Μπορεί να έχετε ακούσει ότι η βιταμίνη D έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Όμως, ισχύει αυτό πραγματικά;

Γνωστή για την ενίσχυση της σωματικής υγείας, η βιταμίνη D μπορεί να βρεθεί στους κρόκους των αυγών, στα λιπαρά ψάρια, στο συκώτι και σε εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως το γάλα και τα δημητριακά. Μας επιτρέπει να χτίσουμε γερά οστά, να μεταβολίσουμε τη γλυκόζη σε ενέργεια, να μειώσουμε τη φλεγμονή και τις λοιμώξεις και ενδεχομένως να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων ειδών καρκίνου.

Η βιταμίνη D παίζει επίσης ρόλο στη γονιδιακή έκφραση και πολυάριθμα κύτταρα και ιστοί διαθέτουν τους υποδοχείς της. Εν ολίγοις, επιτρέπει σε πολλές από τις λειτουργίες του σώματός μας να εκτελούνται κανονικά.

Ωστόσο, παρά όλα τα φυσιολογικά οφέλη που προσφέρει η βιταμίνη D, αμφισβητείται ο συχνός ισχυρισμός ότι μπορεί να ανακουφίσει την κατάθλιψη. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει μια σχέση μεταξύ των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D (και πιο συγκεκριμένα της D3, της μορφής της βιταμίνης D που λαμβάνουμε όταν τρώμε λιπαρά ψάρια και γαλακτοκομικά και που παράγει ο οργανισμός μας όταν εκτίθεται στο ηλιακό φως), αλλά δεν έχει αποδειχθεί ότι η έλλειψη αυτής της βιταμίνης οδηγεί σε κατάθλιψη ή ότι η λήψη συμπληρώματος βοηθάει την κατάθλιψη.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ της βιταμίνης D και της κατάθλιψης;

Μέρος του λόγου για τη διαφωνία σχετικά με το αν η βιταμίνη D είναι πανάκεια για την κατάθλιψη είναι επειδή διαφορετικές αναλύσεις και δοκιμές κατά τη διάρκεια των ετών έχουν δώσει διαφορετικά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, μια μετα-ανάλυση του 2015 σε εννέα μελέτες στις οποίες δόθηκε σε συνολικά 4.923 συμμετέχοντες συμπλήρωμα βιταμίνης D για τη μείωση των ποσοστών κατάθλιψης διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε σημαντική μείωση των ποσοστών κατάθλιψης στους συμμετέχοντες που έπαιρναν βιταμίνη D.

Ωστόσο, οι συγγραφείς σημείωσαν ότι οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες σε αυτές τις μελέτες είχαν μόνο ήπια κατάθλιψη και έτειναν να έχουν επαρκή συνολικά επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους κατά την έναρξη των μελετών. Ένα επαρκές επίπεδο βιταμίνης D θεωρείται γενικά 50 ή περισσότερα νανομόλια ανά λίτρο, αλλά όχι περισσότερο από 125 nmol/L, σε αυτό το σημείο μπορεί να υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Άλλες αναλύσεις και μελέτες έχουν δώσει κάπως διαφορετικά αποτελέσματα. Μια μετα-ανάλυση 41 μελετών του 2022 έδειξε ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D φάνηκε να μειώνει τα συμπτώματα της κατάθλιψης σε ορισμένους πληθυσμούς, όπως τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και οι γυναίκες με περιγεννητική κατάθλιψη, αλλά όχι σε κατά τα άλλα υγιή άτομα -ή σε ηλικιωμένους ανθρώπους.

Οι θετικές επιδράσεις της λήψης βιταμίνης D ήταν επίσης πιο έντονες σε μελέτες μικρότερης διάρκειας από ό,τι σε εκείνες που διήρκεσαν περισσότερο από 12 εβδομάδες. Ωστόσο, παρόλο που ορισμένες από τις μελέτες φάνηκε να δείχνουν μια σχέση μεταξύ της λήψης συμπληρώματος βιταμίνης D και της μείωσης της κατάθλιψης, οι συγγραφείς της μετα-ανάλυσης σημείωσαν ότι οι διαφορές στον τρόπο διάρθρωσης των μελετών σημαίνουν ότι τα αποτελέσματα μπορεί να είναι μεροληπτικά.

Αποτελεί η βιταμίνη D θεραπεία για την κατάθλιψη;

Αυτές οι αποχρώσεις είναι ο λόγος για τον οποίο επιστήμονες θέλουν οι άνθρωποι να καταλάβουν ότι είναι πολύ νωρίς για να δηλώσουν οριστικά ότι η βιταμίνη D αποτελεί  θεραπεία για την κατάθλιψη.

Τα άτομα τυχαιοποιήθηκαν για να λάβουν είτε συμπλήρωμα βιταμίνης D3 είτε εικονικό φάρμακο και παρακολουθήθηκαν για περισσότερα από πέντε χρόνια. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ της ομάδας που λάμβανε συμπληρώματα και εκείνων που λάμβαναν εικονικά φάρμακα όσον αφορά τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης ή καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Η πρόληψη και η θεραπεία είναι δύο διαφορετικά πράγματα, ωστόσο οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι μελέτες, όπως οι μετα-αναλύσεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως, δείχνουν ότι ορισμένες ομάδες ατόμων μπορεί να επωφεληθούν από τη συμπληρωματική χορήγηση.

