Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα δίκτυο ειδικών κυττάρων, ιστών, πρωτεϊνών και οργάνων, τα οποία συνεργάζονται για να προστατέψουν το σώμα από δυνητικά επιβλαβείς ξένους εισβολείς και ασθένειες.

Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα λειτουργεί σωστά ανιχνεύει τις απειλές και ενεργοποιεί μια ανοσολογική απόκριση για την καταστροφή τους. Ωστόσο, μερικές φορές το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αποτυγχάνει και να εμφανιστούν λοιμώξεις ή ασθένειες.

Το ανοσοποιητικό σύστημα διαχωρίζεται σε δύο μέρη: το έμφυτο και το προσαρμοστικό. Το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα ή έμφυτη ανοσία είναι η φυσική προστασία με την οποία γεννιέται ένας άνθρωπος και αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων. Αντιθέτως, η προσαρμοστική ανοσία είναι η προστασία που αναπτύσσει ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του καθώς εκτίθεται σε διάφορες ασθένειες  ή προστατεύεται από αυτές μέσω των εμβολίων. Το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα παράγει συγκεκριμένα αντισώματα που απαιτούνται για την καταπολέμηση ενός ξένου εισβολέα.

Τι αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα;

Για τους περισσότερους ανθρώπους, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αυτορυθμιστεί και δεν χρειάζεται κάποια βοήθεια για να λειτουργήσει σωστά. Ωστόσο, η λήψη φαρμάκων ή οι διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, μπορεί σε μερικούς ανθρώπους, να προκαλούν υπερδραστηριότητα ή χαμηλή δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος. Μερικές από τις καταστάσεις υγείας που απορρυθμίζουν τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος είναι οι εξής:

• Πρωτοπαθείς διαταραχές ανοσοανεπάρκειας: Είναι κληρονομικές διαταραχές, οι οποίες συνήθως εμφανίζονται από τη γέννηση ενός ατόμου και οφείλονται στην έλλειψη ορισμένων μερών του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Διαταραχές δευτερογενούς ανοσοανεπάρκειας: Εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της έκθεσης του ανοσοποιητικού συστήματος σε κίνδυνο από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως ο ιός HIV, τα σοβαρά εγκαύματα, ο υποσιτισμός και η χημειοθεραπεία.
• Αλλεργίες και άσθμα: Αναπτύσσονται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε ουσίες που δεν είναι επιβλαβείς.
• Αυτοάνοσα νοσήματα: Το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται κατά λάθος σε κύτταρα και ιστούς του σώματος.

Τι επίδραση έχει ο τρόπος ζωής στην ανοσολογική απόκριση;

Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι μια ενιαία οντότητα που χρειάζεται επιδιόρθωση για να λειτουργήσει σωστά, αλλά αντιθέτως για να λειτουργήσει σωστά απαιτείται αρμονία και ισορροπία.

Παρόλο που δεν έχουν εντοπιστεί άμεσες σχέσεις μεταξύ τους τρόπου ζωής και της ενισχυμένης ανοσολογικής απόκρισης, έχει διερευνηθεί η επίδραση διαφόρων παραγόντων στην απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως η σωματική άσκηση, η διατροφή και το στρες.

Η υιοθέτηση στρατηγικών ενός υγιεινού τρόπου ζωής που ωφελούν ολόκληρο το σώμα, θεωρείται ευεργετική και για τη διατήρηση της σωστής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτές οι στρατηγικές περιλαμβάνουν τα εξής:

• Υιοθέτηση μιας διατροφής πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά
• Τακτική σωματική άσκηση
• Διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους
• Διακοπή του καπνίσματος
• Κατανάλωση αλκοόλ με μέτρο
• Επαρκής ύπνος
• Αποφυγή μολύνσεων μέσω τακτικού πλυσίματος των χεριών
• Μείωση του ψυχολογικού στρες

Πώς επηρεάζει η διατροφή το ανοσοποιητικό σύστημα;

Η κατανάλωση μιας ισορροπημένης διατροφής που περιλαμβάνει τις συνιστώμενες ποσότητες των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών θα βοηθήσει στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.

Συγκεκριμένα, οι βιταμίνες Α,C και D και μέταλλα, όπως ο ψευδάργυρος, παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Επομένως, η επαρκής πρόσληψή τους μέσω της διατροφής είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διασφάλιση της σωστής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σύμφωνα με μελέτες όμως, ορισμένες τροφές ή δίαιτες μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ανοσολογική απόκριση. Αυτές είναι οι εξής:

• Οι διαλυτές φυτικές ίνες αλλάζουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού από προφλεγμονώδη σε αντιφλεγμονώδη, κάτι το οποίο βοηθά στη γρηγορότερη επούλωση από μια μόλυνση.
• Το πτεροστιλβένιο και η ρεσβερατρόλη που βρίσκονται στα βατόμουρα και τα κόκκινα σταφύλια, αντίστοιχα, βοηθούν στην αύξηση της έκφρασης ενός γονιδίου (CAMP), το οποίο παίζει ζωτικό ρόλο στο έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Ταπροβιοτικά μπορεί να βοηθούν στην εξουδετέρωση των αρνητικών επιπτώσεων των αντιβιοτικών, διατηρώντας έτσι το ανοσοποιητικό σύστημα έτοιμο να ανταποκριθεί σε νέες πιθανές λοιμώξεις.
• Το ιχθυέλαιο πλούσιο σε DHA ενισχύει τη δραστηριότητα των Β κυττάρων, γεγονός το οποίο μπορεί να είναι βοηθητικό για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Η παρατεταμένη νηστεία έχει συνδεθεί με την αναγέννηση των παλαιότερων και κατεστραμμένων κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Η κουρκουμίνη μπορεί να βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα στην απομάκρυνση των πλακών β-αμυλοειδούς από τον εγκέφαλο, που είναι εμφανείς στη νόσο του Alzheimer.
• Οι δίαιτες πλούσιες σε λιπαρά και υψηλές θερμίδες πυροδοτούν μια απόκριση από το ανοσοποιητικό σύστημα παρόμοια με μια βακτηριακή λοίμωξη.

Πώς σχετίζεται η σωματική άσκηση με το ανοσοποιητικό σύστημα;

Η τακτική σωματική δραστηριότητα συμβάλει στη συνολική καλή υγεία ενός ανθρώπου και ως εκ τούτου σε ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Συγκεκριμένα, η άσκηση προάγει τη σωστή κυκλοφορία του αίματος, η οποία διατηρεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος σε κίνηση, ώστε να μπορούν να κάνουν πιο αποτελεσματικά τη δουλεία τους. Μια μελέτη αποκάλυψε μάλιστα πως 20 μόνο λεπτά σωματικής άσκησης αρκούν για τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα;

Εκτός από τη διατροφή και τη σωματική άσκηση, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει και άλλους παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Μερικοί από αυτούς είναι:

• Η χρόνια στέρηση ύπνου μπορεί να μειώσει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος και την κυκλοφορία των λευκών αιμοσφαιρίων, ενώ αντιθέτως ο επαρκής και βαθύς ύπνος ενισχύει τη μνήμη του ανοσοποιητικού για παθογόνα που έχει ξανασυναντήσει στο παρελθόν.
• Η έξοδος στο φως του ηλίου μπορεί να ωφελήσει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς το ηλιακό φως ενεργοποιεί τα Τ κύτταρα που καταπολεμούν τις λοιμώξεις και παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανοσία.
• Η μείωση του στρες μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς το αυξημένο στρες μπορεί να καταστείλει την απόκριση του ανοσοποιητικού και την ικανότητα αυτού να καταπολεμά ασθένειες.