Gaslighting ή αλλιώς συναισθηματική κακοποίηση: Μια μορφή “ρομαντικής τρομοκρατίας”

Τι είναι το Gaslighting;

Το Gaslighting είναι μια μορφή συναισθηματικής και ψυχολογικής κακοποίησης κατά την οποία ένα άτομο χρησιμοποιεί λεκτικά και συμπεριφορικά τεχνάσματα για να πείσει ένα άλλο άτομο ότι χάνει τα λογικά του ή -τουλάχιστον- ότι δεν μπορεί να εμπιστευτεί την κρίση του. Γιατί; Για να αποκτήσει τον έλεγχο.

Οι Gaslighters είναι αριστοτέχνες χειριστές. Λένε ψέματα ή αποκρύπτουν πληροφορίες, στρέφουν τους ανθρώπους ο ένας εναντίον του άλλου και ρίχνουν την ευθύνη πάντα αλλού, ενώ παράλληλα αποκτούν τον έλεγχο εκείνων που εθελοτυφλούν.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, ο όρος κάποτε αναφερόταν σε χειραγώγηση τόσο έντονη ώστε να προκαλεί ψυχική ασθένεια ή να δικαιολογεί τη δέσμευση του ατόμου που δέχεται το gaslighting σε ψυχιατρικό ίδρυμα, αλλά τώρα χρησιμοποιείται γενικότερα.

Ο όρος προέρχεται από το θεατρικό έργο Gas Light, του Patrick Hamilton. Το έργο αφηγείται την ιστορία ενός πανούργου άνδρα που προσπαθεί να πείσει την αφοσιωμένη σύζυγό του ότι τρελαίνεται. Κρύβει και μετακινεί διάφορα αντικείμενα στο σπίτι τους και, όταν εκείνη το αντιλαμβάνεται, της λέει ότι είτε έχασε τα αντικείμενα είτε τα μετακίνησε η ίδια αλλά δεν μπορεί να θυμηθεί. Στόχος του συζύγου είναι να αυξήσει κρυφά τη δική του περιουσία, κλέβοντας την κληρονομιά της γυναίκας του. Όταν έβλεπε τα φώτα γκαζιού στο δωμάτιό της να σβήνουν την έκανε να πιστέψει ότι αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα, με αυτό τον τρόπο άρχισε να αμφισβητεί τη λογική της.

Πώς μπορείτε να εντοπίσετε έναν Gaslighter;

Οι Gaslighters χρειάζονται τον έλεγχο και τη δύναμη. Σε μια σχέση, έχουν ανάγκη να είναι επικεφαλής και να έχουν δίκιο για τα πάντα, επιβάλλοντας τις κρίσεις τους σε εσάς. Οι τακτικές ενός gaslighter –συνεχής κριτική, ενοχοποίηση, λεκτικές προσβλητικές δηλώσεις, εκφοβισμός, άρνηση ευθύνης, ελαχιστοποίηση της καταχρηστικής συμπεριφοράς και διακήρυξη της δυσαρέσκειας για τη σχέση– μπορεί να είναι διακριτικές στην αρχή.

Μπορεί να μην αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά μέχρι να βρεθείτε να βρίσκεστε σε μια ατελείωτη κατάσταση σύγχυσης και αυτοαμφισβήτησης. Οι gaslighters είναι κατηγορηματολόγοι, χρησιμοποιώντας ατάκες όπως: “Εσύ με ανάγκασες να το κάνω” ή “Το έκανα επειδή δεν με άκουγες“. Μπορεί να σας κατηγορήσουν ότι έχετε θέματα ή ανάγκες που στην πραγματικότητα έχουν εκείνοι, όπως για παράδειγμα να υπονοήσουν ότι δεν είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας. Μπορεί να βρουν τρόπους να πάρουν τα εύσημα για τα επιτεύγματά σας. Όταν ένας gaslighter δίνει ένα κομπλιμέντο ή μια συγγνώμη, συχνά είναι πισώπλατο: “Φαίνεσαι σχεδόν το ίδιο καλά όπως όταν σε πρωτογνώρισα” ή “Λυπάμαι που νιώθεις τόσο άσχημα”.

Το gaslighting χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει τους ανθρώπους λόγω της φυλής, της ταυτότητας φύλου, της ηλικίας, της ψυχικής αστάθειας ή της σωματικής ή συναισθηματικής ευαλωτότητας τους. Πρόκειται για την ίδια συμπεριφορά, είτε χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων πολιτικών κρατουμένων είτε για την απόκτηση ελέγχου σε μια στενή σχέση, οπότε το gaslighting έχει αναφερθεί ως μια μορφή “ρομαντικής τρομοκρατίας“.

Όταν ένας γονέας προσπαθεί να στρέψει το παιδί του εναντίον του άλλου γονέα ή αντιμετωπίζει σταθερά το ένα παιδί ως αποδιοπομπαίο τράγο, αυτό είναι gaslighting. Οι παγκόσμιοι ηγέτες έχουν κατηγορηθεί για gaslighting των πολιτών τους, λέγοντάς τους ότι κάτι είναι ή δεν είναι αληθινό, όταν όλα τα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα το αντίθετο. Μπορεί να έχετε έναν gaslighter στην οικογένειά σας, στη φιλική σας ομάδα ή στο χώρο εργασίας σας.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν ψυχολογικό πόλεμο σε άλλους;

Ο στόχος είναι πάντα να αποδυναμωθεί η αντίσταση, να σπάσει το ηθικό, να φανεί άμεμπτος και να δημιουργηθεί χάος και σύγχυση στο μυαλό του gaslighter . Το Gaslighting δεν είναι ένα μεμονωμένο ή περιστασιακό γεγονός. Είναι ένα ύπουλο και επίμονο μοτίβο συμπεριφοράς που σας κάνει να αμφισβητείτε τον εαυτό σας και τους γύρω σας, ενώ διαβρώνει σιγά-σιγά την αυτοεκτίμησή σας, ακόμη και την ταυτότητά σας.

Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους ένας gaslighter συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται. Είτε πρόκειται για μια προγραμματισμένη προσπάθεια να αποκτήσει τον έλεγχο και τη δύναμη πάνω σε ένα άλλο άτομο, είτε επειδή μεγάλωσε  με κάποιον γονέα ή γονείς που ήταν gaslighters και έμαθε αυτές τις συμπεριφορές ως μηχανισμό επιβίωσης.

Τα παιδιά μαθαίνουν από έναν γονέα που κάνει gaslighting ότι είναι το χρυσό παιδί που δεν μπορεί να κάνει λάθος ή ο αποδιοπομπαίος τράγος που κατηγορείται ότι κάνει τα πάντα λάθος. Αυτό διδάσκει στο παιδί μια λανθασμένη πεποίθηση ότι οι άνθρωποι λειτουργούν με απόλυτο τρόπο, ότι οι άνθρωποι είναι είτε όλοι καλοί είτε όλοι κακοί, χωρίς γκρίζες ζώνες, και έτσι αρχίζουν να συμπεριφέρονται απέναντι στους άλλους σαν να ισχύει αυτό.

Αξίζει να επαναλάβουμε ότι το gaslighting είναι μια ανθυγιεινή μορφή ελέγχου που προκύπτει από την ανάγκη να κυριαρχήσουν οι άλλοι.

Ορισμένες καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας και η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, προσφέρονται για το gaslighting, καθώς αυτές οι ασθένειες δίνουν στους ανθρώπους μια διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού τους και των άλλων και μια τάση να χειραγωγούν τους άλλους για τους δικούς τους σκοπούς με κάθε μέσο, καθώς και να μην αναγνωρίζουν ποτέ τη δική τους ενοχή ή τα δικά τους σφάλματα και να τα προβάλλουν στους άλλους.

Το επίμονο gaslighting μπορεί να είναι καταστροφικό για την ψυχική υγεία του ατόμου που δέχεται την κακοποίηση και να το κάνει να πιστεύει ότι του αξίζει η κακοποίηση. Ο αντίκτυπος μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό αφότου ο κακοποιητής φύγει από τη ζωή του θύματος και πολύ συχνά οδηγεί σε μια ζωή γεμάτη αυτοαμφιβολίες και δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του Gaslighting;

Ένα παράδειγμα: Οι Gaslighters μπορούν συχνά να βρουν ανθρώπους που τους υποστηρίζουν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και θα χρησιμοποιήσουν αυτούς τους ανθρώπους εναντίον σας με σχόλια όπως “Δεν είμαι ο μόνος που πιστεύει ότι κάνεις λάθος” ή “Ακόμα και ο τάδε πιστεύει ότι είσαι [εισάγετε αρνητικό χαρακτηριστικό, όπως “κακός γονέας” ή “αναξιόπιστος”]”. Αυτά μπορεί να είναι ψέματα ή υπερβολές, αλλά εξυπηρετούν τον σκοπό του gaslighter: Αν αρχίσετε να πιστεύετε ότι όλοι όσοι γνωρίζετε είναι εναντίον σας, δεν θα εμπιστεύεστε κανέναν από αυτούς και δεν θα πηγαίνετε σε κανέναν από αυτούς για βοήθεια. Αυτό σας κρατάει απομονωμένους από την οικογένεια ή τους φίλους και δίνει στον gaslighter περισσότερο έλεγχο πάνω σας.

Πώς επηρεάζει το Gaslighting την ψυχική υγεία;

Το Gaslighting προκαλεί χρόνιο στρες και σοβαρή συναισθηματική δυσφορία. Ο συνεχής καταιγισμός λεκτικών (και μερικές φορές σωματικών) επιθέσεων τελικά φθείρει την αίσθηση της ταυτότητας, της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής σας, ενώ παράλληλα καταστρέφει τη λογική σας. Μπορεί να είστε πιο ευάλωτοι στο gaslighting αν πάσχετε από οποιαδήποτε προβλήματα ψυχικής υγείας που αποδυναμώνουν την αντίστασή σας, όπως για παράδειγμα ιστορικό κακοποίησης ή τραύματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή κατάθλιψη.