Ο υποθάλαμος, ένας μικροσκοπικός «πύργος ελέγχου» στον εγκέφαλο, αποφασίζει για το πότε θα δώσει εντολή στις ορμόνες του στρες να διανεμηθούν στο σώμα μας. Οι εν λόγω ορμόνες είναι οι ίδιες που πυροδοτούν την ανταπόκριση του σώματος σε περιπτώσεις «έκτακτης ανάγκης» και μας κρατούν σε εγρήγορση. Ειδικότερα, οι καρδιακοί παλμοί και η αναπνοή αυξάνονται, ενώ οι μυς του σώματος μας σφίγγουν και είναι έτοιμοι για δράση. Όταν όμως, ο μηχανισμός αυτός, πυροδοτείται καθημερινά, τότε προκύπτουν διάφορα προβλήματα υγείας.

Το άγχος είναι μια φυσική σωματική και νοητική αντίδραση, στις διάφορες εμπειρίες της ζωής μας, που σχετίζονται με τις απλές καθημερινές μας ευθύνες, αλλά και με πιο σοβαρά θέματα, όπως η υγεία και ο θάνατος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, για βραχυπρόθεσμες καταστάσεις που χρειάζονται άμεση αντίδραση, το άγχος μπορεί να μας ωφελήσει. Ωστόσο, αν το άγχος είναι καθημερινό φαινόμενο, τότε μπορεί να επηρεάσει αρνητικά πολλές πτυχές της υγεία μας. Ειδικότερα, το χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συμπτωμάτων που επηρεάζουν την γενική ευεξία του ανθρώπου, όπως:

• Ευερεθιστότητα
• Ανησυχία
• Κατάθλιψη
• Συχνός πονοκέφαλος
• Αυπνία

Πώς το στρες επηρεάζει όλα τα συστήματα του ανθρωπίνου οργανισμού;

1. Κεντρικό νευρικό και ενδοκρινικό σύστημα

Το κεντρικό νευρικό σύστημα (CNS) είναι υπεύθυνο για τις αντιδράσεις του ανθρώπου. Στον εγκέφαλο, ο υποθάλαμος δίνει εντολή στα επινεφρίδια να απελευθερώσουν τις ορμόνες του στρες, την αδρεναλίνη ή την κορτιζόλη. Αυτές οι ορμόνες αυξάνουν τον καρδιακό παλμό και στέλνουν αίμα στις περιοχές που το χρειάζονται περισσότερο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως οι μυς, η καρδιά και άλλα σημαντικά όργανα.

Όταν ο αντιληπτός φόβος ή ο κίνδυνος απομακρυνθεί, ο υποθάλαμος πρέπει να δώσει εντολή σε όλα τα συστήματα να επανέλθουν στο φυσιολογικό. Εάν το κεντρικό νευρικό σύστημα αποτύχει να αποκαταστήσει την φυσιολογική λειτουργία αυτών των συστημάτων ή εάν ο στρεσογόνος παράγοντας δεν απομακρυνθεί, το άγχος θα συνεχιστεί, με το ενδεχόμενο να οδηγήσει σε χρόνιο στρες. Σημειώνεται ότι το χρόνιο άγχος αποτελεί σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης καταστροφικών συμπεριφορών, όπως η κατάχρηση ουσιών, η κατάχρηση αλκοόλ και η κοινωνική απομόνωση.

2. Αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα

Οι ορμόνες του στρες επηρεάζουν το αναπνευστικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Κατά τη διάρκεια της απόκρισης στο στρες, ο άνθρωπος αναπνέει πιο γρήγορα σε μια προσπάθεια να διανεμηθεί όσο πιο γρήγορα γίνεται οξυγόνο σε όλο το σώμα. Σημαίνεται ότι για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπνοής, όπως άσθμα ή εμφύσημα, το άγχος θα δυσκολέψει περαιτέρω την αναπνοή τους.

Σε κατάσταση άγχους, η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα, ενώ οι ορμόνες του στρες διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία, ώστε να μεταφερθεί περισσότερο οξυγόνο στους μυς και ο άνθρωπος να έχει περισσότερη δύναμη για να αντιδράσει όταν χρειαστεί. Αλλά αυτή η κατάσταση, αυξάνει παράλληλα και την αρτηριακή πίεση. Το συχνό ή χρόνιο στρες πιέζει την καρδιά να λειτουργεί επίμονα για μεγάλο χρονικό διάστημα και ως εκ τούτου οι πιθανότητες υπέρτασης αυξάνονται, μαζί και ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής προσβολής.

