Υπογονιμότητα

Ανδρική υπογονιμότητα

Ποιες είναι οι αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας;

Γενικά μιλώντας, η ανδρική υπογονιμότητα σχετίζεται με προβλήματα στα ακόλουθα:

• Στην αποτελεσματική παραγωγή σπέρματος
• Στον αριθμό των σπερματοζωαρίων
• Στο σχήμα των σπερματοζωαρίων
• Στην κίνηση των σπερματοζωαρίων

Υπάρχουν πολλοί προδιαθεσικοί παράγοντες, ιατρικές παθήσεις και φάρμακα που μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα.

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Οι προδιαθεσικοί παράγοντες που σχετίζονται με την υπογονιμότητα στους άντρες περιλαμβάνουν:

• Προχωρημένη ηλικία
• Κάπνισμα τσιγάρων
• Κατάχρηση αλκοόλ
• Παχυσαρκία
• Έκθεση σε τοξίνες, όπως εντομοκτόνα, παρασιτοκτόνο και βαρέα μέταλλα

Ιατρικές παθήσεις

Ορισμένα παραδείγματα ιατρικών παθήσεων που μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα στους άντρες είναι:

• Παλίνδρομη εκσπερμάτιση
• Κιρσοκήλη (οίδημα των φλεβών γύρω από τους όρχεις)
• Όρχεις που δεν έχουν κατέβει εντός του οσχέου
• Αντισώματα που επιτίθενται στο σπέρμα και το καταστρέφουν
• Ορμονικές διαταραχές, όπως χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης

Φάρμακα και ουσίες

Πολλά φάρμακα και ουσίες μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ανδρική γονιμότητα όπως:

• Η χημειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του καρκίνου
• Η σουλφασαλαζίνη, η οποία χρησιμοποιείται για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή την ελκώδη κολίτιδα
• Οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την υπέρταση
• Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
• Τα αναβολικά στεροειδή, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης ή για ορμονικά προβλήματα, όπως καθυστερημένη εφηβεία
• Παράνομες ουσίες, όπως η μαριχουάνα και η κοκαΐνη

Γυναικεία υπογονιμότητα

Ποιες είναι οι αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας;

Η γυναικεία υπογονιμότητα μπορεί να αποδοθεί σε μία πληθώρα παραγόντων που επηρεάζουν ή παρεμβαίνουν στις ακόλουθες βιολογικές διαδικασίες:

• Ωορρηξία, όταν το ώριμο ωάριο απελευθερώνεται από την ωοθήκη
• Γονιμοποίηση, η οποία συμβαίνει όταν το σπερματοζωάριο συναντά το ωάριο εντός της σάλπιγγας, αφότου έχει ταξιδέψει μέσω του τραχήλου της μήτρας και της μήτρας
• Εμφύτευση, η οποία συμβαίνει όταν το γονιμοποιημένο ωάριο προσκολλάται στο τοίχωμα της μήτρας όπου μπορεί να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί σε έμβρυο

Προδιαθεσικοί παράγοντες

Οι προδιαθεσικοί παράγοντες της γυναικείας υπογονιμότητας περιλαμβάνουν:

• Προχωρημένη ηλικία
• Κάπνισμα τσιγάρων
• Κατάχρηση αλκοόλ
• Παχυσαρκία ή πολύ χαμηλό σωματικό βάρος
• Συγκεκριμένες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις που μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα

Ιατρικές παθήσεις

Μία πληθώρα ιατρικών παθήσεων μπορούν να επηρεάσουν το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα και να προκαλέσουν υπογονιμότητα.

Παραδείγματα είναι τα εξής:

• Διαταραχές της ωορρηξίας, οι οποίες μπορεί να προκαλούνται από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή από ορμονικές διαταραχές
• Πυελική φλεγμονώδης νόσος
• Ενδομητρίωση
• Ινομυώματα μήτρας
• Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
• Ουλοποιηση από παλαιότερη χειρουργική επέμβαση

Φάρμακα και ουσίες

Τα φάρμακα και οι ουσίες που μπορούν να επηρεάσουν τη γυναικεία γονιμότητα είναι:

• Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα ή η ακτινοθεραπεία
• Η μακροχρόνια χρήση υψηλής δόσης μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφαίνη
• Αντιψυχωτικά φάρμακα
• Παράνομες ουσίες, όπως η μαριχουάνα και η κοκαΐνη

Σύνοψη

Σύμφωνα με την Κλινική Mayo, τα προβλήματα ωορρηξίας προκαλούν το ένα τέταρτο των περιπτώσεων υπογονιμότητας που παρατηρούνται στα ζευγάρια. Μία άτακτη ή απούσα περίοδος είναι δύο ενδείξεις ότι η γυναίκα μπορεί να μην έχει ωορρηξία.

