Λειτουργικά τρόφιμα: Τί είναι και πώς ευνοούν την υγεία;

Τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν γίνει πολύ δημοφιλή τα τελευταία χρόνια και θεωρούνται μάλιστα, όχι μόνο θρεπτικά, αλλά και φαρμακευτικά.

Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιμα;

Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι τρόφιμα που περιέχουν θρεπτικά συστατικά που ωφελούν την υγεία. Ορισμένοι τύποι περιέχουν φυσικά συστατικά που βελτιώνουν την υγεία, ενώ άλλοι τύποι εμπλουτίζονται με συμπληρώματα ή άλλα πρόσθετα συστατικά που έχουν σχεδιαστεί για να βελτιώνουν την υγεία.

Η ιδέα για τα λειτουργικά τρόφιμα ξεκίνησε από την Ιαπωνία τη δεκαετία του 1980, όταν οι κυβερνητικοί φορείς άρχισαν να εγκρίνουν τρόφιμα που αποδεδειγμένα ευνοούσαν την υγεία, σε μια προσπάθεια να βελτιωθεί η γενική υγεία του ευρύτερου πληθυσμού. Μερικά λειτουργικά τρόφιμα εμπλουτίζονται με βιταμίνες, μέταλλα, προβιοτικά ή φυτικές ίνες, ενώ τα φρούτα, τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι, που επίσης θεωρούνται λειτουργικά τρόφιμα, είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Η βρώμη, για παράδειγμα, περιέχει έναν τύπο ινών που ονομάζεται βήτα γλυκερίνη, ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη φλεγμονή, ενισχύει την ανοσολογική λειτουργία και βελτιώνει την υγεία της καρδιάς. Παρομοίως, τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά που προστατεύουν από διάφορες ασθένειες.

Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα λειτουργικά τρόφιμα;

Τα λειτουργικά τρόφιμα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα συμβατικά και τα τροποποιημένα:

• Τα συμβατικά τρόφιμα είναι φυσικά προϊόντα ολικής αλέσεως που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά και υγιή λιπαρά.
• Τα τροποποιημένα τρόφιμα έχουν ενισχυθεί με πρόσθετα συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα, προβιοτικά ή φυτικές ίνες, για να αυξήσουν τα οφέλη τους στην υγεία.

Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα συμβατικών λειτουργικών τροφίμων:

• Φρούτα: μούρα, ακτινίδια, αχλάδια, ροδάκινα, μήλα, πορτοκάλια, μπανάνες
• Λαχανικά: μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, σπανάκι, κολοκύθια
• Ξηροί καρποί: αμύγδαλα, κάσιους, φιστίκια, καρύδια, καρύδια Βραζιλίας
• Σπόροι: σπόροι chia, σπόροι λιναριού, σπόροι κάνναβης, σπόροι κολοκύθας
• Όσπρια: μαύρα φασόλια, ρεβίθια, ναυτικά φασόλια, φακές
• Ολόκληροι κόκκοι: βρώμη, κριθάρι, φαγόπυρο, καστανό ρύζι, κουσκούς
• Θαλασσινά: σολομός, σαρδέλες, αντσούγιες, σκουμπρί
• Τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση: tempeh, kombucha, kimchi, kefir, sauerkraut
• Βότανα και μπαχαρικά: κουρκούμη, κανέλα, τζίντζερ, πιπέρι καγιέν
• Ποτά: καφές, πράσινο τσάι, μαύρο τσάι

Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα τροποποιημένων λειτουργικών τροφίμων:

• Εμπλουτισμένοι χυμοί
• Εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα και γιαούρτι
• Εναλλακτικές λύσεις εμπλουτισμένου γάλακτος, όπως αμυγδάλου, ρυζιού, καρύδας και γάλα ανακαρδιοειδών
• Εμπλουτισμένοι σπόροι, όπως ψωμί και ζυμαρικά
• Εμπλουτισμένα δημητριακά και granola
• Εμπλουτισμένα αυγά

Σε τι ωφελούν τα λειτουργικά τρόφιμα;

