Ανοσοθεραπεία: Πώς χρησιμεύει στη θεραπεία του καρκίνου;

Το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ανθρώπου είναι υπεύθυνο για την προστασία του από διάφορους επιβλαβείς παράγοντες, οι οποίοι προκαλούν λοιμώξεις και ασθένειες. Αποτελείται από διάφορα όργανα, ιστούς και κύτταρα, τα οποία συνεργάζονται μεταξύ τους για την καταπολέμηση του ξένου εισβολέα στο σώμα.

Η ανοσοθεραπεία είναι μια μέθοδος θεραπείας του καρκίνου, που βελτιώνει την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά τα καρκινικά κύτταρα. Με άλλα λόγια, η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί διάφορες ουσίες που παράγει φυσικά το ανοσοποιητικό σύστημα για να στοχεύσει και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ανοσοθεραπειών που βοηθούν με διαφορετικό τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα στην εξάλειψη του καρκίνου.

Πώς λειτουργεί η ανοσοθεραπεία του καρκίνου;

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την προστασία του σώματος από επικίνδυνους εισβολείς, αλλά και κύτταρα τα οποία θα μπορούσαν να γίνουν καρκινικά. Όσον αφορά τα καρκινικά κύτταρα, υπάρχουν διάφορα είδη ανοσοκυττάρων που τα καταπολεμούν, αλλά τα κυριότερα από αυτά είναι τα Τ λεμφοκύτταρα και τα φυσικά φονικά κύτταρα (ΝΚ cells).

Ωστόσο, τα καρκινικά κύτταρα αναζητούν συνεχώς τρόπους για να μην αναγνωριστούν ως απειλή από το ανοσοποιητικό σύστημα και να αποφύγουν την άμυνά του. Μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους το πετυχαίνουν αυτό είναι οι εξής:

• Μείωση της έκφρασης αντιγόνων στην επιφάνειά τους
• Γενετικές αλλαγές που τα καθιστούν λιγότερο ορατά από το ανοσοποιητικό σύστημα
• Παραγωγή πρωτεϊνών στην επιφάνειά τους που καταστέλλουν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος
• Προαγωγή της έκκρισης ουσιών από τα τριγύρω φυσιολογικά κύτταρα για τη μείωση της αποτελεσματικότητας του ανοσοποιητικού συστήματος

Η ανοσοθεραπεία λειτουργεί βοηθώντας το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει πιο αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα μέσω:

• Καλύτερου εντοπισμού των καρκινικών κυττάρων
• Ενίσχυσης της παραγωγής των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος
• Παρεμβολής στην ικανότητα των καρκινικών κυττάρων να κρύβονται
• Αλλαγής των σημάτων που εκπέμπουν τα καρκινικά κύτταρα στο τριγύρω μικροπεριβάλλον

Σε τι διαφέρει η ανοσοθεραπεία από άλλες θεραπείες για τον καρκίνο;

Η ανοσοθεραπεία διαφέρει από άλλες προηγούμενες μεθόδους θεραπείας του καρκίνου ως προς το ότι μπορεί να λειτουργήσει για πολλούς τύπους καρκίνου, ακόμη και για αυτούς που βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο, αλλά μπορεί να έχει και διαρκή αποτελέσματα σε αντίθεση με άλλες μεθόδους, όπως η χημειοθεραπεία.

Ποια είδη ανοσοθεραπειών υπάρχουν;

• Μονοκλωνικά αντισώματα

Τα μονοκλωνικά αντισώματα δημιουργούνται στο εργαστήριο και έχουν την ικανότητα να συνδέονται σε συγκεκριμένες πρωτεΐνες (αντιγόνα) που υπάρχουν στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων, καθιστώντας τα έτσι πιο ορατά για τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που θα τα καταστρέψουν.

Τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν επίσης να προσκολληθούν στο αντιγόνο στην επιφάνεια ενός καρκινικού κυττάρου προκειμένου να εμποδίσουν τη μεταφορά του σήματος ανάπτυξης που αυτό χρειάζεται για την διαίρεση και την ανάπτυξή του.

• Συζευγμένα μονοκλωνικά αντισώματα

Όταν τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν χρησιμοποιούνται μόνα τους, αλλά σε συνδυασμό με κάποιο φάρμακο χημειοθεραπείας ή μια τοξική ουσία, τότε ονομάζονται συζευγμένα μονοκλωνικά αντισώματα.

Τα συζευγμένα μονοκλωνικά αντισώματα χρησιμοποιούνται για τη στοχευμένη μεταφορά ενός φορτίου απευθείας σε ένα καρκινικό κύτταρο, χωρίς να προκληθεί βλάβη στους τριγύρω υγιείς ιστούς.

• Αναστολείς σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος

Το ανοσοποιητικό σύστημα διαθέτει ορισμένες πρωτεΐνες που ονομάζονται σημεία ελέγχου και λειτουργούν παρεμποδίζοντας τις υπερβολικές ανοσολογικές αποκρίσεις, μέσω της αναστολής της δράσης των Τ λεμφοκυττάρων.

Οι αναστολείς των σημείων ελέγχου είναι φάρμακα που συνδέονται με τα σημεία ελέγχου και επιτρέπουν έτσι στο ανοσοποιητικό σύστημα να ανταποκριθεί πιο έντονα και να καταπολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα.

• Θεραπεία με CAR-T κύτταρα

Η θεραπεία με CAR-T λεμφοκύτταρα έχει ως στόχο την ενίσχυση των Τ-λεμφοκυττάρων ενός ανθρώπου ώστε αυτά να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά για την καταπολέμηση του καρκίνου.

Αρχικά, οι γιατροί αφαιρούν Τ-λεμφοκύτταρα από την περιοχή που περιβάλει στον καρκινικό όγκο και τα μεταφέρουν στο εργαστήριο για ανάπτυξη και γενετική τροποποίηση. Η τροποποίηση των  Τ-λεμφοκυττάρων, ώστε να εκφράζουν χιμαιρικούς υποδοχείς αντιγόνου (CAR), έχει ως στόχο αυτά να αναγνωρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ορισμένους καρκίνους.

Μετά τη γενετική τροποποίηση, τα CAR-T λεμφοκύτταρα εγχέονται και πάλι πίσω στον ασθενή για να μπορέσουν να δράσουν εναντίον του καρκινικού όγκου.

• Εμβόλια κατά του καρκίνου

Τα εμβόλια κατά του καρκίνου διαφέρουν από εκείνα που βοηθούν στην πρόληψη διαφόρων ασθενειών. Συγκεκριμένα, τα εμβόλια κατά του καρκίνου παρασκευάζονται χρησιμοποιώντας είτε καρκινικά κύτταρα που λαμβάνονται απευθείας από τον όγκο του ασθενούς, είτε αντιγόνα που είναι χαρακτηριστικά του καρκινικού όγκου.  Με αυτό τον τρόπο τα εμβόλια αυτά βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταστρέψει.

• Ογκολυτικοί ιοί

Οι ογκολυτικοί ιοί χρησιμοποιούνται για να μολύνουν και να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα, αλλά μερικοί από αυτούς μπορεί επίσης να συμβάλουν στην απελευθέρωση αντιγόνων που προσελκύουν περισσότερα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταστροφή των εναπομεινάντων καρκινικών κυττάρων.

• Κυτοκίνες

Οι κυτοκίνες είναι πρωτεΐνες που ρυθμίζουν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στον καρκίνο και άλλους παθογόνους εισβολείς. Οι κυτοκίνες που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου είναι οι ιντερφερόνες και οι ιντερλευκίνες. Οι ιντερφερόνες βοηθούν στην ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταπολέμηση και επιβράδυνση της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων, ενώ οι ιντερλευκίνες βοηθούν στην καλύτερη επικοινωνία των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος για να επιτεθούν συντονισμένα στο στόχο τους.

• Επικουρική ανοσοθεραπεία

Το εμβόλιο Bacillus Calmette-Guerin είναι ένα είδος επικουρικής ανοσοθεραπείας που ενισχύει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος ενός ανθρώπου για την καταπολέμηση ενός καρκίνου. Σε μερικά μέρη του κόσμου χρησιμοποιείται ως αντιφυματικό εμβόλιο, αλλά πλέον η χρήση του έχει εγκριθεί και ενάντια στον καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Τι παρενέργειες μπορεί να έχει η ανοσοθεραπεία;

Όπως όλες οι θεραπείες για τον καρκίνο, έτσι και η ανοσοθεραπεία προκαλεί παρενέργειες, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν την καθημερινή ζωή ενός ανθρώπου. Οι παρενέργειες αυτές ποικίλλουν ανάλογα με το είδος της ανοσοθεραπείας και μπορεί να είναι από ήπιες έως και πιο σοβαρές.

Οι περισσότερες παρενέργειες που εμφανίζονται από την ανοσοθεραπεία έχουν να κάνουν με το γεγονός πως το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί εκτός από τα καρκινικά κύτταρα να επιτεθεί λανθασμένα και σε υγιή κύτταρα και ιστούς στο σώμα προκαλώντας έτσι φλεγμονή.

Μερικές από τις πιο κοινές παρενέργειες της ανοσοθεραπείας είναι οι εξής:

• Ευαισθησία στο φως
• Ερυθρότητα, φουσκάλες και φαγούρα στο δέρμα
• Πυρετός
• Ναυτία
• Μυϊκοί πόνοι στο σώμα
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Αύξηση βάρους
• Κατακράτηση νερού
• Κούραση
• Διάρροια
• Αίσθημα παλμών

Παρόλο που η ανοσοθεραπεία είναι ένας νέος και πολλά υποσχόμενος τομέας όσον αφορά τη θεραπεία του καρκίνου, είναι σημαντικό να τονιστεί πως υπάρχουν ακόμη ορισμένοι περιορισμοί στη χρήση της και αυτή μπορεί να μην είναι κατάλληλη για όλους όσους διαγιγνώσκονται με καρκίνο.