Διάγνωση

Πώς διαγιγνώσκεται η υπογονιμότητα;

Εάν προσπαθείτε να συλλάβετε και δεν το έχετε καταφέρει, είναι πιθανό να αναρωτιέστε εάν θα πρέπει να επισκεφτείτε ένα γιατρό.

Άνδρες

Οι άνδρες θα πρέπει να επισκεφθούν ένα γιατρό μετά από ένα χρόνο προσπαθειών να συλλάβουν ή εάν ισχύει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα στην περίπτωσή τους:

• Στυτική δυσλειτουργία
• Προβλήματα εκσπερμάτισης, όπως καθυστερημένη εκσπερμάτιση ή παλίνδρομη εκσπερμάτιση
• Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
• Πόνος ή οίδημα στη γεννητική περιοχή
• Παλαιότερη χειρουργική επέμβαση στη γεννητική περιοχή

Ο γιατρός αρχικά θα λάβει το ιατρικό ιστορικό σας. Θα σας ρωτήσει για τη γενικότερη εικόνα της υγείας σας, το σεξουαλικό ιστορικό σας και παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάζουν τη γονιμότητα. Επίσης, θα πραγματοποιήσει μία κλινική εξέταση για τον έλεγχο των γεννητικών οργάνων και οποιεσδήποτε δομικές ανωμαλίες ή μάζες.

Είναι πιθανό ότι θα ζητήσει μία ανάλυση σπέρματος. Θα χρειαστεί να παρέχετε ένα δείγμα σπέρματος, το οποίο θα ελεγχθεί στο εργαστήριο για να διαπιστωθεί πόσα σπερματοζωάρια υπάρχουν και αν το σχήμα και η κίνησή τους είναι φυσιολογικά.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα των αρχικών εξετάσεων και την ανάλυση σπέρματος, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επιπλέον εξετάσεις, όπως:

• Ορμονικό έλεγχο
• Υπερηχογράφημα στη γεννητική περιοχή
• Γενετικό έλεγχο

Γυναίκες

Η γονιμότητα της γυναίκας αρχίζει να μειώνεται μετά τα 30. Οι γυναίκες κάτω των 35 ετών θα πρέπει να επισκεφθούν τον γιατρό μετά από ένα χρόνο προσπαθειών σύλληψης, ενώ οι γυναίκες άνω των 35 θα πρέπει να επισκεφτούν τον γιατρό μετά από έξι μήνες προσπαθειών σύλληψης.

Ο γιατρός αρχικά θα λάβει το ιατρικό ιστορικό σας. Θα σας ρωτήσει αναφορικά με τη γενικότερη εικόνα της υγείας, σας το σεξουαλικό ιστορικό σας και οποιεσδήποτε παθήσεις ή ασθένειες θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην υπογονιμότητα.

Επίσης, θα πραγματοποιήσει εξετάσεις στην πυελική περιοχή για τον έλεγχο ανωμαλιών, όπως ινομυώματα, ή παθήσεων, όπως ενδομητρίωση ή πυελική φλεγμονώδη νόσο.

Ο γιατρός θα πρέπει να διαπιστώσει εάν έχετε ωορρηξία κάθε μήνα. Αυτό μπορεί να καθοριστεί με ένα κατ’ οίκον τεστ ωορρηξίας ή μέσω εξετάσεων αίματος.

Ένα υπερηχογράφημα μπορεί να κριθεί απαραίτητο για τον έλεγχο των ωοθηκών και της μήτρας.

Άλλες κοινές εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονται οι γυναίκες είναι οι εξής:

• Υστεροσαλπιγγογραφία, ένας τύπος ακτίνων-Χ που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των σαλπίγγων και της μήτρας
• Λαπαροσκόπηση, η οποία χρησιμοποιεί μία κάμερα για τον έλεγχο των εσωτερικών οργάνων
• Εξέταση ωοθηκικής επάρκειας, η οποία χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό ορμονικών εξετάσεων για να καθοριστεί η δυναμική της γυναίκας να συλλάβει – σχετικές εξετάσεις περιλαμβάνουν έλεγχο της ορμόνης FSH

Θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται η υπογονιμότητα;

Αν εσείς και ο/η σύντροφός σας προσπαθείτε να συλλάβετε αλλά δεν το έχετε καταφέρει, πιθανώς επιθυμείτε να αναζητήσετε θεραπεία. Ο τύπος της θεραπείας που θα σας προταθεί εξαρτάται από μία πληθώρα παραγόντων, όπως:

• Την αιτία της υπογονιμότητας, αν είναι γνωστή
• Το διάστημα για το οποίο προσπαθείτε να συλλάβετε
• Την ηλικία σας
• Τη γενικότερη εικόνα της υγείας σας, καθώς και του/της συντρόφου σας
• Τις προσωπικές προτιμήσεις σας, καθώς και του/της συντρόφου σας

Άνδρες

Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί με μία πληθώρα τρόπων ανάλογα με την αιτία. Οι θεραπευτικές επιλογές για τους άνδρες περιλαμβάνουν χειρουργική επέμβαση, φαρμακευτική αγωγή και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να επιδιορθώσει αποφράξεις που αποτρέπουν την εξαγωγή του σπέρματος κατά την εκσπερμάτιση. Επίσης, χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση κιρσοκήλης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το σπέρμα μπορεί να ανακτηθεί απευθείας από τους όρχεις και ύστερα να χρησιμοποιηθεί σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Τα φάρμακα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση ορμονικών διαταραχών, καθώς και άλλων παθήσεων που επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα, όπως η στυτική δυσλειτουργία ή οι λοιμώξεις που επηρεάζουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων.

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αναφέρεται σε θεραπείες στις οποίες τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια διαχειρίζονται έξω από το σώμα της γυναίκας. Περιλαμβάνει θεραπείες, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) και η ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος. Το σπέρμα για τις θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να ληφθεί μέσω εκσπερμάτισης, εξαγωγής από τους όρχεις ή από ένα δότη.

Γυναίκες

Η θεραπεία για τη γυναικεία υπογονιμότητα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, φαρμακευτική αγωγή και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Μερικές φορές, αρκετοί διαφορετικοί τύποι θεραπειών είναι απαραίτητοι για την αντιμετώπιση της γυναικείας υπογονιμότητας.

Παρόλο που η χειρουργική επέμβαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της γυναικείας υπογονιμότητας, γίνεται όλο και πιο σπάνια, καθώς νέες θεραπείες γονιμότητας έχουν έρθει στο φως. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να βελτιώσει τη γονιμότητα:

• Επιδιορθώνοντας ένα ανώμαλο σχήμα μήτρας
• Ξεμπλοκάροντας τις σάλπιγγες
• Απομακρύνοντας ινομυώματα

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μπορεί να περιλαμβάνει μεθόδους, όπως ενδομήτρια σπερματέγχυση και εξωσωματική γονιμοποίηση. Κατά την ενδομήτρια σπερματέγχυση, εκατομμύρια σπερματοζωάρια εγχύονται στη μήτρα της γυναίκας κοντά στιγμή της ωορρηξίας.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ένας τύπος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που περιλαμβάνει την απομάκρυνση ωαρίων, τα οποία γονιμοποιούνται με τα σπερματοζωάρια ενός άνδρα στο εργαστήριο. Μετά τη γονιμοποίηση, το έμβρυο τοποθετείται στη μήτρα της γυναίκας.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της γυναικείας γονιμότητας δρουν όπως οι ορμόνες που είναι φυσικά παρούσες στο σώμα, είτε για να ενισχύσουν είτε για να ρυθμίσουν την ωορρηξία.

Φυσικές θεραπείες

Υπογονιμότητα και φυσικές θεραπείες

Οι φυσικές θεραπείες περιλαμβάνουν μεθόδους όπως ο διαλογισμός και η γιόγκα.

Μία μελέτη επισκόπησης του 2018 εντόπισε ότι τουλάχιστον 29% των ζευγαριών είχαν δοκιμάσει κάποια μορφή φυσικής ή εναλλακτικής θεραπείας για την υπογονιμότητα, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με τις παραδοσιακές ιατρικές θεραπείες.

Βελονισμός

Ο βελονισμός περιλαμβάνει την εισαγωγή μικρών, λεπτών βελονών σε διάφορα μέρη του σώματος. Θεωρείται ότι αυτά τα μέρη διεγείρουν τη ροή της ενέργειας στο σώμα.

Δεν υπάρχουν αδιαμφισβήτητες επιστημονικές ενδείξεις που να υποστηρίζουν το βελονισμό ως θεραπεία για την υπογονιμότητα.

Μία πρόσφατη μελέτη επισκόπησης πολλαπλών κλινικών δοκιμών βρήκε περιορισμένες ενδείξεις ότι ο βελονισμός θα μπορούσε να βελτιώσει την ωορρηξία και την εμμηνορρυσία στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Γιόγκα

Η γιόγκα (yoga) περιλαμβάνει ασκήσεις και τεχνικές αναπνοής για την προώθηση της χαλάρωσης και τη μείωση του στρες.

Οι μελέτες πάνω στη γιόγκα θεραπεία υπογονιμότητας είναι περιορισμένες. Ωστόσο, θεωρείται ότι η γιόγκα μπορεί να είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση του στρες που σχετίζεται με τις θεραπείες γονιμότητας.

Βιταμίνες

Πολλές βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία βοηθούν στην προώθηση της γονιμότητας όπως:

• Φολικό οξύ
• Ψευδάργυρος
• Βιταμίνη C
• Βιταμίνη Ε
• Σίδηρος

Μπορείτε επίσης να σκεφτείτε και τη χρήση άλλων συμπληρωμάτων, όπως τα προβιοτικά, τα οποία προωθούν την υγιή πέψη και τη γενικότερη εικόνα της υγείας.

Τσάι

Πολλές ποικιλίες τσαγιών που προωθούν τη γονιμότητα είναι εμπορικά διαθέσιμες, αλλά έχουν αποτέλεσμα;

Οι έρευνες πάνω στις επιπτώσεις του τσαγιού στη γονιμότητα είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Όμως, μία πρόσφατη μελέτη βρήκε ότι τα αντιοξειδωτικά συστατικά που εντοπίζονται στο πράσινο τσάι μπορεί να ενισχύουν τη γονιμότητα βελτιώνοντας παραμέτρους, όπως ο αριθμός και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.

Αιθέρια έλαια

Τα αιθέρια έλαια προέρχονται από φυτά, τυπικά από ρίζες, σπόρους ή φύλλα. Χρησιμοποιούνται στην αρωματοθεραπεία για την προώθηση της χαλάρωσης και τη μείωση των επιπέδων στρες. Η αρωματοθεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει μασάζ ή μπάνιο με αιθέρια έλαια ή καύση των αιθέριων ελαίων.

Περαιτέρω έρευνες είναι απαραίτητες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των αιθέριων ελαίων στη γονιμότητα.

Διατροφή

Υπάρχει κάποια διατροφή που να προωθεί τη γονιμότητα;

Για τις γυναίκες, οι διατροφικές οδηγίες για την ενίσχυση της γονιμότητας στοχεύουν στη βελτίωση της υπογονιμότητας που προκαλείται από προβλήματα ωορρηξίας. Για αυτό, δεν είναι αποτελεσματικές για την υπογονιμότητα που προκαλείται από άλλες παθήσεις, όπως απόφραξη των σαλπίγγων ή ινομυώματα μήτρας.

Ορισμένες διατροφικές προτάσεις για την ενίσχυση της γονιμότητας περιλαμβάνουν:

• Προσεκτική επιλογή υδατανθράκων, εστιάζοντας σε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες (όπως λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης) και αποφεύγοντας επεξεργασμένους υδατάνθρακες που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα
• Αποφυγή τρανς λιπαρών, τα οποία είναι παρόντα σε τηγανητά και επεξεργασμένα τρόφιμα
• Αλλαγή μέρους των ζωικών πρωτεϊνών με εναλλακτικές χορτοφαγικές πήγες πρωτεΐνης
• Επιλογή γαλακτοκομικών προϊόντων υψηλών και όχι χαμηλών σε λιπαρά

Οι παραπάνω οδηγίες και η κατανάλωση μίας διατροφής πλούσιας σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να βοηθήσει και τους άνδρες στην βελτίωση της υγείας του σπέρματος.

