Μενεξές: Ένα φυτό με όμορφα άνθη αλλά και οφέλη για την υγεία

Ο μενεξές (Viola odorata), ή αλλιώς γνωστός ως γλυκιά βιόλα, είναι ένα μικρό ποώδες φυτό με καρδιόσχημα φύλλα και όμορφα αρωματικά μωβ άνθη. Εκτός από τη χρήση του ως καλλωπιστικό φυτό, το αιθέριο έλαιο των ανθών του μενεξέ χρησιμοποιείται στην παρασκευή αρωμάτων και καλλυντικών, καθώς και στη μαγειρική ως αρωματική ύλη.

Τα φύλλα, τα άνθη και οι ρίζες του μενεξέ χρησιμοποιούνται παραδοσιακά στη μορφή αφεψήματος, εγχύματος ή βάμματος για τις φαρμακευτικές ιδιότητες που φέρουν. Συγκεκριμένα, στην Περσία, όπου αναπτύσσεται ευρέως, θεωρείται ένα εξαιρετικό μέσο για τη θεραπεία του βήχα, του πυρετού, του πονοκεφάλου, της ταχυκαρδίας, του κρυολογήματος, της αϋπνίας, της επιληψίας, της δυσκοιλιότητας, της δύσπνοιας, της δυσουρίας και ορισμένων δερματικών παθήσεων.

Στις μέρες μας, υποστηρίζεται πως ο μενεξές έχει την ικανότητα να ασκεί ηρεμιστική, αντιφλεγμονώδη, αναλγητική, αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση. Η παρουσία φλαβονοειδών, τανινών, αλκαλοειδών, σαπωνινών και σαλικυλικού οξέος σε διάφορα παρασκευάσματα του μενεξέ είναι υπεύθυνη για τις πολυάριθμες φαρμακευτικές του ιδιότητες.

Ποιες είναι οι πιθανές φαρμακευτικές ιδιότητες του μενεξέ;

• Ανακούφιση από νευρολογικές παθήσεις

Ο μενεξές έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στην παραδοσιακή ιατρική για την αντιμετώπιση νευρολογικών παθήσεων και συμπτωμάτων αυτών, όπως η επιληψία, ο πονοκέφαλος, τα ρινικά έλκη, η καταρροή, η αϋπνία, κλπ.

Μελέτες σε ζώα έχουν επιβεβαιώσει πως ορισμένα εκχυλίσματα μενεξέ έχουν ηρεμιστική δράση, η οποία μάλιστα φαίνεται να ξεπερνά αυτή του συνθετικού φαρμάκου της διαζεπάμης.

• Αντιμετώπιση παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος

Το σιρόπι από τα άνθη μενεξέ έχει φανεί, σύμφωνα με μελέτες, αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση ορισμένων παθήσεων του αναπνευστικού, όπως η βρογχίτιδα. Συγκεκριμένα, η χορήγηση αυτού ακόμη και σε παιδιά, είχε ως αποτέλεσμα την καταστολή και ανακούφιση του βήχα.

• Αντικαρκινική δράση

Ένα συστατικό του μενεξέ, γνωστό ως cycloviolacin O₂, έχει δείξει αντικαρκινικά αποτελέσματα ενάντια σε καρκινικές κυτταρικές σειρές του καρκίνου του μαστού, με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο παράγοντα για την ανάπτυξη αντικαρκινικών φαρμάκων.

• Μείωση αρτηριακής πίεσης και χοληστερόλης

In vivo μελέτες σε αναισθητοποιημένους αρουραίους αλλά και σε απομονωμένους καρδιακούς ιστούς αυτών, έδειξαν πως η χορήγηση εκχυλίσματος φύλλων μενεξέ είχε αγγειοχαλαρωτικά και αντιυπερτασικά αποτελέσματα, καθώς επίσης οδήγησε σε μείωση της ολικής χοληστερόλης και του σωματικού βάρους.

• Αντιοξειδωτική δράση

Διάφορα εκχυλίσματα μενεξέ φαίνεται, σύμφωνα με έρευνα, πως έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ).

• Αντιβακτηριδιακή δράση

Το συστατικό cycloviolacin O₂ του μενεξέ έχει παρουσιάσει ισχυρή βακτηριοκτόνο δράση έναντι ορισμένων Gram αρνητικών βακτηρίων και αναστολή της ανάπτυξης των Salmonella typhi, Escherichia coli και Pseudomonas aeruginosa.

Εκχυλίσματα των εναέριων τμημάτων του έχουν παρουσιάσει επίσης αντιβακτηριδιακή δράση ενάντια σε μερικά παθογόνα της αναπνευστικής οδού, όπως τα Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia, κλπ.

• Διουρητική δράση

Η κατανάλωση ορισμένων εκχυλισμάτων μενεξέ (πχ. μεθανολικό εκχύλισμα) φαίνεται πως έχει διουρητικά αποτελέσματα, τα οποία οφείλονται πιθανότατα στην περιεκτικότητα αυτών σε φλαβονοειδή, σύμφωνα με μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε αρουραίους.

• Καθαρτική δράση

Ύστερα από διερεύνηση της καθαρτικής ικανότητας διαφόρων εκχυλισμάτων μενεξέ σε αρουραίους, παρατηρήθηκε πως το υδατικό εκχύλισμα και το εκχύλισμα βουτανόλης του μενεξέ θα μπορούσαν να αυξήσουν την κινητικότητα του εντέρου και επομένως να συμβάλουν στην αντιμετώπιση σχετικών προβλημάτων, όπως η δυσκοιλιότητα.

Τι απαιτεί προσοχή κατά τη χρήση του μενεξέ;

Σε γενικές γραμμές η χρήση των παρασκευασμάτων μενεξέ σε φυσιολογικές δόσεις φαίνεται να είναι ασφαλής, όμως οι πολύ μεγάλες δόσεις του βοτάνου θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί μπορεί να προκληθούν συμπτώματα, όπως η ναυτία και ο έμετος, λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης σαπωνινών.