Σε κάποιον με ιστορικό κατάθλιψης ή διαταραχής της διάθεσης, είναι πιθανό ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής ή να ενισχύσει τα αποτελέσματα των αντικαταθλιπτικών. Και φυσικά υπάρχουν πολλοί ιατρικοί λόγοι για τη συμπλήρωση με βιταμίνη D που δεν έχουν καμία σχέση με την κατάθλιψη, όπως για την υγεία των οστών και των μυών.

Όταν αναφέρονται σε μελέτες που έχουν βρει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα και της κατάθλιψης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν καταδείξει μείωση της κατάθλιψης μετά τη χορήγηση συμπληρώματος βιταμίνης D, οι επιστήμονες φροντίζουν να τονίζουν ότι η συσχέτιση δεν ισοδυναμεί με αιτιώδη συνάφεια. Με άλλα λόγια, η ύπαρξη χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D μαζί με την κατάθλιψη δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης προκάλεσαν την κατάθλιψη ή ότι η χορήγηση συμπληρώματος την ανακούφισε.

Τι μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη σε κάποιον του οποίου τα επίπεδα βιταμίνης D είναι χαμηλά, αν όχι η ίδια η έλλειψη D;

Οι πιθανοί ένοχοι είναι πολλοί. Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας μπορεί να είναι ένας παράγοντας. Σε μια μελέτη του 2008 με 441 υπέρβαρους και παχύσαρκους συμμετέχοντες, όσοι είχαν επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα κάτω από 40 nmol/L στην αρχή της μελέτης είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να έχουν καταθλιπτικά χαρακτηριστικά σε ένα χρόνο από ό,τι όσοι είχαν επίπεδα στο αίμα 40 nmol/L και άνω.

Όταν χορηγήθηκε υψηλό επίπεδο συμπληρώματος με βιταμίνη D, και οι δύο ομάδες ανέφεραν μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων σε σύγκριση με την ομάδα εικονικού φαρμάκου. Οι συγγραφείς της μελέτης δήλωσαν ότι, ενώ είναι πιθανό το συμπλήρωμα βιταμίνης D να διευκόλυνε την κατάθλιψη των υποκειμένων, δεν μπορούσαν να αποκλείσουν ότι τα διαφορετικά επίπεδα άσκησης μεταξύ των υποκειμένων θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει τα αποτελέσματα.

Το υπερβολικό βάρος από μόνο του μπορεί επίσης να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την κατάθλιψη, διότι η παχυσαρκία, με τις φλεγμονώδεις ιδιότητές της, μπορεί να παρεμποδίζει την απορρόφηση της βιταμίνης D στον οργανισμό.

Μπορεί η κατάθλιψη να προκαλέσει πτώση των επιπέδων της βιταμίνης D;

Είναι πιθανό, δεδομένου του ρόλου που παίζουν το ηλιακό φως και η διατροφή στην κατάσταση.

Τα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους, επομένως εκτίθενται λιγότερο στον ήλιο. Μπορεί επίσης να έχουν λιγότερα κίνητρα να τρώνε θρεπτικά, γεγονός που θα μπορούσε να επηρεάσει τα επίπεδα βιταμινών στο αίμα τους.

Σύμφωνα με μια μελέτη σε 11.471 ενήλικες που είχαν συμμετάσχει στην Εθνική Έρευνα Υγείας και Διατροφής των ΗΠΑ αξιολογήθηκαν τα επίπεδα των βιταμινών D2 και D3 στο αίμα των υποκειμένων και τους έβαλε να αξιολογήσουν τα δικά τους καταθλιπτικά συμπτώματα σε ένα ερωτηματολόγιο.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μια περίεργη αλληλεπίδραση μεταξύ των βιταμινών D2 και D3 όσον αφορά την ψυχική υγεία των υποκειμένων. Τα άτομα που είχαν ανεπάρκεια βιταμίνης D3 αλλά επαρκή αποθέματα βιταμίνης D2 είχαν 54% περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν κατάθλιψη από τα άτομα που είχαν ανεπάρκεια τόσο σε βιταμίνη D3 όσο και σε βιταμίνη D2.

Είναι πιθανό ότι η βιταμίνη D2 παρεμβαίνει με κάποιο τρόπο στη δραστηριότητα της βιταμίνης D3 καθιστώντας δύσκολο για όσους παλεύουν με την κατάθλιψη να επωφεληθούν από την προσθήκη της βιταμίνης D3, εάν έχουν πάρα πολλή βιταμίνη D2 στον οργανισμό τους.

Το θέμα χρειάζεται περαιτέρω μελέτη και δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποφεύγουν να προσπαθούν να λαμβάνουν επαρκή επίπεδα βιταμίνης D2.

Η λύση είναι μια ισορροπημένη διατροφή ,πιο συγκεκριμένα μια μεσογειακή διατροφή και η έκθεση τουλάχιστον 10-30 λεπτά στον ήλιο καθημερινά -ίσως λιγότερο για όσους είναι πολύ ευαίσθητοι στον ήλιο και λίγο περισσότερο για όσους έχουν πιο σκούρο χρώμα δέρματος- πιθανότατα θα παρέχουν αρκετή βιταμίνη D για τους κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους.