Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)

Τρόπος δράσης και ενδείξεις για χορήγηση ΜΣΑΦ

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα αναστέλλουν τη δράση των προσταγλανδινών, ουσίες που διεγείρουν τις νευρικές απολήξεις και δημιουργούν πόνο και οίδημα κατά τη φλεγμονή. Καθώς οι προσταγλανδίνες εμπλέκονται επίσης και στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη δρουν και σαν αντιπυρετικά. 

Πιο συγκεκριμένα, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι χρήσιμα σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις:

• Πονοκέφαλο
• Πόνο στην πλάτη και τους μύες
• Φλεγμονή και δυσκαμψία λόγω αρθρίτιδας ή άλλων φλεγμονωδών καταστάσεων
• Πόνοι περιόδου, δυσμηνόρροια
• Μετεγχειρητικοί πόνοι
• Κακώσεις, τραυματισμοί

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας και είναι συνήθως η πρώτη κατηγορία φαρμάκων που συνταγογραφείται σε αυτούς τους ασθενείς. 

Τύποι ΜΣΑΦ

Ο μηχανισμός δράσης των ΜΣΑΦ έγκειται στην αναστολή του ενζύμου κυκλοοξυγενάση (COX) που καταλύει τη σύνθεση προσταγλανδινών. Υπάρχουν δύο τύποι COX : COX-1 και COX-2.  Η COX-1 προστατεύει το βλεννογόνο του στομάχου και η COX-2 προκαλεί φλεγμονή. Τα περισσότερα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη είναι μη εκλεκτικά, δηλαδή αναστέλλουν και την COX-1 και την COX-2. 

Στα μη εκλεκτικά ΜΣΑΦ περιλαμβάνονται τα εξής:

• Ασπιρίνη (υψηλη δόση)
• Ιβουπροφαίνη (π.χ Algofren, Advil)
• Ναπροξένη (π.χ Naprocyn)
• Δικλοφενάκη (π.χ Voltaren)
• Φλουρβιπροφαίνη 
• Ινδομεθακίνη
• Κετοπροφαίνη
• Μεφαιναμικό οξύ (π.χ Ponstan)
• Μελοξικάμη (π.χ Meloxicam)
• Ναβουμετόνη
• Οξαπροζίνη
• Πιροξικάμη
• Σουλινδάκη

Κάποια από τα μη εκλεκτικά μη στεροειδή αντοφλεγμονώδη φάρμακα χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή (π.χ ιβουπροφαίνη, ασπιρίνη), ενώ για άλλα απαιτείται συνταγογράφηση. 

Τα εκλεκτικά ΜΣΑΦ είναι γνωστά και ως αναστολείς COX-2 λόγω του μηχανισμού δράσης τους (περισσότερο εκλεκτικά για την COX-2 σε σχέση με την COX-1) και είναι εξίσου αποτελεσματικά. Παραδείγματα αυτής της κατηγορίας είναι η σελεκοξίμπη (π.χ Celebrex) και η ετορικοξίμπη. 

Παρενέργειες

Το γεγονός ότι τα ΜΣΑΦ είναι αρκετά διαδεδομένα και κάποια από αυτά χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή, δε σημαίνει ότι στερούνται παρενεργειών. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη προορίζονται για βραχυχρόνια χρήση και η μακροχρόνια χορήγηση τους αυξάνει και τον κίνδυνο παρενεργειών. Είναι σημαντικό επίσης να συμβουλευόμαστε τον ιατρό και να δίνεται προσοχή στη λήψη διαφορετικών ΜΣΑΦ ταυτόχρονα. 

Πεπτικές παρενέργειες

Όπως αναφέρθηκε τα ΜΣΑΦ αναστέλλουν την COX-1, η οποία προστατεύει το βλεννογόνο του στομάχου. Σαν αποτέλεσμα η λήψη ΜΣΑΦ μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση κάποιων γαστρεντερικών ενοχλήσεων, όπως:

• Δυσφορία στο στομάχι
• Αέρια
• Διάρροια
• Αίσθημα καύσου
• Ναυτία και έμετο
• Δυσκοιλιότητα

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να δημιουργηθεί έλκος, καθώς η λήψη ΜΣΑΦ ενδέχεται να ερεθίσει σε σοβαρό βαθμό το βλεννογόνο του στομάχου. Το πεπτικό έλκος μπορεί να οδηγήσει ορισμένες φορές και σε εσωτερική αιμορραγία. 

Στην περίπτωση που βιώνετε κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα πρέπει να σταματήσετε αμέσως τη λήψη ΜΣΑΦ και να επικοινωνήσετε με τον ιατρό σας:

• Σοβαρός πόνος στην κοιλιά
• Μαύρα κόπρανα (Μέλαινες κενώσεις)
• Αίμα στα κόπρανα

Μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση στομαχικών παρενεργειών διατρέχουν:

• Όσοι λαμβάνουν συχνά ΜΣΑΦ
• Έχουν ιστορικό στομαχικού έλκους
• Λαμβάνουν αντιπηκτικά ή κορτικοστεροειδή
• Είναι άνω των 65 ετών

Η πιθανότητα εμφάνισης παρενεργειών στο γαστρεντερικό σύστημα ελαττώνεται αν τα ΜΣΑΦ λαμβάνονται μαζί με φαγητό, γάλα ή αντιόξινα φάρμακα. 

Τα εκλεκτικά ΜΣΑΦ όπως η σελεκοξίμπη είναι λιγότερο πιθανό να δημιουργήσουν προβλήματα στο στομάχι, όποτε οι ιατροί θεωρούν ότι είναι πιο κατάλληλα για όσους βιώνουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις από τη λήψη ΜΣΑΦ.

 

Καρδιακές παρενέργειες

Η λήψη ΜΣΑΦ αυξάνει το ρίσκο για:

• Καρδιακή προσβολή
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Εγκεφαλικό
• Θρομβώσεις

Η πιθανότητα να εμφανίσει κάποιος μια από τις παραπάνω παρενέργειες είναι μεγαλύτερη όταν γίνεται λήψη του ΜΣΑΦ για μεγάλο χρονικό διάστημα και σε μεγάλες δόσεις. Επιπλέον, όσοι υποφέρουν από κάποια καρδιαγγειακή νόσο διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για παρενέργειες.

Πότε χρειάζεται κάποιος να αναζητήσει ιατρική βοήθεια μετά τη λήψη ΜΣΑΦ;

Θα πρέπει να διακοπεί άμεσα η λήψη ΜΣΑΦ και να ζητηθεί ιατρική βοήθεια αν κάποιος βιώνει ένα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Εμβοές στα αυτιά
• Θολή όραση
• Εξάνθημα, κνίδωση
• Αίμα στα ούρα ή τα κόπρανα
• Έμετος με ή χωρίς πρόσμιξη αίματος
• Σοβαρός πόνος στο στομάχι
• Πόνος στο στήθος
• Ταχυκαρδία
• Ίκτερος

Αλληλεπίδραση ΜΣΑΦ με άλλα φάρμακα

Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη ενδέχεται να αλληλεπιδράσουν με άλλα φάρμακα. Κάποια φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά όταν συνδυαστούν με ΜΣΑΦ όπως είναι οι αντιυπερτασικοί παράγοντες (π.χ διουρητικά, β-αποκλειστές)  και η ασπιρίνη (σε χαμηλή δόση όταν χρησιμοποιείται σαν αντιπηκτικό).

Ωστόσο, σε συνδυασμό με κάποια άλλα φάρμακα τα ΜΣΑΦ μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες.  Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί όταν λαμβάνονται με κάποιο από τα παρακάτω:

• Βαρφαρίνη. Τα ΜΣΑΦ μπορεί να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της βαρφαρίνης, ενός παράγοντα που χρησιμοποιείται για την πρόληψη ή τη θεραπεία των θρομβώσεων. Ο συνδυασμός τους όμως ενδέχεται και να προκαλέσει υπερβολική αιμορραγία.
• Κυκλοσπορίνη. Η κυκλοσπορίνη (Neoral, Sandimmune) είναι ένας παράγοντας με ανοσοκατασταλτικές ιδιότητες. Μεταξύ άλλων χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας ή χορηγείται σε ανθρώπους που έχουν κάνει μεταμόσχευση οργάνου. Η συγχορήγηση με ΜΣΑΦ μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική βλάβη.
• Λίθιο. Η χορήγηση λίθιου με ΜΣΑΦ μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη συσσώρευση του στο σώμα.
• Χαμηλή δόση ασπιρίνης. Η συγχορήγηση με ΜΣΑΦ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για στομαχικά έλκη.
• Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Η εμφάνιση αιμορραγίας στο πεπτικό σύστημα είναι πιθανή παρενέργεια όταν χορηγούνται μαζί με ΜΣΑΦ.
• Διουρητικά. Συνήθως δεν είναι πρόβλημα η συγχορήγηση των δύο αυτών φαρμάκων. Ωστόσο ο ιατρός θα πρέπει να αξιολογεί την αρτηριακή πίεση και τους νεφρούς για όσο διάστημα λαμβάνονται και τα δύο.

Αντενδείξεις χορήγησης MΣΑΦ

Πριν τη λήψη των ΜΣΑΦ θα πρέπει να συζητήσετε με τον ιατρό σας αν έχετε ή είχατε ποτέ:

• Αλλεργική αντίδραση στην ασπιρίνη ή σε κάποιο άλλο παυσίπονο
• Αιματολογική νόσο
• Πεπτικά έλκη, αιμορραγία στομάχου ή πρόβλημα στο έντερο
• Υπέρταση ή καρδιακή νόσο
• Ηπατική ή νεφρική νόσο
• Μη ρυθμισμένος Σακχαρώδης Διαβήτης
• Ιστορικό εγκεφαλικού ή καρδιακής προσβολής

Σε περίπτωση εγκυμοσύνης θα πρέπει να λαμβάνονται κατόπιν συνεννόησης με τον ιατρό, ενώ δεν συνίσταται η χρήση ΜΣΑΦ κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.

Επίσης θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό τους όσοι καταναλώνουν πάνω από τρία αλκοολούχα ποτά την ημέρα ή λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή.