει ο γονέας του, ακόμη και όταν αυτό θα ήταν μια φυσιολογική αντίδραση.

7. Εκτόπιση

Η εκτόπιση περιλαμβάνει ένα άτομο που αισθάνεται ότι δεν μπορεί να εκφράσει ένα αρνητικό συναίσθημα προς ένα συγκεκριμένο άτομο, οπότε κατευθύνει αυτά τα αρνητικά συναισθήματα προς κάποιον άλλο. Για παράδειγμα, ένα άτομο που αισθάνεται ότι το αφεντικό του ήταν άδικο μπορεί επίσης να φοβάται ότι θα απολυθεί αν παραπονεθεί ή εκφράσει θυμό – και ως αποτέλεσμα, μπορεί αργότερα να φωνάξει σε ένα μέλος της οικογένειας.

8. Διανοητικοποίηση

Η διανοητικοποίηση περιλαμβάνει ένα άτομο που χρησιμοποιεί τη σκέψη και τη λογική για να αποφύγει δυσάρεστα ή αγχωτικά συναισθήματα. Η διανοητικοποίηση μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος εξήγησης και κατανόησης αρνητικών γεγονότων. Για παράδειγμα, αν το άτομο Α είναι αγενές προς το άτομο Β, το άτομο Β μπορεί να σκεφτεί τους πιθανούς λόγους για τη συμπεριφορά του ατόμου Α. Μπορεί να εκλογικεύσει ότι το άτομο Α είχε μια αγχωτική μέρα. Ωστόσο, η διανοητικοποίηση μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να υποβαθμίσουν τη σημασία των δικών τους συναισθημάτων και να επικεντρωθούν αντ’ αυτού στο να αντιμετωπίζουν όλες τις δύσκολες καταστάσεις ως προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν. Αυτό μπορεί να εμποδίσει ένα άτομο να μάθει πώς να αντιμετωπίζει τα δικά του δύσκολα συναισθήματα.