Ο όρος «βιταμίνη Ρ» χρησιμοποιούταν στο παρελθόν για την περιγραφή μιας ομάδας φυτικών ενώσεων, που ονομάζονται φλαβονοειδή. Ωστόσο, πλέον είναι γνωστό πως οι ενώσεις αυτές δεν ανήκουν στην κατηγορία των βιταμινών. (Διαβάστε επίσης: Πώς βοηθούν τα φλαβονοειδή στην πρόληψη του καρκίνου του εντέρου;)

Τα φλαβονοειδή υπάρχουν σε αρκετά τρόφιμα, όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, το τσάι, το κακάο και το κρασί, και συνήθως προσδίδουν χαρακτηριστικό χρώμα σε ορισμένα τρόφιμα. Τα φλαβονοειδή είναι γνωστά για την προστασία που προσφέρουν στα φυτά από τις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου (UV), αλλά και από τις μολύνσεις, ενώ στοιχεία δείχνουν πως αυτά μπορεί να προσφέρουν οφέλη υγείας και στους ανθρώπους.

Τι είναι τα φλαβονοειδή και σε ποια τρόφιμα βρίσκονται;

Τα φλαβονοειδή, γνωστά και ως βιοφλαβονοειδή, είναι μια οικογένεια φυτικών ενώσεων, που ανήκουν στην κατηγορία των πολυφαινολών, και διαχωρίζονται σε 6 υποκατηγορίες.

Το πρώτο φλαβονοειδές εντοπίστηκε το 1930 σε ένα πορτοκάλι και οι ερευνητές θεώρησαν πως ήταν ένας νέος τύπος βιταμίνης, γι’ αυτό και ονομάστηκε βιταμίνη Ρ. Ωστόσο, η ονομασία αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον, διότι ανακαλύφθηκε πως τα φλαβονοειδή δεν είναι βιταμίνες.

Μερικοί από τους ρόλους των φλαβονοειδών στα φυτά είναι η προστασία τους από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, η πρόληψη της μόλυνσης και η προσέλκυση εντόμων για επικονίαση. Τα φλαβονοειδή είναι επίσης υπεύθυνα για το έντονο χρώμα πολλών φρούτων και λαχανικών, όπως τα μούρα, τα κεράσια και οι ντομάτες.

Οι έξι υποκατηγορίες των φλαβονοειδών και μερικές πηγές διατροφικής πρόσληψής τους είναι οι εξής:

• Φλαβονόλες

Οι φλαβονόλες είναι η πιο άφθονη μορφή φλαβονοειδών στα τρόφιμα. Μερικές χαρακτηριστικές φλαβονόλες είναι η κερσετίνη, η καμπφερόλη, η μυρικετίνη και η φισετίνη. Αυτές οι ενώσεις βρίσκονται σε τροφές, όπως τα μούρα, τα κρεμμύδια, το ελαιόλαδο, το λάχανο, τα σταφύλια, οι ντομάτες, το κόκκινο κρασί και διάφορα τσάγια.

• Φλαβόνες

Οι φλαβόνες βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στο μαϊντανό, το θυμάρι, τη μέντα, το σέλινο και το χαμομήλι.

• Φλαβανόλες και φλαβανό-3-όλες

Αυτή η υποκατηγορία περιλαμβάνει τις κατεχίνες (πχ. επικατεχίνη, επιγαλλοκατεχίνη), οι οποίες βρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στο οolong, μαύρο και πράσινο τσάι, καθώς και στο κακάο, τα μήλα, τα σταφύλια και το κόκκινο κρασί.

• Φλαβανόνες

Οι φλαβανόνες βρίσκονται στα εσπεριδοειδή και είναι υπεύθυνες για την πικρή γεύση της φλούδας του πορτοκαλιού, του λεμονιού και άλλων εσπεριδοειδών. Μερικά παραδείγματα φλαβανονών είναι η εσπεριτίνη, η ναρινγενίνη και η εριοδικτυόλη.

• Ισοφλαβόνες

Οι πιο γνωστές ισοφλαβόνες είναι η γενιστεΐνη και η δαïδζεΐνη, οι οποίες συναντώνται σε προϊόντα σόγιας.

• Ανθοκυανιδίνες

Τα περισσότερα μπλε, μωβ ή κόκκινα φρούτα και λαχανικά, όπως τα κράνμπερι, οι φράουλες, τα βατόμουρα, τα μύρτιλα και τα σταφύλια, παίρνουν το χρώμα τους από τις ανθοκυανιδίνες (πχ. κυανιδίνη, δελφινιδίνη και πεονιδίνη).

Ποια είναι τα πιθανά οφέλη των φλαβονοειδών για την υγεία;

Τα φλαβονοειδή πιστεύεται πως προσφέρουν αρκετά οφέλη υγείας και βοηθούν στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων, του σακχαρώδη διαβήτη και άλλων χρόνιων ασθενειών, λόγω της ικανότητάς τους να δρουν αντιοξειδωτικά.

Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες για τα οφέλη των φλαβονοειδών έχουν διεξαχθεί σε δοκιμαστικούς σωλήνες σε εργαστηριακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα η δραστηριότητά τους στο ανθρώπινο σώμα να μην είναι ακόμη πλήρως κατανοητή.

Ορισμένες μελέτες παρατήρησης σε ανθρώπους υποδεικνύουν πως τα φλαβονοειδή έχουν πιθανά οφέλη για την υγεία, πολλά από τα οποία οφείλονται στην αντιοξειδωτική τους δράση, αλλά και σε μηχανισμούς που δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί. Μερικά από αυτά τα πιθανά οφέλη αφορούν τα εξής:

• Υγεία του εγκεφάλου

Αρκετές μελέτες υποδηλώνουν πως οι φλαβανόλες του κακάο μπορεί να προστατεύουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και να τονώνουν την υγεία του εγκεφάλου στους ανθρώπους, πιθανότατα μέσω αλληλεπιδράσεων τους με οδούς κυτταρικής σηματοδότησης που εμπλέκονται στην κυτταρική επιβίωση και μνήμη.

• Σακχαρώδης διαβήτης

Μια ανασκόπηση μελετών διαπίστωσε πως η υψηλή διατροφική πρόσληψη συγκεκριμένων φλαβονοειδών σχετίζεται με το χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2. Συγκεκριμένα, για κάθε 300 mg φλαβονοειδών που καταναλώνονταν την ημέρα, ο κίνδυνος ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 μειώθηκε κατά 5%.

• Καρδιακή ασθένεια

Μια ανασκόπηση 14 μελετών σε ανθρώπους έδειξε πως η πρόσληψη ορισμένων φλαβονοειδών σχετίζεται με το σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιακών παθήσεων.