Ο ηλίανθος (Helianthus annuus) είναι ένα μονοετές φυτό, το οποίο καλλιεργείται ευρύτατα σε όλο τον κόσμο για το υψηλής ποιότητας λάδι του, πλούσιο σε διαιτητικές ίνες, που παρουσιάζει σημαντικά οφέλη για την υγεία. Για την ακρίβεια, οι ηλίανθοι συμβάλουν περίπου σε ποσοστό 87% της παραγωγής φυτικών ελαίων παγκοσμίως και κατατάσσονται στην τέταρτη θέση όσον αφορά τα σημαντικότερα ελαιοδοτικά φυτά.

Οι σπόροι του ηλίανθου, γνωστοί ως ηλιόσποροι, είναι πλούσιοι σε θρεπτικά συστατικά και διάφορα φυτοχημικά, όπως φαινολικά οξέα, φλαβονοειδή, προκυανιδίνες, φυτοστερόλες, διαιτητικές ίνες, κάλιο και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία συμβάλουν ευεργετικά στην υγεία του ανθρώπου. Για το λόγο αυτό η χρήση τους είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη.

Μελέτες των τελευταίων ετών έχουν δείξει πιθανή αντικαρκινική, αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντιυπερτασική, υπολιπιδαιμική, αναλγητική και αντιμικροβιακή δράση του ηλίανθου. Διάφορα μέρη του μάλιστα χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ιατρική για τη θεραπεία καταστάσεων, όπως η δυσεντερία, ο βήχας, τα δερματικά εξανθήματα, η διάρροια, οι πληγές, κλπ.

Ποιες είναι οι ευεργετικές ιδιότητες του ηλίανθου;

• Αντιφλεγμονώδης δράση

Τα φυσικά αντιοξειδωτικά συστατικά (φαινολικές ενώσεις, καροτενοειδή, ασκορβικό οξύ, διάφορα πεπτίδια και ένζυμα) που περιέχει ο ηλίανθος μπορούν να βοηθήσουν στην επιβράδυνση, αναστολή ή ακόμη και πρόληψη της οξείδωσης των ελευθέρων ριζών, με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η ανάπτυξη νόσων, που αυτές προκαλούν. Το γεγονός αυτό καθιστά τον ηλίανθο μια πολλά υποσχόμενη πηγή φυσικών αντιοξειδωτικών για την αντιμετώπιση ασθενειών που οφείλονται στο οξειδωτικό στρες, όπως ο καταρράκτης, η χρόνια φλεγμονή, η αθηροσκλήρωση, η πρόωρη γήρανση, κλπ.

• Αντικαρκινική δράση

Οι ηλιόσποροι είναι γνωστό πως έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σελήνιο, ένα ιχνοστοιχείο θεμελιώδους σημασίας για την ενίσχυση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στα καρκινικά κύτταρα. Ο μηχανισμός δράσης του σεληνίου φαίνεται πως περιλαμβάνει την αναστολή της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων και την πρόκληση της απόπτωσης αυτών.

• Καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες

Η υψηλή περιεκτικότητα του ηλίανθου σε βιταμίνη Ε και μαγνήσιο φαίνεται πως μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, σύμφωνα με μελέτες, ενώ το λινελαϊκό οξύ που περιέχει δρα επίσης ευεργετικά. Συγκεκριμένα, ο ηλίανθος συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων της LDL χοληστερόλης.

• Αντιμικροβιακή δράση

Τα μεθανολικά εκχυλίσματα ηλιόσπορων παρουσιάζουν σημαντική αντιμικροβιακή δράση ενάντια σε ορισμένα Gram θετικά και αρνητικά βακτήρια, συμπεριλαμβανομένων των Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermis, Escherichia coli, Proteus vulgaris και Pseudomonas aeruginosa, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε τροφιμογενείς ασθένειες. Επομένως, το εκχύλισμα ηλίανθου θα μπορούσε να εφαρμοστεί ως φυσικό συντηρητικό στα τρόφιμα.

• Μείωση των επιπέδων χοληστερόλης

Η παρουσία χημικών ενώσεων, όπως οι φυτοστερόλες και οι τοκοφερόλες, στους ηλιόσπορους και η κατανάλωση αυτών συμβάλει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, την καλή λειτουργία των οργάνων και τη μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα. Η μείωση των επιπέδων της LDL χοληστερόλης που προκαλούν οι φυτοστερόλες, κατά κύριο λόγο, επιτυγχάνεται μέσω της μείωσης του ρυθμού απορρόφησης της χοληστερόλης από το έντερο. Ωστόσο, έχουν προταθεί και άλλοι μηχανισμοί πιθανής δράσης.

• Αντιμετώπιση σακχαρώδη διαβήτη

Μελέτες υποστηρίζουν πως ο ηλίανθος έχει την ικανότητα να ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα ατόμων που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Ενδεικτικά, η κατανάλωση ηλιόσπορων καθημερινά για διάστημα 6 μηνών είχε θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση των επιπέδων σακχάρου ατόμων που συμμετείχαν σε μια έρευνα του 2012. Η υπογλυκαιμική αυτή δράση του ηλίανθου πιθανότατα οφείλεται στο κινικό οξύ, τις γλυκοσίδες, τις φυτοστερόλες, το χλωρογενικό και καφεϊκό οξύ, που αυτός περιέχει.