1. Αποτρέπουν τις ελλείψεις θρεπτικών συστατικών

Τα λειτουργικά τρόφιμα περιέχουν αρκετά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα, υγιή λίπη και φυτικές ίνες, οπότε η εισαγωγή τους στην διατροφή σας, θα διασφαλίσει ότι λαμβάνετε όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεστε για να αποτρέψετε τυχόν ελλείψεις στον οργανισμό σας.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει παρατηρηθεί μείωση στις ελλείψεις θρεπτικών συστατικών λόγω της εισαγωγής των εμπλουτισμένων τροφίμων στην διατροφή των ανθρώπων. Για παράδειγμα, στην Ιορδανία τα ποσοστά αναιμίας μειώθηκαν σχεδόν στα μισά από τότε που ο ευρύτερος πληθυσμός άρχισε να χρησιμοποιεί αλεύρι σιταριού εμπλουτισμένο με σίδηρο.

Επιπρόσθετα, τα εμπλουτισμένα τρόφιμα έχουν συνδεθεί και με την πρόληψη άλλων καταστάσεων υγείας που προκαλούνται από ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, όπως ραχίτιδα, βρογχοκήλη και γενετικές ανωμαλίες.

2. Προστατεύουν από ασθένειες

Τα λειτουργικά τρόφιμα παρέχουν σημαντικά θρεπτικά συστατικά που προστατεύουν από διάφορες ασθένειες.

Πολλά τρόφιμα είναι εμπλουτισμένα με αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην εξουδετέρωση επιβλαβών ενώσεων, γνωστές ως ελεύθερες ρίζες, που προκαλούν βλάβη στα κύτταρα και ευνοούν ορισμένες χρόνιες ασθένειες, όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος και ο διαβήτης. Επιπρόσθετα, ορισμένες λειτουργικές τροφές είναι πλούσιες σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, έναν υγιή τύπο λίπους που φαίνεται να μειώνει τη φλεγμονή, να ενισχύει τη λειτουργία του εγκεφάλου και να προάγει την υγεία της καρδιάς.

Τέλος, άλλοι τύποι λειτουργικών τροφίμων είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες, οι οποίες βοηθούν στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα και προστατεύουν από καταστάσεις όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, οι καρδιακές παθήσεις και το εγκεφαλικό επεισόδιο. Επιπρόσθετα, βοηθούν στην πρόληψη πεπτικών διαταραχών, όπως η  εκκολπωματίτιδα, το στομαχικό έλκος, οι αιμορροΐδες και η παλινδρόμηση οξέων.

3. Προωθούν τη σωστή ανάπτυξη

Όπως όλοι γνωρίζουμε, ορισμένα θρεπτικά συστατικά είναι απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη των βρεφών και των παιδιών.  Οι λειτουργικές λοιπόν τροφές, με την πληθώρα θρεπτικών συστατικών που τις χαρακτηρίζει, διασφαλίζουν ότι ικανοποιούνται όλες οι θρεπτικές απαιτήσεις που έχει ο οργανισμών των μικρών παιδιών.

Επιπλέον, είναι ωφέλιμο να συμπεριληφθούν στη διατροφή των εγκύων τρόφιμα που είναι εμπλουτισμένα με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά που είναι σημαντικά για την ανάπτυξη, όπως τα δημητριακά και το αλεύρι, που συχνά εμπλουτίζονται με βιταμίνες Β και φολικό οξύ που είναι απαραίτητο για την υγεία του εμβρύου. Σημειώνεται ότι τα χαμηλά επίπεδα φολικού οξέος αυξάνουν τον κίνδυνο ελαττωμάτων του νευρικού σωλήνα, γεγονός που επηρεάζει τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό και την σπονδυλική στήλη. Εκτιμάται μάλιστα ότι η κατανάλωση φολικού οξέος, μειώνει την πιθανότητα ελαττωμάτων του νευρικού σωλήνα κατά 50-70%.

Άλλα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στα λειτουργικά τρόφιμα και διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην ανάπτυξη, είναι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το ασβέστιο και η βιταμίνη Β12.

Συμπερασματικά

Μια υγιεινή διατροφή πρέπει να είναι πλούσια σε μια ποικιλία λειτουργικών τροφίμων, είτε αυτά είναι συμβατικά, είτε τροποποιημένα. Αυτά τα τρόφιμα όχι μόνο τροφοδοτούν το σώμα με τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεται, αλλά υποστηρίζουν και τη συνολική υγεία του ανθρώπου.