Η βιταμίνη Α είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που είναι απαραίτητη για πολλές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, όπως η καλή όραση, η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, η αναπαραγωγή και η καλή υγεία του δέρματος.

Στα τρόφιμα συναντώνται 2 τύποι βιταμίνης Α: η προσχηματισμένη βιταμίνη Α (ρετινόλη) και η προβιταμίνη Α (καροτενοειδή). Η ρετινόλη είναι η ενεργή μορφή της βιταμίνης Α και βρίσκεται σε διάφορα τρόφιμα, όπως το κρέας, τα αυγά, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Αντιθέτως, τα καροτενοειδή λαμβάνονται μέσω της διατροφής και μετατρέπονται σε βιταμίνη Α μέσα στο σώμα.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Α είναι σπάνια στις αναπτυγμένες χώρες, ενώ η πρόσληψη υπερβολικής ποσότητας της μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία. Παρακάτω αναφέρονται μερικά από τα συμπτώματα που προκαλούν οι δύο αυτές καταστάσεις.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Α;

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Α προκύπτει συνήθως από την μη επαρκή πρόσληψη βιταμίνης Α μέσω της διατροφής και εμφανίζεται πιο συχνά στις αναπτυσσόμενες χώρες, ειδικά αυτές της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Η χρόνια διάρροια, η ιλαρά και η κυστική ίνωση μπορεί να επιδεινώσουν την ανεπάρκεια βιταμίνης Α, ενώ οι επιπτώσεις της είναι πιο σοβαρές για της έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες και για τα μικρά παιδιά.

Μερικά από τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Α είναι τα εξής:

• Νυχτερινή τύφλωση (νυκταλωπία)
• Οφθαλμικά προβλήματα, όπως η αδυναμία παραγωγής δακρύων, η ξηροφθαλμία, ακόμη και η τύφλωση
• Ξηρό και τραχύ δέρμα
• Κάψιμο και αιμορραγία κατά την ούρηση
• Προβλήματα σύλληψης
• Καθυστερημένη ανάπτυξη στα παιδιά
• Συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος

Τι μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης Α;

Παρόλο που η βιταμίνη Α είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία, η πρόσληψη υπερβολικής ποσότητάς της μπορεί να έχει επικίνδυνες παρενέργειες, καθώς η περίσσειά της αποθηκεύεται στο ήπαρ.

Η υπερβιταμίνωση Α, ή αλλιώς τοξικότητα της βιταμίνης Α, μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια.

Η χρόνια υπερβιταμίνωση Α προκύπτει ως αποτέλεσμα της λήψης συμπληρωμάτων υψηλής δόσης για ένα παρατεταμένο χρονικό διάστημα, ενώ η οξεία υπερβιταμίνωση Α οφείλεται συνήθως στην κατά λάθος κατάποση υπερβολικής δόσης από τα παιδιά.

Τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα από τους ενήλικες στις υπερβολικές δόσεις της βιταμίνης Α, με αποτέλεσμα η οξεία υπερδοσολογία σε αυτά να προκαλεί συμπτώματα, όπως:

• Ναυτία και έμετος
• Υπνηλία
• Διογκωμένο μαλακό σημείο (fontanel) στην κορυφή του κεφαλιού του βρέφους
• Ψευδοόγκος του εγκεφάλου

Τα συμπτώματα της χρόνιας υπερβιταμίνωσης Α σε βρέφη ή παιδιά περιλαμβάνουν:

• Απώλεια όρεξης
• Κνησμός
• Επιβραδυμένη πρόσληψη βάρους
• Ευερεθιστικότητα
• Τριχόπτωση
• Πόνος στα οστά
• Πρήξιμο
• Αλλαγές στο δέρμα, όπως η ξηροδερμία

Στους ενήλικες τα συμπτώματα της οξείας υπερβιταμίνωσης Α μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

• Πονοκέφαλος
• Ναυτία & έμετος
• Ευερεθιστικότητα
• Επιληπτικές κρίσεις
• Διπλωπία

Τα πρώιμα σημάδια της χρόνιας υπερβιταμίνωσης Α στους ενήλικες είναι τα εξής:

• Ξηρό και τραχύ δέρμα
• Σκασμένα χείλη
• Τριχόπτωση
• Απώλεια όρεξης
• Αυξημένη πίεση γύρω από τον εγκέφαλο

Αργότερα, τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν και να εμφανιστεί γενικευμένη αδυναμία, ψευδόογκος στον εγκέφαλο, φλοιώδης υπερόστωση των οστών, αρθραλγία, κατάγματα, ηπατομεγαλία, σπληνομεγαλία, αλλά και καροτένωση.

Στα παιδιά, συγκεκριμένα, η χρόνια τοξικότητα της βιταμίνης Α μπορεί να προκαλέσει σε βάθος χρόνου νευρική ανορεξία και αδυναμία ανάπτυξης.

Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές να μην καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες βιταμίνης Α και να μην λαμβάνουν συμπληρώματα αυτής, χωρίς τη συμβουλή του γιατρού τους, για να αποτρέψουν το ενδεχόμενο πιθανών γενετικών ανωμαλιών στο βρέφος.