3. Πεπτικό σύστημα

Υπό συνθήκες στρες, το συκώτι παράγει επιπλέον σάκχαρο (γλυκόζη) για να εξασφαλίσει ενέργεια στο σώμα. Σε περιπτώσεις χρόνιου στρες υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο το σώμα να μην μπορεί να συμβαδίσει με τα επιπλέον επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, όποτε ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 αυξάνεται.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι ορμόνες, η γρήγορη αναπνοή και ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός μπορούν να διαταράξουν το πεπτικό σύστημα, οπότε είναι πολύ πιθανόν ένας αγχώδης άνθρωπος να αντιμετωπίζει συχνά συμπτώματα καούρας και παλινδρόμηση οξέων, εξαιτίας της αύξησης των οξέων στο στομάχι του. Σημειώνεται ότι το άγχος δεν προκαλεί στομαχικά έλκη (υπεύθυνο είναι ένα βακτήριο που ονομάζεται H. pylori), αλλά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης τους.

Τέλος, το άγχος μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο μετακινούνται οι τροφές μέσω του σώματος, οδηγώντας σε διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Μάλιστα, εξαιτίας αυτής της κατάστασης, είναι πολύ πιθανόν να προκληθούν συμπτώματα όπως ναυτία, εμετός ή στομαχικός πόνος.

4. Μυϊκό σύστημα

Σε αγχώδεις καταστάσεις, οι μυς είναι τεταμένοι, ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να αντιδράσουν στην εκάστοτε απειλή. Μόλις ηρεμήσουν, οι μυς τους χαλαρώνουν. Εάν όμως το άγχος είναι παρατεταμένο, τότε οι μυς δεν θα έχουν την ευκαιρία να χαλαρώσουν. Οι παρατεταμένα σφιχτοί μυς, προκαλούν πονοκεφάλους, πόνο στην πλάτη και στους ώμους. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό επηρεάζει αρνητικά την γενική υγεία των ανθρώπων, καθώς εξαιτίας του πόνου υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο να σταματήσουν να ασκούνται και να στραφούν σε φάρμακα για να ανακουφιστούν. Τόσο η έλλειψη άσκησης, όσο και η αλόγιστη χρήση φαρμάκων, επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη υγεία.

5. Σεξουαλικότητα και αναπαραγωγικό σύστημα

Το άγχος είναι εξαντλητικό, τόσο για το σώμα, όσο και για το μυαλό και δεν είναι καθόλου απίθανο να χάσετε την σεξουαλική σας επιθυμία. Παρόλο που το βραχυπρόθεσμο άγχος μπορεί να αυξήσει την παραγωγή τεστοστερόνης στους άντρες, αυτό το αποτέλεσμα δεν διαρκεί. Εάν το άγχος συνεχίζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα επίπεδα της τεστοστερόνης αρχίζουν να μειώνονται. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή σπέρματος και να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία ή ανικανότητα. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο προβλημάτων στα ανδρικά γενετικά όργανα, όπως ο προστάτης και προβλήματα στους όρχεις. Όσον αφορά τις γυναίκες, το άγχος μπορεί να επηρεάσει τον εμμηνορροϊκό τους κύκλο και να οδηγήσει σε ακανόνιστες περιόδους. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να επιδεινώσει τα φυσικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

6. Ανοσοποιητικό σύστημα

Το άγχος διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, κάτι που είναι καλό για βραχυπρόθεσμες καταστάσεις, καθώς αυτή η διέγερση μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή λοιμώξεων και στην γρηγορότερη επούλωση πληγών. Ωστόσο, το μακροχρόνιο άγχος και κατά συνέπεια οι ορμόνες του στρες που διεγείρουν συνεχόμενα το ανοσοποιητικό σύστημα, θα το αποδυναμώσουν και θα μειώσουν την δυνατότητα της απόκρισης του ενάντια στις λοιμώξεις και τους ιούς. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι με χρόνιο στρες είναι πιο ευαίσθητοι σε ιογενείς ασθένειες, όπως η γρίπη και το κοινό κρυολόγημα, καθώς και άλλες λοιμώξεις. Το άγχος μπορεί επίσης να αυξήσει το χρόνο που χρειάζεται για να ανακάμψει ένα άτομο από μια ασθένεια ή από έναν τραυματισμό.