Τι είναι ο αρκτοστάφυλος;

Ο αρκτοστάφυλος (Arctostaphylos uva-ursi) ή αλλιώς γνωστός ως bearberry είναι ένας αειθαλής θάμνος, που χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες στην παραδοσιακή ιατρική ως πλούσια πηγή δευτερογενών μεταβολιτών με ευεργετικές, για την υγεία, ιδιότητες.

Τα φύλλα του αρκτοστάφυλου περιέχουν μεγάλη ποσότητα φαινολικών ενώσεων και ιδιαίτερα μιας γλυκοσίδης γνωστής ως αρβουτίνη, η οποία θεωρείται η κύρια βιοδραστική ένωση του φυτού. Η χημική σύνθεση των φύλλων του αρκτοστάφυλου του προσδίδει πολλά οφέλη για την υγεία, μεταξύ των οποίων η χρήση του ως διουρητικό, αντιμικροβιακό και αντιφλεγμονώδες μέσο για διάφορες παθήσεις του ουρογεννητικού συστήματος.

Οι καρποί του αρκτοστάφυλου, όπως υποδηλώνει και το όνομά του, αποτελούν κυρίως τροφή για τις αρκούδες, ενώ παλαιότερα υπάρχουν αναφορές πως οι Ινδιάνοι της Αμερικής τους χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνταν επίσης για την αντιμετώπιση λοιμώξεων της ουροδόχου κύστης, της κυστίτιδας, της ουρηθρίτιδας, των πονοκεφάλων, του σκορβούτου και της πέτρας στους νεφρούς.

Επιπλέον, κατά το Μεσαίωνα συχνή ήταν η χρήση του αρκτοστάφυλου, ειδικά στην Κίνα, ως διουρητικό βότανο, για τη θεραπεία των προβλημάτων στους νεφρούς και την ουροδόχο κύστη.

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο αρκτοστάφυλος στην υγεία του ουροποιητικού συστήματος;

Τα φύλλα του αρκτοστάφυλου αποτελούν το θεραπευτικό τμήμα του φυτού, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε αρβουτίνη. Κατά την κατανάλωση αρβουτίνης, παρατηρείται υδρόλυση αυτής στο έντερο και παραγωγή γλυκόζης και μιας υδροκινόνης. Η υδροκινόνη στη συνέχεια απορροφάται, γλυκουρονιδώνεται στο ήπαρ και το προϊόν της αντίδρασης μεταφέρεται στα νεφρά, όπου απεκκρίνεται από τα ούρα.

Εάν το pH των ούρων είναι επαρκώς αλκαλικό (>7), τότε το προϊόν της γλυκουρονιδίωσης αποσυντίθεται αυθόρμητα και απελευθερώνεται η υδροκινόνη, η οποία δρα άμεσα ως αντιμικροβιακός παράγοντας. Ωστόσο, στην περίπτωση που τα ούρα είναι υπερβολικά όξινα, η αποσύνθεση αυτή δεν πραγματοποιείται, με αποτέλεσμα να φαίνεται ως αναποτελεσματική η χρήση του αρκτοστάφυλου. Στην περίπτωση αυτή θεωρείται πως η χρήση διττανθρακικού νατρίου (σόδας) σε συνδυασμό με κατανάλωση αλκαλικών τροφών μπορεί να συμβάλει στην αλκαλοποίηση των ούρων και άρα αποτελεσματικότερη δράση του βοτάνου.

Η ευεργετική αυτή δράση του αρκτοστάφυλου το καθιστά ένα σημαντικό μέσο για  την αντιμετώπιση λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος, όπως η κυστίτιδα, η νεφρίτιδα, οι φλεγμονές της ουρήθρας και η νεφρολιθίαση, ενώ οι εξωτερικές πλύσεις με εκχύλισμα αρκτοστάφυλου φαίνεται πως μπορεί να είναι ωφέλιμες και στη θεραπεία λοιμώξεων και ελκών του κόλπου.

Επιπλέον, η δράση του μπορεί να ενισχυθεί όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την αχιλλέα και την αγριάδα ή με το λιναρόσπορο σε ίσες ποσότητες.

Είναι ασφαλής η χρήση του αρκτοστάφυλου;

Ο αρκτοστάφυλος χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος και όχι ως προληπτική θεραπεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως τα προϊόντα που περιέχουν αρβουτίνη, όπως αυτά του αρκτοστάφυλου, μπορεί να γίνουν τοξικά όταν χρησιμοποιούνται για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας και παραπάνω από 5 φορές το χρόνο.

Τα παιδιά ηλικίας κάτω των δώδεκα ετών, τα άτομα με νεφρική ανεπάρκεια, καθώς επίσης και οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη φύλλων αρκτοστάφυλου, λόγω της ποσότητας αρβουτίνης, που αυτά περιέχουν και μπορεί να γίνει επικίνδυνη.

Η χρήση του αρκτοστάφυλου σε κατάλληλες δοσολογίες και ύστερα από επικοινωνία με τον παρόχο υγειονομικής περίθαλψης θεωρείται ασφαλής. Ωστόσο, η κατανάλωση σε υπερβολικές δόσεις μπορεί να προκαλέσει γλυκοζουρία και βλάβες στο συκώτι, ενώ η μεγάλη περιεκτικότητα σε τανίνες είναι πιθανό να προκαλέσει ναυτία και έμετο, σε άτομα με ευαίσθητο στομάχι. Τέλος, από την παρατεταμένη χρήση αρκτοστάφυλου έχει παρατηρηθεί επίσης εμφάνιση δυσκοιλιότητας.