Τι είναι ο συμπεριφορικός εθισμός;

Οι συμπεριφορικοί επιστήμονες, υποστηρίζουν ότι το οτιδήποτε διεγείρει και επηρεάζει το κέντρο της ντοπαμίνης (κέντρο ανταμοιβής) του εγκεφάλου, είναι εθιστικό. Όπως συμβαίνει με άλλους εθισμούς, οι συμπεριφορικοί εθισμοί αφορούν λιγότερο το αντικείμενο του εθισμού και περισσότερο τον τρόπο που λειτουργεί και αποσπά την προσοχή, μουδιάζει και καταπραΰνει ένα άτομο. (Εθισμός στο φαγητό: Μύθος ή πραγματικότητα;)

Παρόλο που πολλοί από εμάς θα εμπλακούμε σε συμπεριφορές που μας κάνουν να νιώθουμε καλά, όπως το σεξ και τα ψώνια, μόνο ένα μικρό ποσοστό θα αναπτύξει τελικά εθισμό. Εθισμός αναπτύσσεται όταν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά συνεχίζεται ανεξέλεγκτα, διαταράσσοντας άλλες πτυχές της ζωής ενός ανθρώπου, όπως η εργασία του, η οικογένειά του και οι φιλίες του. (7 τρόποι να διαχειριστείτε τον εθισμό των παιδιών στα παιχνίδια)

Ποια η διαφορά του συμπεριφορικού εθισμού από τον εθισμό στις ουσίες;

Η έρευνα δείχνει ότι ο εθισμός της συμπεριφοράς και ο εθισμός της χρήσης ουσιών λειτουργούν στον εγκέφαλο με παρόμοιους τρόπους.

Παρόλο που οι δύο εθισμοί έχουν κάποια αλληλοκαλυπτόμενα συμπτώματα, όπως η συνέχιση της συμπεριφοράς παρά τις αρνητικές της συνέπειες και η έλλειψη οποιουδήποτε οφέλους, υπάρχουν και κάποιες διαφορές μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, οι συμπεριφορικοί εθισμοί δεν προκαλούν τα ίδια φυσικά-σωματικά συμπτώματα που προκαλεί ο εθισμός στα ναρκωτικά. (Ναρκωτικά του βιασμού: Ενημερωθείτε και προστατευτείτε)

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια του συμπεριφορικού εθισμού;

Τα κύρια προειδοποιητικά σημάδια του συμπεριφορικού εθισμού περιλαμβάνουν:

• Αφιέρωση περισσότερου χρόνου από τον συνηθισμένο σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ή σκέψη.
• Εξάρτηση από μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που μεγαλώνει όλο και περισσότερο, επηρεάζοντας τα συναισθήματα και τη λειτουργικότητα του ατόμου.
• Δυσκολία αλλαγής της συμπεριφοράς παρά την επιθυμία και τις προσπάθειες διακοπής.
• Παραμέληση ή αποφυγή της εργασίας, του σχολείου, της οικογένειας και των φίλων, αφιερώνοντας όλο και περισσότερο χρόνο στην εν λόγω συμπεριφορά.
• Προσπάθεια απόκρυψης των επιπτώσεων της συγκεκριμένης συμπεριφοράς στη ζωή του ατόμου.
• Άρνηση, επικάλυψη ή απόκρυψη της πλήρους αλήθειας για τον εθισμό.
• Δυσάρεστα συναισθήματα κατά την προσπάθεια διακοπής της συμπεριφοράς (συμπτώματα στέρησης)

Ποιοι τύποι συμπεριφορικών εθισμών υπάρχουν;

Εκτός από τον εθισμό στον τζόγο, υπάρχουν και οι ακόλουθοι τύποι συμπεριφορικών εθισμών:

1. Διαταραχή Υπερφαγίας / Εθισμός στο φαγητό

Η διαταραχή υπερφαγίας (BED)  είναι ο εθισμός στις χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στον εγκέφαλο μετά την κατανάλωση μιας τροφής, κυρίως τροφών που είναι πλούσιες σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Σημειώνεται ότι η τροφή ενεργοποιεί το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου, το οποίο ενεργοποιούν και τα ναρκωτικά, γι΄ αυτό πολλοί άνθρωποι καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες τροφίμων, στην προσπάθειά τους να μειώσουν την κατάθλιψη που βιώνουν, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα ναρκωτικά. (5 τρόποι για να αντιμετωπίσετε την υπερφαγία)