Οι διατροφικές αλλαγές σε συνδυασμό με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η σωματική άσκηση, μπορούν επίσης να προωθήσουν τη γονιμότητα.

Ο κύκλος της γονιμότητας

Οι γυναίκες είναι πιο γόνιμες την περίοδο της ωορρηξίας. Ο εντοπισμός της ημέρας ωορρηξίας και η συγκέντρωση της σεξουαλικής δραστηριότητας γύρω από αυτό το χρονικό διάστημα μπορεί να βελτιώσει τις πιθανότητες σύλληψης.

Η ωορρηξία συμβαίνει μία μέρα το μήνα. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, οι ωοθήκες απελευθερώνουν ένα ώριμο ωάριο το οποίο ταξιδεύει μέσω των σαλπίγγων. Εάν το ωάριο συναντήσει ένα σπερματοζωάριο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, μπορεί να γονιμοποιηθεί.

Εάν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, θα πεθάνει μέσα σε 24 ώρες από την ωορρηξία. Όμως, το σπέρμα μπορεί να ζήσει μέσα στο σώμα της γυναίκας για έως και 5 ημέρες, αυξάνοντας τις πιθανότητες γονιμοποίησης. Εξαιτίας αυτού, θεωρείστε γόνιμες για περίπου 5 με 6 μέρες το μήνα.

Η ωορρηξία δεν συμβαίνει την ίδια χρονική περίοδο κάθε μήνα, επομένως είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε τις ενδείξεις της. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν σωματικές αλλαγές, όπως κοιλιακές κράμπες και ελαφρά αύξηση στη θερμοκρασία του σώματος.

Στατιστικά

Υπογονιμότητα και στατιστικά στοιχεία

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), 12,1% των Αμερικανίδων 15-44 ετών έχουν δυσκολία στη σύλληψη είτε στο να φέρουν εις πέρας μία κύηση. Περίπου 7% των παντρεμένων γυναικών σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα έχουν υπογονιμότητα.

Επιπλέον, σύμφωνα με το CDC, 7,3 εκατομμύρια γυναίκες 15-44 ετών έχουν χρησιμοποιήσει κάποια θεραπεία υπογονιμότητας. Αυτό αντιστοιχεί στο 10% των γυναικών εντός αυτής της ηλικιακής ομάδας.

Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ εκτιμούν ότι μία γυναίκα στα 30 έτη έχει περίπου μισή γονιμότητα από ό, τι μία γυναίκα στα 20.

Το Γραφείο για την Υγεία της Γυναίκας εκτιμά ότι περίπου 20% των γυναικών στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκτούν πλέον το πρώτο τους παιδί μετά τα 35 έτη. Αυτός είναι ένας ενισχυτικός παράγοντας προς την υπογονιμότητα.

Περίπου 9% των ανδρών έχουν προβλήματα γονιμότητας. Παρόλο που η ανδρική γονιμότητα επίσης μειώνεται με την πάροδο των ετών, μειώνεται πιο αργά από ό, τι η γυναικεία.

Έκβαση

Ποια είναι η έκβαση αναφορικά με την υπογονιμότητα;

Η διάγνωση υπογονιμότητας δεν σημαίνει ότι τα όνειρα να αποκτήσετε παιδί έχουν τελειώσει. Μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος, αλλά πολλά ζευγάρια με υπογονιμότητα καταφέρνουν τελικά να αποκτήσουν παιδί. Κάποια από μόνα τους, ενώ αλλά χρειάζονται ιατρική υποστήριξη.

Η κατάλληλη για εσάς και το/τη σύντροφό σας θεραπεία θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία σας, η αιτία της υπογονιμότητας και οι προσωπικές σας προτιμήσεις. Παρομοίως, το εάν ή όχι μία συγκεκριμένη θεραπεία θα οδηγήσει σε εγκυμοσύνη, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα πρόβλημα υπογονιμότητας μπορεί να μην αντιμετωπίζεται. Ανάλογα με τις περιστάσεις, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει να σκεφτείτε την πιθανότητα δότη σπέρματος ή ωαρίων, παρένθετης μητέρας ή υιοθεσίας.