2. Εθισμός στην άσκηση

Όπως και άλλοι εθισμοί, ο εθισμός στην άσκηση περιλαμβάνει:

• Ανοχή στη σωματική δραστηριότητα (τάση για συνεχή αύξηση της σωματικής δραστηριότητας για περισσότερα αποτελέσματα)
• Απόσυρση και αρνητικά συναισθήματα με την απουσία της άσκησης
• Αυξημένος χρόνος στην άσκηση
• Παραμέληση άλλων υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων
• Αισθήματα εφορίας μόνο μετά την άσκηση

3. Εθισμός στον τζόγο

Ο εθισμός στον τζόγο είναι μια κατάσταση που διαγιγνώσκεται με κλινικά κριτήρια που περιλαμβάνουν:

• Ανάγκη για όλο και περισσότερα παιχνίδια
• Συμπτώματα στέρησης, όπως ανησυχία και ευερεθιστικότητα
• Επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες διακοπής
• Ψέματα και απόκρυψη της συμπεριφοράς

4. Εθισμός στο διαδίκτυο

Η προβληματική χρήση υπολογιστή ή ο εθισμός στο διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από:

• Αλλαγές στη διάθεση
• Έντονη ενασχόληση με το διαδίκτυο και τα ψηφιακά μέσα
• Αδυναμία ελέγχου του χρόνο που αφιερώνεται στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας
• Ανάγκη για περισσότερο χρόνο πλοήγησης στο διαδίκτυο ή στα ηλεκτρονικά παιχνίδια
• Συμπτώματα στέρησης όταν δεν υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο
• Συνέχιση της συμπεριφοράς παρά τους τσακωμούς, τις επιδράσεις στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή και παρά τα δυσμενή εργασιακά και ακαδημαϊκά αποτελέσματα.

5. Εθισμός στην Πλαστική Χειρουργική

Ο εθισμός στην πλαστική χειρουργική μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε, αλλά είναι πιο κοινός στα άτομα που νιώθουν δυσφορία με το σώμα τους (BDD). Τα άτομα με BDD έχουν εμμονή με τα αντιληπτά ελαττώματά τους, σε σημείο που επηρεάζεται αρνητικά η ζωή τους. Τονίζεται ότι ένα άτομο που κάνει μια ή δύο φορές πλαστική δεν θεωρείται εθισμένο, αλλά τα άτομα που δεν είναι ποτέ ικανοποιημένα με τα αποτελέσματα και επιδίδονται συνεχόμενα σε επιπλέον επεμβάσεις, είναι εθισμένα. (Σωματική Δυσμορφική Διαταραχή : Όταν η πλαστική χειρουργική γίνεται εθισμός)

6. Εθισμός στο πορνό

Ο εθισμός στην πορνογραφία αφορά τα άτομα που συνεχίζουν να παρακολουθούν πορνογραφικό υλικό παρά τις αρνητικές συνέπειες που έχει στη ζωή τους. Τα άτομα που θεωρούνται εθισμένα στην πορνογραφία έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Παρακολούθηση πορνό σε ακατάλληλους χώρους, όπως η εργασία
• Απόκρυψη συμπεριφοράς από τον σύντροφό τους
• Αίσθημα ενοχής ή ντροπής μετά την παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού

7. Εθισμός στα ψώνια

Ο εθισμός στα ψώνια, μπορεί να ακούγεται αβλαβής, αλλά η έλλειψη ελέγχου μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις και στα οικονομικά ενός ανθρώπου. Τα άτομα με εθισμό στα ψώνια, επιδίδονται σε ανεξέλεγκτες αγορές, σε μια προσπάθεια να νιώσουν καλά και να μειώσουν τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από την κατάθλιψη και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. (Κατάθλιψη και χρήση κάνναβης: Τι πρέπει να γνωρίζετε;)

Πώς θεραπεύεται ο συμπεριφορικός εθισμός;

Ο συμπεριφορικός εθισμός μπορεί να θεραπευτεί με:

• Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία
• Ομαδική θεραπεία
• Φαρμακευτική αγωγή, όπως αντικαταθλιπτικά SSRI και φάρμακα που χορηγούνται για άλλους εθισμούς
• Συμβουλευτική
• Αλλαγές στον τρόπο ζωής, με στόχο τη μείωση της έκθεσης στον εθισμό